پاسخ :
ابو تراب به معناي پدر خاك ، يا دمساز خاك ، يا پدر و رئيس خاكيان است .
اين لقب از محبوب ترين القاب در نزد امام علي عليه السلام و يكي از زيباترين القاب آن حضرت به شمار مي آيد .
شيخ علاء الدين سكتواري در محاضرة الأوائل ( ص 113 ) گويد : نخستين كسي كه به كنيه ( ابو تراب ) ناميده شد علي بن ابي طالب رضي الله عنه است ، اين كنيه را رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم به او داد آن گاه كه ديد او بر روي زمين خوابيده و خاك بر پهلوي او نشسته است ، از روي لطف و مهرباني به او فرمود :
برخيز اي ابو تراب .
و اين محبوب ترين القاب او به شمار مي رفت ، و از آن پس ، به بركت نفس محمدي اين كرامتي براي او گرديد ، زيرا خاك خبرهاي گذشته و آينده تا روز قيامت را براي او باز مي گفت . اين را بفهم كه رازي است بي پرده .
الغدير - الشيخ الأميني - ج 6 - ص 337 - 338
عباية بن ربعي گويد : به عبد الله بن عباس گفتم : رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم از چه رو علي عليه السلام را ابو تراب ناميد ؟ گفت : از آن رو كه علي عليه السلام صاحب زمين و حجت خدا بر اهل آن پس از رسول خداست ، و بقاي زمين و آرامش آن به او است ، و از رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم شنيدم مي فرمود : چون روز قيامت شود و شخص كافر پاداش و نزديكي و كرامتي را كه خداي متعال براي شيعيان علي آماده نموده ببيند گويد : ( اي كاش من ترابي بودم ) يعني كاش از شيعيان علي ( ابو تراب ) بودم . و اين است معناي اين آيه كه كافر گويد : كاش من تراب ( خاك ) بودم .
علل الشرائع - الشيخ الصدوق - ج 1 - ص 156 .
علامه مجلسي رحمه الله در بيان اين جمله گويد :
ممكن است ذكر آيه در اينجا براي بيان علت ديگري در نامگذاري آن حضرت به ابو تراب باشد ، زيرا شيعيان او به جهت تذلل بيش از اندازه و تسليم بودن در برابر فرمانهاي حضرتش تراب ناميده شده اند ؛ چنان كه در آيه كريمه آمده - و چون آن حضرت صاحب و پيشوا و زمامدار آنهاست ابو تراب نام گرفته است .
بحار الأنوار - العلامة المجلسي - ج 35 - ص 51 .
در اين كه پيامبر اسلام صلي الله عليه وآله وسلم در چه زماني اين لقب مبارك را به امير المؤمنين عليه السلام داده است ، روايات متفاوتي نقل شده است . برخي از آن ها حاكي از آن است كه اين لقب در جمادي الأول يا جمادي الثاني سال دوم هجرت در غزوهء العشيره به آن حضرت داده شده است . در برخي ديگر آمده است كه در يوم التآخي ؛ يعني روزي كه پيامبر اسلام بين همهء مسلمان عقد برادري بست و از بين تمام مردم علي را براي خود برگزيد ، به او داده شده است .
البته اين روايات هيچ تعارضي باهم ندارند ؛ چرا كه ممكن است پيامبر اسلام صلي الله عليه وآله وسلم در موارد متعدد بارها و بارها آن را تكرار كرده باشد .
براي تحقيق بيشتر در اين باره مي توانيد به كتاب الغدير علامهء اميني رحمت الله عليه ، ج 6 - ص 334 - 338 مراجعه كنيد .
با آروزي توفيق و سر افرازي براي شما .
موفق باشيد
گروه پاسخ به شبهات
مؤسسه تحقيقاتي حضرت ولي عصر (عج)
پاسخ:
با سلام
دوست گرامي ، همانطور که در اين مقاله اشاره شده است و در قرآن کريم نيز آمده است ، کفار در روز قيامت آرزو مي کنند کاش «تراب» بودند ؛ آيا اين به معني آرزوي عدم خلقت است ؟ يا اينکه ايشان آرزو مي کنند کاش مانند بهشتيان بودند ؟ آيا آرزوي عدم خلقت بهتر است يا آرزوي بهتشي بودن ؟
همين مطلب نشانگر آن است که کلمه «تراب» در اين آيه کنايه از بهشتيان و مومنان است .
و به همين سبب ابوتراب به معني مربي ، سرپرست و پدر همه بهشتيان و مومنان خواهد بود .
اما در مورد روايت «شيعتنا خلقوا من فاضل طينتنا» در واقع گل سرشت شيعه همان گل اهل بيت نيست (گل هر کس با ديگري فرق دارد) اما به خاطر همجواري با گل خلقت اهل بيت و به اصطلاح اين روايت به خاطر زياد آمدن از گلي که در سرشت اهل بيت به کار رفت ، طينت پاک پيدا کردند .
شايد بتوان به همين سبب که اصل خاک سرشت ايشان بوده است ، اين معني را نيز براي ابوتراب در نظر گرفت که در هنگام خلقت به خاطر ارتباط تراب شيعه با تراب امير مومنان ، شيعيان مومن شده اند .
موفق باشيد
گروه پاسخ به شبهات