در بررسيهي قبل دانستيم كه صاحبان صحاح، خدا و رسولش را چگونه معرفي كرده و درباره اهل بيت پاك رسول خدا عليهم‏السلام چه مطالبي نوشته‏اند و نيز دانستيم كه درباره خلفي ثلاث و نيز عايشه چه گفته‏اند. حال در اين بررسي خواهيم دانست كه اينان درباره أصحاب، برخلاف آنچه كه در ميان اهل سنّت شايع است، مطالبي را مطرح كردند كه شايد باور كردنش بري عوام آسان نباشد و اين به خاطر آن است كه علمي آنها بري پيروان خود نمي‏گويند كه بعض أصحاب چه مي‏كردند و چگونه رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم را مي‏آزردند و حتي آن حضرت را به خشم و غضب مي‏آوردند. اينان نمي‏دانند كه أصحاب بعد از رحلت پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم چگونه غرق مادّيات شده و بجي توجه به آخرت به دنيا روي آوردند و بر سر مال و مقام به نزاع برخاستند و حق را از مسير خود منحرف كرده و با باطل پيوند نمودند.

رسول گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلم أصحاب خويش را به پيروي از اهل بيت پاكش عليهم‏السلام فرا مي‏خواند و مي‏فرمود كه تنها راه نجات، چنگ زدن به ريسمان قرآن و عترت است ولي آنها اين سفارش را ناديده گرفته و حتّي با آنان به جنگ برخاستند و علمي اهل سنت نيز توجيه‏گر رفتار و كردارشان گشته و با نقل رواياتي دامن آنها را از هر خطايي پاك نمودند.

با يكي از علمي وهّابي در مدينه بحثي داشتم و مي‏گفتم كه رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم معاويه و پيروانش را كه به جنگ امير المؤمنين عليه‏السلام رفتند «فئه باغيه»⁽¹⁾ ناميد. او گفت كه اينان جهت خونخواهي عثمان قيام كردند. گفتم رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمود آنان «فئه باغيه» مي‏باشند و تو مي‏گويي كه قيامشان به حقّ بوده است؟ حرف تو را قبول كنم يا فرمايش پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم را؟ او همچنان كلام خود را تكرار مي‏كرد! گوئيا چنين سؤالي را كه جوابش بسيار روشن است از او نپرسيدم! آري، آنها اينگونه با مردم سخن مي‏گويند و عوام بي‏خبر از تاريخ نيز آن را مي‏پذيرند.

به يك سنّي گفتم كه عايشه در جمل به جنگ امير المؤمنين عليه‏السلام رفت. او اصلاً نمي‏دانست كه واقعه‏ي به نام جمل در تاريخ وجود دارد و نمي‏توانست باور كند. البته وقتي علمي آنها چيزي نگويند عوام چه خبر دارند! بعض از توجيه‏گران نيز مي‏گويند كه اينان همه، أصحاب رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم بودند و ما را نرسد كه درباره أصحاب چيزي بگوئيم!

عدّه‏ي نيز مانند «ابن أبي الحديد معتزلي» مي‏گويند كه أصحاب جمل اهل دوزخند غير از عايشه و طلحه و زبير، زيرا اينان توبه كردند! طلحه كه در جنگ كشته شد. زبير هم فقط از معركه خود را كنار كشيد. از عايشه نيز توبه‏ي سراغ نداريم. لابد بعد از مرگ توبه كردند!

هدف ما از نقل اين مطالب اين است كه اگر خوانندگان محترم به نقل از صحيحترين كتابهي روايي اهل سنت مطالبي در بدگويي أصحاب مشاهده كنند، تعجب نكنند كه چگونه اهل سنت همه أصحاب را عادل مي‏دانند! چون يا عوام بي‏خبرند يا عالم درباري و مزدورند يا توجيه‏گر رفتار أصحاب. البتّه انگشت‏شمار با انصافي نيز در ميان آنها وجود دارند كه قائل به عدالت همه أصحاب نيستند بلكه بعض از آنها را مطابق رواياتي كه مي‏آيد، اهل دوزخ مي‏دانند.

1. صحيح بخاري، تأليف: «محمد بن إسماعيل بخاري» متوفي 256 هجري، 9 جزء در 3 مجلد.

2. صحيح مسلم، تأليف: «مسلم بن حجّاج نيشابوري» متوفي 261 هجري، 5 جلد كه جلد پنجم آن فهرست مي‏باشد.

3. سنن ابن ماجه، تأليف: «محمد بن يزيد قزويني» متوفي 275 هجري، 2 جلد.

4. سنن أبي داود، تأليف: «أبو داود سليمان بن اشعث سجستاني» متوفي 275 هجري، 4 جلد در دو مجلد.

5. سنن ترمذي تأليف: «أبو عيسي محمّد بن عيسي بن سورة» متوفي 279 هجري، 5 جلد.

6. سنن نسائي، تأليف: «أبو عبد الرحمان أحمد بن شعيب بن عليّ نسائي» متوفي 303 هجري، 8 جلد در 4 مجلد.

در دادن نشاني، غير از جلد و صفحه، نام كتاب و باب مربوط را نيز نوشتيم تا آسانتر بتوان آن را يافت. شماره‏هي حديث، گرچه نوشته شده ولي ظاهرا بعض از چاپها با آنچه كه در اختيارمان مي‏باشد تفاوت دارد. ضمنا صحيح بخاري كه نزد ماست داري شماره حديث نيست (چاپ دار الجيل بيروت). غير از صحيح مسلم كه چاپ «دار احياء التراث العربي» است. بقيه يعني 4 سنن مذكور، چاپ دار الفكر بيروت است.

عموم اهل سنّت معتقدند كه روايات كتابهي فوق صحيح است مخصوصا دو كتاب أوّل كه معروف به صحيحين (دو صحيح) مي‏باشند و آن دو را مثل قرآن غير قابل خدشه مي‏دانند.

اگر خوانندگان محترم بررسيهي قبل ما را مطالعه كرده باشند بخوبي پي بردند كه اين عقيده صد در صد باطل است چنانچه بعض از دانشمندان اهل سنّت به بعض روايات آن دو كتاب إشكال گرفته و آنها را صحيح نمي‏دانند.

در هر حال، ما هستيم و بررسي و تحقيق آنچه اهل سنّت بدان اعتقاد دارند. اميد است اين مجموعه نوشته‏ها بري اهل تحقيق و عموم جويندگان راه حقّ مفيد بوده باشد.

شكّي نيست كه أصحاب رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم با ايمانشان و جهادشان به مال و جان و عدّه‏ي نيز با اهدي خونشان، حقّ بزرگي به مسلمانان و بلكه به عالم انسانيّت دارند. اگر مجاهدتها و پايداريشان نبود هرگز پرچم اسلام برافراشته نمي‏شد. خون پاك شهدي صدر اسلام بود كه درخت دين را آبياري كرد و ما هر چه داريم از بركت زحمات شبانه‏روزي آن عزيزان است.

اما اين را هم نبايد فراموش كنيم كه استقامت و پايداري در عقيده و ايمان و منحرف نگشتن از آن در اثر آزمايشات مختلف، سخت‏تر از اصل ايمان است.

خداوند در ابتدي سوره عنكبوت مي‏فرمايد كه گمان نكنيد بدون امتحان شدن، ايمان شما پذيرفته مي‏شود. چنانچه رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم نيز هشدار مي‏داد كه بعد از من گمراه نشويد.

آيا داستان گوساله‏پرستي بني اسرائيل بري مسلمانان نبايد درس عبرتي باشد؟ مگر خداوند از اينان به خاطر صبرشان در برابر آزار فرعون تجليل نكرد؟ (سوره اعراف، آيه 137) چه شد كه سرانجام كارشان آن شد كه شنيديد؟ آيا جز مردودي در امتحان الهي است؟

به روايات زير دقّت فرمائيد:

2. «عن أبي هريرة عنه صلي‏الله‏عليه‏و‏سلم : لا تقوم الساعة حتّي تأخذ امّتي بأخذ القرون قبلها شبرا بشبر وذراعا بذراع. فقيل يا رسول اللّه! كفارس وروم؟ فقال: ومن الناس إلاّ أولئك؟»⁽²⁾

3. «عن عبد اللّه بن عمر و قال: قال رسول اللّه صلي‏الله‏عليه‏و‏سلم ليأتينّ علي امّتي ما اتي علي بني اسرائيل حذو النعل بالنعل...».⁽³⁾

يعني: شما روش گذشتگان را مو به مو پيروي خواهيد كرد تا آنجا كه اگر آنان داخل لانه چلپاسه شدند شما هم داخل مي‏شويد.

معلوم است كه غرض حضرت بيان پيروي كامل است.

حديث فوق را مسلم نيز در جلد 4 صحيح، صفحه 2054 نقل كرده است. (كتاب العلم، باب 3، حديث 6).

يعني: قيامت برپا نمي‏شود تا آنكه امّت من از گذشتگان پيروي كنند. گفته شد: آيا (مراد از گذشتگان) روم و ايران است؟ فرمود: غير از آنها كيست؟

يعني: امّتم مو به مو از رفتار بني اسرائيل پيروي مي‏كنند.

مگر همسران پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم جزء أصحاب نبودند؟ آنان ـ و لا اقل بعض از آنها ـ چه كردند كه آن حضرت يكماه از آنان قهر بود؟

در نوشتار قبل ـ عايشه در صحاح ـ خوانديم كه رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم مطابق نقل صاحبان صحاح، حفصه را طلاق داد و سپس رجوع كرد. او چه كرده بود كه صبرِ كوهِ صبر، تمام شد؟ و نيز خوانديم كه حضرتش بيش از دو ماه با زينب قهر بود. او چه كرده بود؟ ووو... .

بخاري نقل مي‏كند كه رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم دسته‏ي را به فرماندهي مردي از انصار به جنگي اعزام كرد و دستور داد كه از آن مرد اطاعت كنند. آن فرمانده به علّتي كه در روايت ذكر نشده، بر آنان غضب كرد و گفت: آيا پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم دستور نداد كه از من اطاعت كنيد؟ گفتند: آري. گفت: پس هيزم جمع كنيد. چون جمع شد دستور داد كه آتش بيفروزيد و بعد دستور داد داخل آتش شويد. عدّه‏ي خواستند داخل آن شوند و دسته‏ي جلوي آنها را گرفتند و گفتند: ما بري فرار از آتش به سوي پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم آمديم. اينان در كشاقوس اين امر بودند كه آتش خاموش شد و غضب فرمانده نيز فرو نشست و چون خبر به پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم رسيد فرمود: اگر آنان داخل آتش مي‏شدند تا روز قيامت در آن بودند. اطاعت در معروف است⁽³⁾ (نه در معصيت و گناه).

خلاصه معني حديث اين است كه أصحاب رسول خدا صلي‏الله‏عليه‏و‏سلم در سال هفتم هجرت پس از تعاليم گوناگون از حضرتش خواستند كه برايشان ذات انواط (كه در پاورقي قبل معني آن گذشت) قرار دهد كه رسول خدا صلي‏الله‏عليه‏و‏سلم فرمود: اين مشابه همان است كه أصحاب موسي عليه‏السلام از آن حضرت خواستند كه بري آنها بتي قرار دهد همانند بتهي بت پرستان، و لذا فرمود: شما نيز از روش پيشينيان پيروي خواهيد كرد.

متن عربي آن چنين است:

صاحبان صحاح بالاتّفاق نوشته‏اند كه مردي انصاري (كه سنن نسائي و مسند أحمد ـ در ج 1 مسند، ح 1419 ـ او را كسي معرّفي مي‏كنند كه در غزوه بدر شركت داشت و به اصطلاح، «بدري» بود.) با زبير در مسأله آبياري نخل اختلاف داشتند و چون از رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم قضاوت خواستند حضرتش به نفع زبير حكم كرد. آن مرد با اعتراض گفت: چون پسر عمّه تو است؟ (چنين حكم كردي يعني طرف فاميلت را گرفتي در حالي كه حق با من است).

زبير مي‏گويد كه آيه 65 از سوره نساء به همين مناسبت نازل شده است.⁽¹⁾

مسلم از عايشه روايت مي‏كند كه رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم عملي را انجام داد و اجازه داد كه آن را انجام دهند ولي عدّه‏ي از أصحاب حاضر به انجام آن عمل نشده و از آن اكراه داشتند و چون خبر به آن حضرت رسيد در غضب شد طوري كه آثار غضب در چهره آن بزرگوار نمايان شد و سپس چنين فرمود: چرا عدّه‏ي از آنچه به من اجازه داده شد از انجام آن اكراه دارند! به خدا قسم من از آنها به خدا (و دستوراتش) داناتر بوده و بيشتر از آنها از خدا مي‏ترسم.⁽²⁾

ب ـ صحيح مسلم، ج 4، ص 1829، كتاب الفضائل، باب 36، ح 129.

ج ـ سنن ترمذي ، ج 5، ص 223، تفسير سوره نساء، ح 3027.

د ـ سنن ابن ماجه، ج 1، ص 7، مقدّمه، ح 15، وج 2، ص 829، كتاب الرّهون، باب 20، ح 2480.

ه ـ سنن أبي داود، ج 3، ص 315، كتاب الاقضية، باب ابواب من القضاء، ح 3637.

و ـ سنن نسائي، ج 8، ص 251، كتاب آداب القضاء، باب 19، ح 5417.

35 ـ كتاب الفضائل، باب عِلْمِهِ صلي الله عليه وسلم بِاللَّهِ تَعَالَي وَشِدَّةِ خَشْيَتِهِ.

«عَنْ عَائِشَةَ، قَالَتْ صَنَعَ رَسُولُ اللَّهِ صلي‏الله‏عليه‏و‏سلم أَمْرًا فَتَرَخَّصَ فِيهِ فَبَلَغَ ذَلِكَ نَاسًا مِنْ أَصْحَابِهِ فَكَأَنَّهُمْ كَرِهُوهُ وَتَنَزَّهُوا عَنْهُ فَبَلَغَهُ ذَلِكَ فَقَامَ خَطِيبًا فَقَالَ «مَا بَالُ رِجَالٍ بَلَغَهُمْ عَنِّي أَمْرٌ تَرَخَّصْتُ فِيهِ فَكَرِهُوهُ وَتَنَزَّهُوا عَنْهُ فَوَاللَّهِ لأَنَا أَعْلَمُهُمْ بِاللَّهِ وَأَشَدُّهُمْ لَهُ خَشْيَةً».

آيا بعد از رحلت پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم همه اين أصحاب بلافاصله عادل گشته و از هر گونه اشتباه و خطائي منزّه شدند؟

ترمذي مي‏نويسد كه مردي از بني سُليم كه همراهش گلّه گوسفندي بود بر عدّه‏ي از أصحاب رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم گذشت و بر آنها سلام كرد آنان گفتند كه اين مرد به خاطر اينكه در امان بماند سلام كرد (يعني دروغ مي‏گويد و مسلمان نيست) و لذا برخاستند و او را كشتند و گوسفندانش را گرفتند و...⁽¹⁾.

مي‏گويند همه آنانكه در بيعت رضوان حاضر بودند، از آنجا كه خداوند از آنها راضي شد، اهل بهشتند. آيا خود آنها چنين عقيده‏ي داشتند؟ به اين روايت دقّت كنيد:

مسيّب مي‏گويد براء بن عازب را ديدم و گفتم خوشا به حالت با رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم مصاحبت داشتي و در بيعت شجره (بيعت رضوان) با آن بزرگوار بيعت كردي. او گفت: ي پسر برادرم! نمي‏داني كه بعد از او چه كرديم!

معلوم مي‏شود خود آنها عقيده نداشتند كه آن بيعت آنان را آنچنان بيمه كرده باشد كه هر عملي انجام دهند رضايت و خشنودي خداوند به غضب و قهر او تبديل نخواهد شد. يعني ممكن است كه گاهي خدا و رسولش از گروهي به خاطر اعمال خوبشان راضي باشد ولي همين عدّه بعدها كاري كنند كه موجب ناخشنودي شود.

اگر همه أصحاب اهل بهشتند چرا عمر در آخرين لحظات عمر خود جزع و فزع كرده و آرزو داشت كه كاش زمين پر از طلا در اختيار او بود و آن را فدا مي‏داد تا از عذاب خدا در امان بماند؟ (مشروح آن را در جلد دوم «خلفا در صحاح» مطالعه فرمائيد). معلوم مي‏شود كه او هم از بيعت رضوان بيمه شدن همه أصحاب حتي خودش را نفهميد.

ب ـ صحيح مسلم، ج 1، ص 82، كتاب الايمان، باب 29، ح 120.

اينها همه به خاطر اين بود كه: دنيا انسان را مي‏فريبد و مال و مقام عامل گمراهي مي‏گردد. چنانچه رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم مي‏فرمود: «... ما اخاف عليكم ان تشركوا بعدي ولكن اخاف عليكم ان تنافسوا فيها».⁽¹⁾ يعني:... از مشرك شدن شما بعد از خودم نمي‏ترسم (كه شما به شرك روي نخواهيد آورد) ولي مي‏ترسم كه دنيا زده شويد. (و به خاطر آن به گمراهي بيفتيد).

كار أصحاب به آنجا كشيد كه حذيفه مي‏گويد:

معني حديث أوّل چنين است:

امروزه شرّ منافقين از زمان پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم بيشتر است (زيرا) در آن روز (نفاق خود را) مخفي مي‏داشتند و اكنون آشكار كرده‏اند.

روايت دوم:

نفاق مربوط به زمان پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم بود و امّا امروز كفر بعد از ايمان است. (نه نفاق).

در روايت أوّل انس مي‏گويد كه از آنچه پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم بدان فرمود چيزي نمي‏بينم. گفته شد: نماز. (يعني چنين نيست كه همه دستورات آن حضرت زير پا گذاشته شود و اين نماز است كه بر پا داشته مي‏شود. در حقيقت سؤال كننده حرف انس را قبول داشت، فقط مي‏خواست بگويد كه در ميان آن دستورات نماز باقي مانده است!) انس در جواب گفت: آيا نه اين است كه آن را نيز ضايع كرديد؟ (و كاملاً آن را بر پا نمي‏داريد كه يكي از نمونه‏هي ضايع كردن نماز، در أوّل وقت نخواندن آن است).

روايات صحاح در اين زمينه زياد است ولي همين مقدار بري روشن شدن مقصود ما كافي است. البته عملاً هم تاريخ به خوبي نشان مي‏دهد كه أصحاب بعد از رحلت رسول گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلم چگونه در دنيا و مادّيات غرق شدند و بري رسيدن به مقام بي‏ارزش آن به جان هم افتادند.

از اينها گذشته آيا قرآن بري ما كافي نيست؟ آنجا كه مي‏فرمايد:

آيا مي‏توان پذيرفت عدّه‏ي از أصحاب ساكن مدينه و اطراف آن تا آخرين سالهي عمر پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم منافق بوده، آنچنان نفاقي پنهاني كه حتّي به تعبير قرآن شخص رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم نيز آنان را نمي‏شناخت و فقط خدا از آن آگاه بود ولي بعد از رحلت آن حضرت همگي عادل گشته و كسي را نرسد كه كلمه‏ي عليه آنان حرف بزند؟

خوب است كه بدانيد اين دستور، در ضمن آخرين خطبه‏ي بود كه حضرتش ايراد فرمود. معلوم مي‏شود كه در ميان

ب ـ صحيح مسلم، ج 4، ص 2322، يك صفحه مانده به آخر كتاب التفسير، باب 5، ح 31.

سعيد بن جبير مي‏گويد: از ابن عبّاس درباره سوره توبه پرسيدم گفت: اين سوره رسوا كننده است (فاضحة) پيوسته در آن آمده است: «ومنهم ومنهم» (يعني بعض از أصحاب چنين و چنانند و بعض از آنها اينگونه‏اند و بعض از آنها... در مجموع بيش از 50 آيه از اين سوره درباره منافقين مي‏باشد) تا آنجا كه گمان كردند كسي را باقي نمي‏گذارد مگر آنكه از او ياد مي‏شود.

صاحبان صحاح موارد متعددي از اعمال زشت بعض أصحاب را نقل كرده‏اند كه به تعدادي از آنها اشاره مي‏كنيم و مشت نمونه خروار است.

2. رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم از صوم و صال نهي مي‏كند ولي عدّه‏ي انجام مي‏دهند.⁽²⁾

3. پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم در حال نماز (جمعه)، أصحاب نماز را رها كرده و دنبال خريد و فروش رفتند!

مشابه همان از ابن مسعود نيز نقل شده كه وقتي مالي را تقسيم مي‏كرد يكي از أصحاب گفت كه اين عمل از عدالت خارج بود و بري رضي خدا انجام نمي‏گيرد. او مي‏گويد من اين گفتار را به اطلاع پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم رساندم و حضرتش بسيار ناراحت شد.

ما در پاورقي، نشاني روايتهي فوق را كه متعدّد مي‏باشد مي‏آوريم تا كساني كه مايل باشند بدانها رجوع نمايند.⁽⁴⁾

ب ـ صحيح مسلم، ج 2، ص 6 ـ 774، كتاب الصوم، باب 11، ح 61 ـ 55.

ب ـ صحيح مسلم، ج 2، ص 739، كتاب الزكاة، باب 46، ح 141.

6. در دنباله همان حديث آمده است كه أبو سفيان سه بار پرسيد كه آيا محمّد ( صلي الله عليه و آله و سلم ) در ميان شما هست ؟ حضرت دستور داد كه جواب او را ندهيد و پس از آن از أبو بكر و عمر هم پرسيد و چون جواب نگرفت به يارانش گفت كه اينان كشته شدند. عمر نتوانست خود را نگهدارد و جواب داد كه اينان كه تو برشمردي زنده‏اند... .

8. جبير بن مطعم مي‏گويد: آنگاه كه ما با رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم از حنين برمي‏گشتيم، اعراب (عرب‏هي باديه نشين) به آ ن حضرت چنگ زده و رهايش نمي‏كردند تا آنكه حضرتش را وادار كردند كه پي خار مغيلان ايستاد. ردايش را ربودند و از او از مال غنيمت مي‏خواستند. حضرت فرمود: ردايم را بدهيد، اگر به تعداد اين خارها، چهارپا (شتر و گاو و گوسفند) در اختيارم بود (همه را ) بين شما تقسيم مي‏كردم. آنگاه مي‏ديديد كه من نه بخيلم و نه دروغگو و نه ترسو.⁽⁴⁾

آيا اسامي آنها كه بري مال دنيا با آن حضرت چنان كردند كه دانستيد، در تاريخ ثبت شده يا آنكه همه آنها به عنوان

ب ـ صحيح مسلم، ج 2، ص 733 به بعد، كتاب الزكاة، باب 46، ح 132 به بعد.

9. انس بن مالك مي‏گويد: من همراه پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم راه مي‏رفتم. بر تن حضرتش بُردي نجراني كه حاشيه‏ي سفت و محكم داشت بود. يكي از عرب‏هي باديه‏نشين حضرتش را ديد آنچنان او را به طرف خود كشيد كه از شدّت آن بر گردن آن حضرت حاشيه رداء اثر گذاشت. گفت: دستور بده كه از مال خدا كه نزد تو است به من بدهند. آن بزرگوار نگاهي به او كرد و لبخندي زد سپس دستور داد كه به او چيزي بدهند.⁽¹⁾

آري، اينهم يكي از أصحاب بود كه نامش در روايت نيامده است.

10. انس مي‏گويد: پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم مردي را ديد كه شتري فربه را مي‏راند فرمود: سوارش شو. گفت: اين فربه است. فرمود: سوارش شو. گفت: اين فربه است. فرمود: وي بر تو سوارش شو.⁽²⁾

11. أبو سعيد خُدري مي‏گويد: روزي پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم مالي را (بين أصحاب) تقسيم كرد. ذو الخويصرة ـ مردي از بني تميم ـ گفت: يا رسول اللّه! عدالت پيشه كن. فرمود: وي بر تو اگر من به عدالت تقسيم نكنم پس عادل كيست؟! عمر گفت: اجازه بده گردنش را بزنم! فرمود: نه، او پيرواني دارد كه نماز و روزه شما در مقابل نماز و روزه آنها ناچيز است، از دين خارج مي‏شوند همان‏گونه كه تير از كمان رها مي‏شود... نشانه آن مردي است كه يكي از دو دستش همچون پستان زن است... آنگاه أبو سعيد مي‏گويد: شهادت مي‏دهم آنگاه كه علي عليه‏السلام با آنها جنگيد و منهم همراه حضرتش بودم او را با همان صفت كه رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمود آوردند.⁽³⁾

البتّه نام او معلوم بود و از او و امثال او روايت نقل نشده امّا متأسفانه مي‏بينيم كه مثل آقي بخاري از يكي ديگر از خوارج به نام «عمران بن حِطّان» كه دو بيت شعر در وصف ابن ملجم ـ آنهم به خاطر عمل ننگين قتل امير المؤمنين عليه‏السلام ـ سرود، دو روايت نقل كرده است! و نيز از عكرمه كه بسياري از رجاليون او را نيز از خوارج شمرده‏اند. (ر.ك، به كتاب ما: «اهل بيت عليهم‏السلام در صحاح»).

12. إسم يكي حَزْن بود. رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم به او فرمود: اسمت سهل باشد. گفت: اسمي را كه پدرم بر من نهاد تغيير نمي‏دهم.⁽⁴⁾

توضيح: «بَدَنَة به شتر يا گاوي گويند كه چاق باشد». (المنجد)

ب ـ صحيح مسلم، ج 2، ص 740 به بعد، كتاب الزكاة، باب 47، ح 142 به بعد.

أبيّ بن كعب پس از آنكه نمازش را به امامت عمر بن خطّاب تمام كرد چنين گفت:

يعني: به پروردگار كعبه قسم كه اهل «عُقَد» هلاك گشتند ـ و اين جمله را سه بار گفت ـ سپس چنين ادامه داد: به خدا قسم اندوه من به خاطر خود آنها نيست ولكن به خاطر كساني است كه اينان گمراهشان كردند. قيس گفت: منظورت از اهل عقد كيانند؟ گفت: فرماندهان.

سؤال ما اين است كه فرماندهان زمان عمر چه كساني بودند و اينان چه كساني را گمراه نمودند كه أبيّ بن كعب به خاطر آنها ناراحت است.

اينها غير از مخالفتهايي است كه در مجلّدات قبل از همين صحاح، بدانها پرداختيم.

راستي اگر أصحاب همه عادل بوده و كسي را نرسد كه درباره آنها كلامي بگويد چرا رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم و بعض أصحاب آن حضرت چنين عقيده‏ي نداشتند. مگر صاحبان صحاح نقل نكردند كه مسطح بن اثاثه عايشه را قذف كرد و با آنكه او بدري بود حدّ قذف بر او جاري شد؟! مگر عايشه خود از أصحاب نبود چرا وقتي به او چنان نسبتي داده شد پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم نفرمود او از أصحاب است و درباره أصحاب جز خير نگوئيد؟ مگر كساني كه در قتل عثمان ـ مستقيم يا غير مستقيم ـ شركت داشتند از اصحا نبودند ؟ مگر مغيرة بن شعبه از أصحاب نبود؟ چرا وقتي به عمر گفتند او زنا كرد نگفت كه او از أصحاب است. و اين نسبت سزاوار او نيست بلكه شاهد خواست (مشروح آن را در جلد دوم كتابمان «خلفا در صحاح» مطالعه فرماييد.) مگر صاحبان صحاح روايت نكرده‏اند كه علي عليه‏السلام فرمود: اگر كسي حديثي از رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم برايم نقل كند از او شاهد مي‏خواهم غير از أبو بكر؟ و آيا اين متهم كردن أصحاب به دروغ نيست؟ مگر عمر در بعض موارد بري نقل حديث شاهد نمي‏خواست؟ نمونه‏هايي از اين موارد كه أصحاب خود عقيده نداشتند آنچه را كه امروزه در ميان اهل سنّت شايع شده كه همه آنان عادلند، فراوان است. حال نوبت آن است كه احوال بعض از معروفين أصحاب را از صحاح ستّة بررسي نماييم.

ب ـ مسند أحمد، ج 8، ص 57، مسند الانصار، حديث قيس بن عبادة، شماره 21322. حاكم نيز در مستدرك (ج 3، ص 343، ح 5323، از كتاب معرفة الصحابة، ذكر مناقب أبيّ بن كعب) صدر حديث را نقل كرده و ذيل آن را كه از دو مأخذ فوق آورديم نقل ننمود.

ابن أبي الحديد خلاصه آن را در ج 20 شرح نهج البلاغه، ص 24، آورده است.

خلاصه معني روايات منقول از 4 كتاب از صحاح ستّه اين است كه علي عليه‏السلام را جز مؤمن دوست نمي‏دارد و جز منافق دشمن.

حاكم نيز در مورد دشمن اهل بيت در آخر روايتي مي‏نويسد:

رسول گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلم فرمود: اگر كسي بين ركن و مقام به نماز و روزه بگذراند و سپس با بغض اهل بيت پيامبر، خدا را ملاقات كند داخل آتش مي‏شود. (يعني آن نماز و روزه‏ها برايش سودي ندارد).

با توجه به اينكه معاويه نه تنها با امير المؤمنين عليه‏السلام دشمن بود و با او به نبرد برخاست بلكه او أوّل كسي بود كه دستور به سبّ و لعن آن حضرت را در منابر و خطبه‏هي نماز جمعه و عيدين (عيد فطر و عيد قربان) داده و تا زمان عمر بن عبد العزيز يعني حدود 60 سال، اين بدعت استمرار داشت. آيا اينها نشانه چيست؟ قضاوت با خوانندگان منصف.

اما آنچه كه صاحبان صحاح، درباره او نقل كرده‏اند:

ب ـ سنن ابن ماجه، ج 1، ص 42، مقدّمه، فضل عليّ بن أبي طالب رضي‏الله‏عنه ، ح 114.

ج ـ سنن ترمذي، ج 5، ص 601، كتاب المناقب، باب 21، ح 3736. «... انّه لا يحبّك إلاّ مؤمن ولا يبغضك إلاّ منافق».

ب ـ سنن ترمذي، همان، ص 656، باب 61، ح 3870.

ج ـ مستدرك حاكم، ج 3، ص 161، ح 4713.

آنكس كه بعد از ايمانش به كفر گرايد خدا بر او غضب نموده و عذابي بزرگ در انتظار او است مگر آنكه او را به زور و اكراه وادار به گفتن كلمه كفر نمايند در حالي كه در دل به ايمان خويش مطمئن است. چون عمّار در زير شكنجه قريش قرار گرفت و پدر و مادرش يعني ياسر و سميّه هر دو به شهادت رسيدند، سخن كفرآميزي بر زبان جاري كرد و بدينوسيله از مرگ نجات يافت ولي ايمانش به خدا و رسولش محكم و پابرجا بود و لذا خداوند در قرآن او را ستود.

ب ـ سنن ترمذي، ج 5، 633، كتاب المناقب، باب 38، ح 3811.

در اينجا متن دو روايت از ج 4 بخاري و ترجمه آن را مي‏آوريم:

2. حدّثنا سليمان بن حرب... و قال: الذي اجاره اللّه علي لسان نبيّه صلي‏الله‏عليه‏و‏سلم يعني عمّارا.

واضح‏تر از آن حديث ص 32 از جلد 5 و حديث ج 8 مي‏باشد.

ب ـ سنن ابن ماجه، مقدّمه، فضل عمّار بن ياسر، ح 146 و 147.

(ترمذي مي‏گويد: هذا حديث حسن صحيح).

ب ـ سنن نسائي، ج 8، ص 115، كتاب الايمان وشرايعه، باب 17، ح 5017.

اينكه گفتيم «فئه باغيه» يعني گروه متجاوز و ظالم، نامي است كه رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم بر آنان نهاد.

به اين روايت دقت كنيد:

عكرمه مي‏گويد: ابن عباس به من و پسرش علي گفت: برويد نزد أبو سعيد (خدري) و حديث او را گوش كنيد. (تا آنجا كه مي‏گويد:) ما (در بناء مسجد النبي صلي الله عليه و آله و سلم ) هر يك خشتي برمي‏داشتيم و با خود مي‏برديم و عمّار دو عدد برمي‏داشت. پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم او را ديد و خاك را از او زدود و فرمود: رحمت بر عمّار (كلمه «ويح» بري ترحّم به كسي استعمال مي‏شود كه ما آن را «رحمت بر...» معني كرديم) كه فئه باغيه (گروه ستمگر و متجاوز) او را مي‏كشند. او آنان را به بهشت (و در بعض روايات «به سوي خدا») مي‏خواند و آنان او را به دوزخ دعوت مي‏كنند.

صاحبان صحاح بري حفظ مقام معاويه يعني رأس آن گروه، و عمرو عاص، يعني ياور شماره يك او، حتّي كلمه‏ي ولو با اشاره ننوشتند كه عمّار در كجا و چرا كشته شد. امّا حاكم در مستدرك، علاوه بر نقل اصل حديث، در ضمن رواياتي كه هم خود و هم ذهبي آن را صحيح مي‏دانند چنين آورده است:

(قال حاكم: هذا حديث صحيح علي شرط الشيخين ولم يخرجاه بهذه السياقة، وفي التلخيص (عن ذهبي): علي شرط البخاري ومسلم).

ب ـ صحيح مسلم، ج 4، ص 6 ـ 2235، كتاب الفتن واشراط الساعة، باب 18، ح 73 ـ 70 او قسمت اخير حديث را نقل نكرده است ولي جمله «تقتلك الفئة الباغية» يا «تقتل عمّارا الفئة الباغية» را در ضمن چند حديث آورده است.

ج ـ سنن ترمذي، ج 5، ص 628، كتاب المناقب، باب 35 (مناقب عمّار)، ح 3800.

مرحبا به اين استدلال معاويه‏ي! با اين حساب بايد گفت همه آنانكه در ركاب رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم به شهادت رسيدند ـ از حمزه سيّد الشهداء گرفته تا بقيه شهيدان ـ قاتل همه آنان ـ العياذ باللّه ـ رسول مكرّم اسلام صلي الله عليه و آله و سلم بوده است كه آنها را در مقابل شمشيرهي دشمنان قرار داده است !

آنگاه مي‏بينيم پس از نزديك به هزار سال ابن حجري پيدا مي‏شود و از معاويه‏ي با اين خصوصيت تجليل كرده و مي‏نويسد: كسي از عبد اللّه بن مبارك پرسيد: معاويه برتر است يا عمر بن عبد العزيز؟ گفت: به خدا قسم گرد و غباري كه داخل بيني اسب معاويه شد، همراه رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم هزار مرتبه از عمر بن عبد العزيز بالاتر است (!!).⁽¹⁾

در مقدّمه مزبور نيامده است كه وقتي نسائي از معاويه بد گفت چه پيش آمد. فقط مي‏نويسد او از مسجد بيرون شد و به رمله حمل داده شد (!) و در آنجا مرد. معلوم مي‏شود مردم شام كه تاب شنيدن حق را نداشتند آنچنان بلائي بر سرش آوردند كه ديگر كسي جرأت نكند سخن حقّي بر زبان بياورد.⁽³⁾

تا اينجا معلوم شد كه معاويه و پيروانش گروه متجاوز و ستمگر بوده‏اند. حال مي‏خواهيم بدانيم كه از نظر قرآن حكم اينگونه افراد چيست و مسلمانان با آنها چه برخوردي بايد داشته باشند.

خداوند در سوره حجرات، آيه 9، مي‏فرمايد: «اگر دو دسته از مؤمنين با هم قتال كردند بين آنها صلح برقرار نمائيد و اگر يكي از آن دو به ديگري تجاوز كرد (يعني فئه باغيه بود) با آن دسته متجاوز كارزار كنيد تا آنكه تسليم فرمان خدا شود...».

آيا أصحاب و تابعين (غير از آنانكه همره امير المؤمنين عليه‏السلام ثابت ماندند) اين دستور را عمل كردند؟

قضاوت با خوانندگان.

ديگر از مصاديق بغض او نسبت به امير المؤمنين عليه‏السلام (كه چنانچه گذشت علامت نفاق است)، دستور به سبّ و لعن آن حضرت بر منابر مي‏باشد، و اين برنامه تا حكومت عمر بن عبد العزيز ادامه داشت و او بود كه از آن نهي كرد و دستور داد كه به جي آن اين آيه را بخوانند:

يعني خداوند امر به عدل و احسان و رسيدگي به بستگان نموده و از كارهي زشت و ناپسند و نيز از ظلم و تجاوز نهي مي‏نمايد... (كه هنوز اين دستور اجرا مي‏شود!).

متن عربي قول ابن مبارك چنين است: «... واللّه انّ الغبار الذي دخل في انف فرس معاوية مع رسول اللّه صلي‏الله‏عليه‏و‏سلم افضل من عمر بالف مرّة..».

البته بخاري و مسلم و أبو داود، جداگانه روايات نهي از ناسزا گفتن به أصحاب را نقل كردند. قبل از آنكه روايات مربوط به عملكرد معاويه و اتباعش را از صحاح بررسي كنيم به اين روايت نظري مي‏افكنيم كه رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم در ضمن حديثي چنين فرمود:

ترجمه: معاوية بن أبي سفيان به سعد (بن مالك) امر كرد و (معلوم است كه امر كرد تا او علي عليه‏السلام را سبّ و لعن كند و چون او حاضر به اين كار نشد به او ) گفت: چه چيز ترا مانع از ناسزاگويي به أبو تراب گشت؟ (بني اميّه كلمه «أبو تراب» را در مقام بدگويي از امير المؤمنين به كار مي‏بردند) گفت: سه مطلب را به ياد آوردم كه رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم به او فرمود كه اگر يكي از آنها را به من گفته بود برايم از هر متاعي با ارزش‏تر بود و لذا هرگز او را ناسزا نمي‏گويم. از رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم شنيدم كه... (آنگاه مطالبي را كه به طور خلاصه در پاورقي نقل كرديم بيان كرد).

ب ـ صحيح مسلم، ج 1، ص 81، كتاب الايمان، باب 28، ح 116.

ج ـ سنن ابن ماجه، ج 1، ص 18، مقدّمه، باب اجتناب البدع والجدل، ح 46، و ص 27، باب 9، ح 69، وج 2، ص 1299 و 1300، كتاب الفتن، باب 4، ح 3939 و 3941.

د ـ سنن ترمذي، ج 5، ص 22، كتاب الايمان، باب 15، ح 2634 و 2635.

ب ـ سنن ترمذي ج 5، ص 596، كتاب المناقب، باب 21، ح 3724.

ما حديث منزلت و رايت و آيه مباهله را در كتابمان «اهل بيت عليهم‏السلام در صحاح» نوشتيم در اينجا خلاصه آن را نقل مي‏كنيم:

1. رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم (در غزوه موته) به علي عليه‏السلام فرمود: تو نزد من مثل هارون به نزد موسي هستي.

2. پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم (در جنگ خيبر) فرمود: فردا پرچم را به دست كسي مي‏دهم كه خدا و رسولش را دوست دارد و خدا و رسولش او را دوست دارند.

3. خداوند در جريان مباهله با نصاري نجران در آيه 61 از سوره آل عمران (با توجه به رواياتي كه افراد مشخص شده در آيه را معين نموده است) علي عليه‏السلام را به منزله نفس رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم و إمام حسن و إمام حسين عليهماالسلام را دو پسر آن حضرت معرفي فرموده است.

ترجمه: معاويه بعد از مرإسم حجّ وارد مدينه شد و سعد بن أبي وقّاص (مالك) وارد بر او شد. صحبت از علي عليه‏السلام شد و معاويه شروع به بدگويي و ناسزا گفتن به آن حضرت نمود. سعد عصباني شد و گفت: آيا اين مطالب را درباره مردي مي‏گويي كه من شنيدم رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم فرمود: هر كه من مولي اويم علي هم مولي اوست ؟ (بعد از آن حديث منزلت ورايت را مطرح كرد).

توجّه داشته باشيد كه سعد بن مالك (أبي وقّاص) كسي بود كه با امير المؤمنين عليه‏السلام بيعت نكرد ولي با دشمنان آن حضرت نيز همكاري نكرد و حاضر به سبّ و لعن آن بزرگوار نشد.

ترجمه: مردي از آل مروان والي مدينه بود. سهل بن سعد را طلبيد و به او دستور داد كه علي عليه‏السلام را ناسزا گويد. او اِبا نمود. گفت: حال كه نمي‏گويي پس بگو كه خدا أبو تراب را لعنت كند.

رياح بن حارث مي‏گويد من نزد «فلاني» در مسجد كوفه نشسته بودم. اهل كوفه نيز آنجا بودند. سعيد بن زيد بن عمرو بن نفيل وارد شد. او (كه همان فلاني باشد!) به او خوش آمد گفت و او را پيش پايش بر تخت نشاند. مردي از اهل كوفه به نام قيس بن علقمه وارد شد. او (فلاني!) از آن مرد استقبال كرد و ناسزا گويي آغاز كرد. سعيد گفت: اين مرد به چه كسي ناسزا مي‏گويد؟ گفت: به علي ( عليه‏السلام ). گفت: آيا أصحاب رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم نزد تو ناسزا گفته مي‏شوند و تو چيزي نمي‏گويي؟...

البته همانطور كه قبلاً هم گفتيم علمي اهل سنّت، مخصوصا صاحبان صحاح، آخرين تلاش را نمودند كه معايب صاحبان قدرت را بپوشانند و لذا مي‏بينيم كه با كلمه «فلاني» معيّن نكردند كه آن شخص كه بود. ولي أحمد حنبل ـ إمام حنابله ـ در مسند خويش چنين مي‏نويسد:

او در چند روايت ديگر مي‏نويسد كه مغيرة خود، علي عليه‏السلام را لعن مي‏كرد. روايت أبو داود را نيز با معرّفي «فلاني!» يعني مغيرة بن شعبة آورده است. به شماره‏هي حديث 1629 و 1631 و 1637 و 1638 از مسند أحمد رجوع فرماييد.

اينها نمونه‏هايي بود از جنايات معاويه و واليانش در مورد سبّ و لعن علي عليه‏السلام ، يعني برادر رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم ، كه در حضور أصحاب و تابعين انجام مي‏شد و جز عدّه معدودي ـ از قبيل حجر و يارانش ـ كسي به آن اعتراض نمي‏كرد و آنان كه مخالفت كردند يا مثل حجر و عمرو بن حمق كشته شدند و يا گرفتار انواع مصيبتها و مشكلات. به قول أبو جعفر اسكافي، بني اميه بري به فراموشي انداختن ياد علي عليه‏السلام و فرزندانش و خاموش كردن نورشان منتهي كوشش را نمودند. از جمله دستور به سبّ و لعن آنها بر منابر دادند و پيوسته از شمشيرهايشان خون شيعيان مي‏چكيد. يا كشته شده و يا اسير و يا فراري و ترسان و اگر كسي مي‏خواست از علي عليه‏السلام حديثي نقل كند مي‏گفت: مردي از قريش چنين گفت و... .⁽¹⁾

آري، علمي اهل سنّت كه از اين مطالب باخبرند چرا صريحا از معاويه و واليانش ـ كه بعض از آنها، از قبيل مغيرة، در زمره أصحاب بودند ـ بيزاري نمي‏جويند و رواياتي را كه از دشمنان علي عليه‏السلام نقل شده مردود نمي‏دانند؟ آيا لعن بر علي عليه‏السلام و زير بار بيعت او نرفتن و با او به جنگ برخاستن جرم نيست ولي به أبو بكر زكات ندادن ـ و نه بر او لعن كردن و نه با او نبرد نمودن ـ باعث ارتداد بوده و بايد اينان كشته شوند و... (به جلد أوّل «خلفا در صحاح» رجوع شود).

آيا شيعيان به جرم قبول نداشتن خلفي ثلاث ـ و نه سبّ و لعن آنها كه اين عمل قطعا صحيح نيست ـ مهدور الدم و از يهود و نصاري بدتر مي‏باشند؟ خون امثال شهيد أوّل و ثاني كه به فرمان علمي اهل سنّت به شهادت رسيدند برعهده چه كساني مي‏باشد؟

او در ردّ ادّعي جاحظ كه از أبو بكر حمايت كرده و او را أوّل كسي دانسته كه اسلام آورد چنين مي‏گويد:

در مقابل اينگونه دانشمندان بي‏تقوي، كساني نيز يافت مي‏شوند كه شيعيان را به عنوان يكي از فرق اسلامي دانسته و حتي مثل شيخ شلتوت ـ شيخ الازهر ـ عمل كردن به فتاوي علمي شيعه را هم جايز و كافي مي‏دانند. بگذريم از گروه تندرو وهّابيون (سلفي‏ها) كه تمامي همّ و غمّشان مقابله با شيعيان و بدگويي از آنها و تبليغات عليه آنان است! البتّه در ميان آنها هم نسل روشنفكر و بيدارشان چنين نمي‏انديشند.