2024 April 19 - جمعه 31 فروردين 1403
سياه پوشي در فرهنگ شيعه
کد مطلب: ٦٢٩٠ تاریخ انتشار: ٠٤ آبان ١٣٩٣ تعداد بازدید: 26552
مقالات » پاسخگویی به شبهات
سياه پوشي در فرهنگ شيعه

بررسي و نقد شبهات درمورد كراهت و حرمت سياه پوشي، كراهت و حرمت و دستور ائمه

بسم الله الرحمن الرحيم

سياه پوشي در فرهنگ شيعه

طرح شبهه

1. نافرماني شيعيان در سياه پوشي از دستور ائمه (ع)
2. حرمت پوشيدن لباس سياه
3. تعارض روايات با عمل ائمه (عليهم السلام)

نقد و بررسي

بخش اول : علل سياه پوشي شيعيان در عزاداري

پاسخ اجمالي

1. سياه پوشي همدردي با اهل بيت است
2. سياه پوشي برگرفته از سيره ائمه اطهار است
3. در روايات نهي ، معلل است ؛ و هر جا علت نبود ، نهي در كار نيست!

پاسخ تفصيلي

پاسخ اول: اظهار محبت و اعلام همدردي با اهل بيت (ع)

پاسخ دوم: اقتداء به سيره اهل بيت (ع) در عزاداري ها

الف ) سياه پوشي در عزاي اصحاب و رسول خدا (ص)

1. سياه پوشي زنان در شهادت حضرت حمزه
2. دستور پيامبر (ص) به سياه پوشي زنان در شهادت جعفر طيار
3. سياه پوشي حضرت زهرا (س) در سوگ رسول خدا (ص)

ب: سياه پوشي در عزاي اهل بيت (ع)

1. سياه پوشي امام حسن (ع) در شهادت امير مؤمنان علي(ع)
2. سياه پوشي در شهادت امام حسن مجتبي(ع)
3. سياه پوشي در شهادت امام حسين(ع)
4 . سياه پوشي ام سلمه در مصيبت امام حسين (ع)

پاسخ سوم : تناسب پوشش سياه با عزاداري

بخش دوم: فتاواي فقهاي شيعه

فصل اول: فتاواي فقهاء شيعه بر استحباب سياه پوشي در عزاداري

1. مرحوم صاحب حدائق(ه)
2. علامه سيد محمد جعفر طباطبائي حائري (ره)
3. علامه شيخ محمد حسين كاظميني (ره) معروف به محقق كاظمي
4. ميرزا حسين نوري صاحب مستدرك الوسائل (ره)
5. آيت الله العظمي سيستاني(مد ظله)
6. آيت الله العظمي ميرزا جواد تبريزي (ره)
7. وصيت نامه آيت الله العظمي مرعشي نجفي(ره)

نتيجه:

فصل دوم: فتاواي فقهاء در كراهت سياه پوشي در نماز

دسته بندي روايات
دسته اول: روايات دال بر كراهت پوشش سياه در نماز
دسته دوم : روايات دال بر كراهت پوشش سياه مطلقا

نتيجه گيري فقها از روايت : كراهت لباس سياه در نماز

1. شيخ طوسي
2. محقق حلي
3. شهيد اول
4. سيد علي طباطبائي
5. آقا رضا همداني
6. صاحب جواهر
8. . ميرزا جواد تبريزي

نتيجه

بخش سوم: ادله استحباب سياه پوشي ، نقد تعارض و بيان موارد استثنا

فصل اول: مستند فقهاء در فتوا بر استحباب سياه پوشي در عزاداري

بررسي سند روايت

1. الحسن بن ظريف
2. ظريف بن ناصح
3. حسين بن زيد
4. عمربن علي بن الحسن

فصل دوم : نقد تعارض در روايات

الف: روايات نفي سياه پوشي
ب: روايات اثبات سياه پوشي
تعارض دو دسته از روايات
پاسخ تعارض
پاسخ اول: عدم وجود شرايط تعارض در ميان روايات
پاسخ دوم: تقيه در پوشش سياه
لباس سياه، نماد عباسيان

فصل سوم : موارد استثنا از لباس سياه (غير از عزاداري)

عمامه سياه رسول خدا(ص)
عمامه سياه اميرمومنان علي (ع)
عمامه سياه امام حسن مجتبي (ع)
عمامه سياه امام سجاد
استثناي كفش و عباي سياه

نتيجه كلي

**************

سياه پوشي در فرهنگ شيعه

طرح شبهه:

يكي از اشكالاتي كه وهابيون بر شيعه وارد كرده اند، پوشيدن لباس سياه است. آنها مدعي اند كه در منابع شيعه، روايات متعدد در مذمت لباس سياه وارد شده كه آن را لباس دوزخيان، فرعونيان و عباسيان (دشمنان اهل بيت) شمرده است. از طرفي، طبق روايات، رسول خدا صلي الله عليه وآله و اميرالمؤمنين عليه السلام از لباس سفيد استفاده مي كرده اند و پيروانشان را به استفاده از اين رنگ دستور داده اند.

اما امروز در جامعه شيعي ديده مي شود كه آنان برخلاف دستور پيامبر و ائمه، از رنگ سياه به خصوص در ايام عزاداري امام حسين عليه السلام استفاده مي كنند واين كار در ميان شيعيان به عنوان يك فرهنگ در آمده است.

شبهه ي فوق در سايت هاي مختلف وهابيت به صورت گسترده مطرح شده است گرچه شبهه اصلي آنها همان مدعاي فوق است ولي با تأمل در سخنان آنها، مي توان جزئيات ديگري را نيز استخراج كرد و به اين صورت دسته بندي نمود:

1. نافرماني شيعيان در سياه پوشي از دستور ائمه (ع)

شيعيان بر خلاف سيره رسول خدا صلي الله عليه وآله در پوشش رنگ سفيد و توصيه و تأكيد بر آن، در مراسم مذهبي از جمله در ايام محرم و عاشورا از لباس سياه استفاده مي كنند.

از طرف ديگر طبق رواياتي كه در منابع شيعه در مذمت و منع پوشش سياه آمده است؛ مي بايست شيعيان از نواهي ائمه برحذر و اوامر آنها را انجام دهند؛ در حاليكه آنها با اين كار( پوشش سياه) نواهي را مرتكب و از دستورات نا فرماني مي كنند.

2. حرمت پوشيدن لباس سياه

در روايات شيعه، لباس مشكي، لباس اهل نار، فرعونيان و عباسيان قلمداد شده و صريحاً دستور داده شده كه آن را نپوشيد. با در نظر گرفتن اين نهي، استفاده از اين رنگ حرام و جايز نيست.

3. تعارض روايات با عمل ائمه (عليهم السلام):

از طرفي روايات متعدد در مذمت و منع لباس سياه از طرف ائمه وارد شده است و از طرف ديگر، به گزارش برخي روايات، خود ائمه در بعضي موارد عملاً لباس مشكي پوشيده اند. بنا براين، بين روايات و عمل ائمه تعارض وجود دارد.

اگر عمل ائمه را ملاك قرار بدهيم تكليف روايات چه مي شود و اگر جانب روايات را بگيريم، چگونه مي توان عمل ائمه را توجيه كرد.

نقد و بررسي

شبهات فوق را مي توان در چند بخش مستقل مورد نقد قرار داد:

بخش اول : علل سياه پوشي شيعيان در عزاداري

پاسخ اجمالي:

1. سياه پوشي همدردي با اهل بيت است

سياه پوشي شيعيان در عزاداري، يك نوع اظهار محبت وارادت به ساحت مقدس امامان اهل بيت عليهم السلام و اظهار همدردي با صاحب عزاي اصلي و حجت الهي حضرت حجت ابن الحسن المهدي (ارواحنا فداه) است.

2. سياه پوشي برگرفته از سيره ائمه اطهار است

سياهپوشي شيعيان برگرفته از سيره ائمه اطهار (عليهم السلام) است.

از نگاه تاريخي، سياه پوشي زنان در شهادت دو تن از سرداران سپاه اسلام (حضرت حمزه و جعفر طيار)، سياه پوشي حضرت زهرا سلام الله عليها در سوگ پدر، امام حسن عليه السلام در شهادت اميرالمؤمنين عليه السلام و بالاخره سياه پوشي بانوان خاندان رسالت در شام و مدينه به اتفاق زنان مدينه در شهادت امام حسين عليه السلام شهره ي تاريخي دارد.

نكته مهم اين است كه همه اين موارد تاريخي، در منظر پيامبر صلي الله عليه وآله و امامان معصوم عليهم السلام انجام شده و حتي بعضي از موارد، ( مانند سياه پوشي حضرت زهرا در عزاي رسول خدا و امام حسن در شهادت پدر و امام سجاد در مدينه) فعل خود معصوم است.

بنابراين، فرمايشاتي كه از رسول گرامي اسلام يا اميرالمؤمنين و ديگر ائمه اطهار (عليهم السلام) در كراهت لباس سياه وارد شده، با اين سيره تخصيص خورده و شامل سياهپوشي در عزاي شهداي اهل البيت (عليهم السلام) نمي شود.

بنابراين فرهنگ سياه پوشي شيعيان برگرفته از سيره خود اهل بيت است؛ نه يك امر بديع و مأخوذ از كار ديگران.

3. در روايات نهي ، معلل است ؛ و هر جا علت نبود ، نهي در كار نيست!

هدف روايات از مذمت لباس سياه و منع آن توسط نبي مكرم اسلام صلي الله عليه وآله ، امام علي و امام صادق (عليهما السلام) تشبه به جباران تاريخ همانند فراعنه مصر و حاكمان عباسي است؛ به ويژه عباسيان كه در اوائل، براي تثبيت حكومتشان به نشانه طرفداري از اهل بيت و سوگوار بودنشان در شهداي خاندان پيامبر سياه پوشيدند؛ اما بعد از تثبيت قدرت براي ارعاب مردم و اظهار شكوه و هيبت، پوشيدن اين رنگ را براي كار گزاران حكومت و مردم الزام مي كردند؛ تا آن جايي كه پرچم حكومت نيز از رنگ سياه انتخاب شد. آنان از اين رنگ به عنوان نماد حكومت شان استفاده كردند.

از طرف ديگر با تغيير سياست (طرفداري اهل بيت)، با اهل بيت رسول خدا صلي الله عليه وآله بيشتر از بني اميه بدرفتاري كردند و امامان معصوم را در بند كشيده و در سياه چالها به شهادت رساندند.

به اين جهت امام صادق عليه السلام در ضمن روايات، پيروانش را از پوشيدن رنگ مشكي كه در آن مقطع خاص، نماد جباران تاريخ بود برحذر داشتند و از آن به لباس «اهل نار، لباس فرعون و لباس اعداء الله» تعبير كردند و الا في نفسه اين رنگ هيچ گونه حرمتي نداشته است.

پاسخ تفصيلي

نخستين و مهم ترين شبهه از نظر وهابيت اين است كه علي رغم روايات ائمه طاهرين عليهم السلام در مورد نهي و مذمت لباس سياه و تشويق و تأكيد آنان بر پوشيدن لباس سفيد (چنانكه سيره خودشان هم همين بوده است)؛ شيعيان با پوشيدن لباس سياه، به خصوص در ايام عزاداري صريحاً از دستور رسول خدا صلي الله عليه وآله و ائمه عليهم السلام نافرماني كرده و آنچه را ائمه نهي كرده اند مرتكب مي شوند.

قبل از نقد اين شبهه، تذكر اين نكته لازم است كه : روايات نهي و مذمت از پوشش سياه كه ممكن است در بخش نخست از آن ها يادآوري شود، يك بحث مستقل دارد كه در سومين بخش، مورد بررسي قرار مي گيرد.

از اين مدعا مي توان چند پاسخ ارائه كرد:

پاسخ اول: اظهار محبت و اعلام همدردي با اهل بيت (ع)

نخستين پاسخ اين است كه روايات نهي و منع پوشش سياه، مطلق نبوده و مشروط به شرائطي است. به اين بيان كه پوشش سياه في نفسه مكروه نيست و اگر رنگ سياه مطلقا مكروه بود، نبايد در بعضي پوشش ها استثنا مي شد ! به عنوان مثال نبايد پيامبر عمامه سياه بر سر مي كردند ! و يا امام صادق عليه السلام عمامه و كفش و عباء سياه را استثناء نمي كرد؛ با اينكه طبق رواياتي كه در بخش سوم (بررسي روايات سياه پوشي) خواهد آمد، به اقرار اهل سنت، پيامبر (ص) در فتح مكه عمامه سياه بر سر داشتند ! و...

حال به بررسي دليل كراهت پرداخته و مي گوييم كراهت از اين جهت است كه سياه، پوشش اعداء الله است؛ زيرا آنها از ميان سائر رنگها اين رنگ را پوشش و شعار خودشان قرار دادند بنا براين ممنوعيت و مرجوحيت پوشش سياه، از جهت شبيه كردن خود به لباس دشمنان است.

به عبارت ديگر، حكم در اين مورد و موارد مشابه آن دائر مدار قصد است؛ به اين صورت كه اگر قصد انسان از پوشش اين رنگ، تشبه به آنان و اخذ شعارشان باشد اين مرجوح است اما اگر قصد او از پوشش به عنوان عزا و حزن بر مصيبت سيدالشهداء عليه السلام باشد راجح است؛ زيرا در رابطه به استحباب اظهار مصيبت و عزا، عموماتي از ائمه عليهم السلام وارد شده است.

مرحوم علامه مجلسي در بحار الانوار يك باب را تحت عنوان استحباب گريه بر امام حسين عليه السلام گشوده كه در آن حدود 20 روايت را جمع آوري كرده است، كه در اين جا به چند روايت اكتفا مي كنيم:

يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ سَرَّكَ أَنْ تَكُونَ مَعَنَا فِي الدَّرَجَاتِ الْعُلَي مِنَ الْجِنَانِ فَاحْزَنْ لِحُزْنِنَا وَافْرَحْ لِفَرَحِنَا وَعَلَيْكَ بِوَلَايَتِنَا فَلَوْ أَنَّ رَجُلًا أَحَبَّ حَجَراً لَحَشَرَهُ اللَّهُ مَعَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ.

ريّان بن شبيب مي گويد در نخستين روز ماه محرّم به محضر امام هشتم (عليه السلام)رسيدم، به من فرمود: ... اي پسر شبيب اگر مي خواهي در درجات عالي بهشت با ما باشي، پس در حزن ما اندوهگين و در شادي ما مسرور باش، و بر تو باد ولايت و دوستي ما، كه اگر مردي ]در اين جهان[ به سنگي مهر ورزد، خداي متعال او را در روز قيامت با همان سنگ محشور مي كند.

المجلسي، محمد باقر (متوفاي 1111هـ)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج14، ص503 ، تحقيق: محمد الباقر البهبودي، ناشر: مؤسسة الوفاء - بيروت - لبنان، الطبعة: الثانية المصححة، 1403 - 1983م.

اين اظهار سوگ و سرور در غم و شادي آن بزرگواران، از مصاديق بارز «احياي امر» و زنده داشتن نام و ياد و مرام آنان است.

قَالَ الرِّضَا عليه السلام مَنْ تَذَكَّرَ مُصَابَنَا وَبَكَي لِمَا ارْتُكِبَ مِنَّا كَانَ مَعَنَا فِي دَرَجَتِنَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَمَنْ ذُكِّرَ بِمُصَابِنَا فَبَكَي وَأَبْكَي لَمْ تَبْكِ عَيْنُهُ يَوْمَ تَبْكِي الْعُيُونُ وَمَنْ جَلَسَ مَجْلِساً يُحْيَا فِيهِ أَمْرُنَا لَمْ يَمُتْ قَلْبُهُ يَوْمَ تَمُوتُ الْقُلُوبُ.

امام هشتم (عليه السلام) فرمود: هر كس مصائب ما خاندان را يادآور شود و به خاطر آنچه كه بر ما وارد شده بر ما بگريد، روز قيامت در مقاماتي كه خواهيم داشت همراه ما خواهد بود; و هر كس با يادآوري مصائب ما بگريد و ديگران را بگرياند، ديدگان وي در روزي كه چشمها مي گريند نخواهد گريست; و هر كس در مجلسي بنشيند كه در آن امر ما احيا مي شود ، قلبش در روزي كه دلها در آن روز مي ميرند، نخواهد مرد.

المجلسي، محمد باقر (متوفاي 1111هـ)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج44، ص279، تحقيق: محمد الباقر البهبودي، ناشر: مؤسسة الوفاء - بيروت - لبنان، الطبعة: الثانية المصححة، 1403 - 1983م

حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ قَالَ حَدَّثَنِي أَحْمَدُ بْنُ إِسْحَاقَ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ بَكْرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَزْدِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ تَجْلِسُونَ وَتَتَحَدَّثُونَ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ نَعَمْ قَالَ إِنَّ تِلْكَ الْمَجَالِسَ أُحِبُّهَا فَأَحيُوا أَمْرَنَا إِنَّهُ مَنْ ذَكَرَنَا وَذُكِرْنَا عِنْدَهُ فَخَرَجَ مِنْ عَيْنِهِ مِثْلُ جَنَاحِ الذُّبَابَةِ غَفَرَ اللَّهُ ذُنُوبَهُ وَلَوْ كَانَتْ أَكْثَرَ مِنْ زَبَدِ الْبَحْر.

بكر بن محمد ازدي مي گويد كه: امام صادق عليه السّلام از من پرسيد: آيا به دور هم مي نشينيد و از ما ياد مي كنيد؟ عرض كردم: آري، فدايت گردم!

حضرت فرمود: براستي من اين گونه مجلس ها را دوست دارم، بر شماست كه ياد و خاطره ما را زنده نگاه داريد، زيرا كسي كه از ما ياد كند، و يا اگر از ما در نزد او نامي برده مي شود به اندازه بال مگسي (براي ما) اشك بريزد، خداوند همه گناهان او را اگر چه از كف روي دريا هم افزون تر باشد، مي آمرزد.

الصدوق، ابوجعفر محمد بن علي بن الحسين (متوفاي 381 هـ) ثواب الأعمال و عقاب الأعمال ص187 ناشر: دار الرضي ، قم، چاپ اول 14069هـ

همان گونه كه در روايات ملاحظه مي شود برگزاري مجالس عزاداري و گريه و اشك ريختن در ماتم سرور شهيدان مورد رضايت و تأييد و دستور امام و يك امر پسنديده و راجح است؛ زيرا آثاري همانند حشر با اهل بيت، هم درجه بودن با آنان و بخشش گناهان مواردي است كه تنها در اين روايات به آنها اشاره شده است.

بدون ترديد منشأ برپائي مجالس عزاداري همان پيوند ذاتي و الهي ولايت ائمه است كه خداوند ميان اهل بيت و شعيان برقرار ساخته است كه در روايت ذيل خاطر نشان شده است:

إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَي اطَّلَعَ إِلَي الْأَرْضِ فَاخْتَارَنَا وَاخْتَارَ لَنَا شِيعَةً يَنْصُرُونَنَا وَفْرَحُونَ لِفَرَحِنَا وَيَحْزَنُونَ لِحُزْنِنَا وَيَبْذُلُونَ أَمْوَالَهُمْ وَأَنْفُسَهُمْ فِينَا أُولَئِكَ مِنَّا وَاِلَيْنا .

خداوند متعال به زمين توجه كرد ما را برگزيد و براي ما پيرواناني را برگزيد كه ما را ياري مي كنند و در شادي ما شادمان و در حزن ما اندوهناك اند و اموال و جانشان را در راه ما بذل مي كنند آن ها از مايند و نزدما [بر مي گردند.]

المجلسي، محمد باقر (متوفاي 1111هـ)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج10 ص114 ، تحقيق: محمد الباقر البهبودي، ناشر: مؤسسة الوفاء - بيروت - لبنان، الطبعة: الثانية المصححة، 1403 - 1983م

و هدف از برپائي اين گونه مجالس، احياء امر اهل بيت است؛ زيرا شعيان با شركت در اين مجالس اعلام مي دارد كه آنان در غم و مصيبتي كه بر اهل بيت وارد شده شريك است و به نشانه اعلام همدردي علاوه بر اين كه قلب شان محزون و گرفته است در ظاهر نيز لباس سياه برتن مي كند و زبان حال و سخن دل هر شيعه در ماتم سيد الشهدا (ع) اين است :

يَا لَيْتَنِي كُنْتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِيماً

اي كاش با آنها بودم و به رستگاري بزرگ مي رسيدم.

الحر العاملي، محمد بن الحسن (متوفاي1104هـ)، تفصيل وسائل الشيعة إلي تحصيل مسائل الشريعة، ج 14 ص418 تحقيق و نشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، الطبعة: الثانية، 1414هـ

پاسخ دوم: اقتداء به سيره اهل بيت (ع) در عزاداري ها

شيعيان در سياهپوشي نه تنها از دستورات رسول خدا صلي الله عليه وآله و امامان اهل بيت عليهم السلام سر پيچي نكرده اند؛ بلكه در اين كار به سيره و روش آنان اقتداء كرده اند.

براي اثبات اين مطلب تاريخ اسلام را بررسي كرده و از لابلاي منابع خود اهل سنت فرازهايي را باز خواني مي نماييم.

موضوع (سياه پوشي اهل بيت) را مي توان در دو مقطع حساس تاريخي بررسي كرد:

الف ) سياه پوشي در عزاي اصحاب و رسول خدا (ص)

قبل از شهادت سيدالشهداء عليه السلام در صفحه تاريخ حوادث ناگوار و جان فرسايي براي پيامبر و اهل بيت عليهم السلام رخ داد. بنا به روايت مورخان در همه اين رخدادها خاندان پيامبر، در سوگ شهداء و بزرگانشان سياه پوش شدند.

توجه به نمونه هاي ذيل وجود اين سيره را اثبات مي كند:

1. سياه پوشي زنان در شهادت حضرت حمزه

در ميان جنگ هاي صدر اسلام غمبار ترين جنگ، نبرد «احد» است كه در آن حدود 70 نفر از سپاه اسلام به شهادت رسيد و از جمله كشته شدگان اين واقعه، حضرت حمزه عموي بزرگوار پيامبر اسلام است.

بعد از اين كه پيامبر كه خود در اين جنگ مجروح شده بود با كوله باري از اندوه به مدينه برگشت، در فضاي آكنده از غم، زنان در مصيبت شهدايشان اشك مي ريختند و نوحه سرايي مي كردند. زنان مدينه به دستور رسول خدا صلي الله عليه وآله در شهادت حمزه، اين سردار فداكار اسلام نيز گريه كرده و جامه سياه پوشيدند.

ازهري از لغت شناسان معروف سياه پوشي دختر ام سلمه را گزارش كرده است:

وفي الحديث: (أنَّ بنت أبي سَلَمة تَسَلَّبتْ علي حمزة ثلاثةَ أيام، فدعاها رسولُ الله صلي الله عليه وسلم وأمَرَها أن تَنصَّي وتَكتَحِل.

] زينب[ دختر ابي سلمه [ربيبه پيامبر] بر حمزه ـ كه رضوان خدا بر آنها باد ـ سه روز گريست و لباس سياه كه ويژه عزاداري است، پوشيد. سپس رسول خدا (صلي الله عليه وآله) وي را فرا خواند و به وي فرمان داد كه بر موي خويش شانه زند و سرمه در چشم كشد

الأزهري، أبو منصور محمد بن أحمد، الوفاة: 370هـ، تهذيب اللغة ، ج 12، ص171،تحقيق: محمد عوض مرعب، دار النشر : دار إحياء التراث العربي - بيروت، الطبعة : الأولي- 2001م ،

معني «سلاب» در كتب اهل سنت

در روايت فوق، واژه « تسلبت» به معناي لباس سياه مخصوص عزاداري است كه زنان آن را مي پوشيده اند.

ابن سلام هروي، صاحب غريب الحديث نيز مي نويسد:

سلاب، يريد الثياب السود التي تلبسها النساء في المأتم.

مراد از سلاب، لباس سياهي است كه زنان در عزاداري آن را مي پوشند.

الهروي ، أبي عبيد القاسم بن سلام ، متوفاي(224)، غريب الحديث، ج 1، ص190، تحقيق : محمد عبد المعيد خان، ناشر: دار الكتاب العربي - بيروت ، چاپخانه : مجلس دائرة المعارف العثمانية- حيدر آباد الدكن الهند، طبع الأولي1384

ابن سيده مرسي، مي گويد:

والسِّلابُ والسُّلُبُ ثيابٌ سُودٌ يلْبَسُها النِّساءُ للإِحدادِ

سلاب و سلب لباس سياه است كه زنان در عزاداري مي پوشند.

المرسي، ابوالحسن علي بن إسماعيل بن سيده (متوفاي458هـ)، المحكم والمحيط الأعظم، ج 8 ، ص505، تحقيق: عبد الحميد هنداوي، ناشر: دار الكتب العلمية بيروت، الطبعة: الأولي، 2000م.

زمخشري ـ اديب و مفسّر مشهور قرن 5 و 6 هجري ـ روايت فوق را با اندكي تفاوت نقل كرده است:

بكت بنت امّ سلمة علي حمزة (رضي اللّه عنهما) ثلاثة ايام وتسلّبت، فدعاها رسول اللّه (صلي الله عليه وآله) فأمرها أن تَنَصّي وتكتحل.

و بعد از نقل اين روايت مي نويسد:

تسلّبت: لبست السِلاب و هو سوادُ المُحِدّ. وقيل: خرقة سوداء كانت تُغَطّي رأسَها بها.

سلاب، جامه سياهي است كه زن عزادار بر تن مي كند و بنا به قولي، پارچه سياهي كه سر خويش را با آن مي پوشاند.

الزمخشري الخوارزمي، ابوالقاسم محمود بن عمرو بن أحمد جار الله (متوفاي538هـ)، الفائق في غريب الحديث، تحقيق: علي محمد بجاوي و محمد ابوالفضل ابراهيم ، ناشر: دارالفكر للطباعة و النشر و التوزيع، طبع الثالثه 1399 ـ 1979).

ابن منظور در لسان العرب «سلاب» را «لباس سياه» معنا كرده و سپس به روايت پوشيدن لباس سياه توسط اسماء بنت عميس در مصيبت جعفر بن أبي طالب )كه در نمونه بعدي به آن اشاره خواهد شد؛( و ام سلمه در شهادت حضرت حمزه سيد الشهداء استناد مي كند :

السلاب السلب ثياب سود تلبسها النساء في المأتم واحدتها سلبة سلبت المرأة وهي مسلب إذا كانت محدا تلبس الثياب السود للحداد تسلبت لبست السلاب وهي ثياب المأتم السود.

وفي الحديث عن أسماء بنت عميس أنها قالت لما أصيب جعفر أمرني رسول الله فقال تسلبي ثلاثا ثم اصنعي بعد ما شئت.

وفي حديث أم سلمة أنها بكت علي حمزة ثلاثة أيام وتسلبت.

وقال اللحياني المسلب السليب السلوب التي يموت زوجها أو حميمها فتسلب عليه تسلبت المرأة.

سلاب و سلب، لباس سياهي است كه زنان در عزاداري مي پوشند. مفرد مؤنث اين واژه، سلبة است. سلبت المرأة به زني گفته مي شود كه براي عزاداري لباس سياه بپوشد. تسلبت لبست السلاب همان لباس سياه ماتم است.

در روايتي، اسماء بنت عميس مي گويد: هنگامي كه جعفر طيار به شهادت رسيد؛ پيامبر به من فرمود: سه روز جامه سياه برتن كن بعد از آن هرچه خواستي انجام بده.

و در روايت ام سلمه آمده كه آن بانو بر حضرت حمزه سه روز گريه كرد و سياه پوشيد.

لحياني مي گويد: مسلب، سليب و سلوب زني است كه شوهر يا حامي او مرده باشد پس در عزاي او سياه بپوشد.

الأفريقي المصري، محمد بن مكرم بن منظور (متوفاي711هـ)، لسان العرب،ج 1، ص472 ـ 473، ناشر: دار صادر - بيروت، الطبعة: الأولي.

2. دستور پيامبر (ص) به سياه پوشي زنان در شهادت جعفر طيار

جعفر طيار يكي ديگر از ياران مخلص پيامبر و بازوي پرتوان سپاه اسلام بود كه در جنگ موته به شهادت رسيد و اين ضايعه بزرگ، رسول خدا را در سوگ نشاند. از اين رو، با حضور در خانه جعفر، ضمن دلداري از خانواده و فرزندان او به اسماء بنت عميس دستور داد تا در عزاي شهادت آن عزيز جامه سياه بپوشد.

اين قطعه تاريخي نيز در منابع مهم اهل سنت با دو مضمون نقل شده است.

مضمون اول : «البسي ثوب الحداد»

احمد حنبل در مسند خود مي نويسد :

عن أَسْمَاءَ بِنْتِ عُمَيْسٍ قالت لَمَّا اصيب جَعْفَرٌ أَتَانَا النبي صلي الله عليه وسلم فقال أمي البسي ثَوْبَ الْحِدَادِ ثَلاَثاً ثُمَّ اصنعي ما شِئْتِ.

اسماء بنت عميس مي گويد: هنگا مي كه جعفر به شهاد رسيد، رسول خدا صلي الله عليه وآله به من فرمود: مادر من! سه روز جامه عزا در بر كند پس از آن هرچه خواستي انجام بده.

أحمد بن حنبل أبو عبدالله الشيباني، (متوفاي241) مسند، ج 6، ص438 ح 27508 ، ناشر: مؤسسة قرطبة مصر.

معني حداد :

از نظر لغت واژه (حداد) به معناي ترك زينت و آرايش و بوي خوش و در بر نمودن لباس سياه است. حدت المرأة علي زوجها؛ يعني زن پس از مرگ شوهر زينت و آرايش را ترك كند و در اندوه او لباس حزن كه همان لباس سياه است برتن كند.

ابن منظور در اين باره مي گويد:

والحِدادُ: ثياب المآتم السُّود. والحادُّ والمُحِدُّ من النساء: التي تترك الزينة و الطيب؛ وقال ابن دريد: هي المرأَة التي تترك الزينة والطيب بعد زوجها للعدة. حَدَّتْ تَحِدُّ وتَحُدُّ حدّاً وحِداداً، وهو تَسَلُّبُها علي زوجها.

حداد لباس سياه ماتم است . حاد و محد زناني است كه آرايش و استعمال بوي خوش را ترك مي كند. ابن دريد گفته است: حاد و محد زني است كه آرايش و بوي خوش را بعد از فوت شوهر به خاطر عده ترك مي كند. حدت، تحد و حداد لباس سياه در بر كردن زن در فراق شوهر است.

ابن منظور الأفريقي المصري، محمد بن مكرم الوفاة: 711 ، لسان العرب ج 3 ، ص143، دار النشر: دار صادر- بيروت، الطبعة: الأولي.

عكبري بغدادي اديب و لغت شناس مشهور عرب، در ديوان خود مي نويسد:

والحداد ثياب سود تلبس عند الحزن ومنه قوله عليه الصلاة والسلام لا يحل لامرأة تؤمن بالله واليوم الآخر أن تحد علي أحد فوق ثلاث ليال إلا المرأة تحد علي زوجها.

حداد لباس سياهي است كه در هنگام حزن و اندوه پوشيده مي شود. و از اين قبيل است گفته رسول خدا صلي الله عليه وآله كه فرمود: براي هيچ زني كه ايمان به خدا و روز قيامت دارد جايز نيست در مرگ كسي فراتر از سه روز لباس سياه بپوشد؛ مگر زني كه شوهرش مرده باشد.

العكبري البغدادي، أبو البقاء محب الدين عبد الله بن الحسين بن عبد الله (متوفاي616هـ)، ديوان المتنبي ، ج 1، ص353، تحقيق : مصطفي السقا/إبراهيم الأبياري/ عبد الحفيظ شلبي، ناشر: دار المعرفة- بيروت .

و در جاي ديگر مي گويد:

ربات الحداد لابسات الحداد وهي ثياب سود يلبسها النساء ربات الحزن وهن اللواتي ماتت أزواجهن للحديث الصحيح حديث زينب ربيبة رسول الله بنت أم سلمة عن أمها وأم حبيبة عنه لا يحل لامرأة أن تحد علي ميت فوق ثلاث ليال إلا علي زوج أربعة أشهر وعشرا .

ربات الحداد، زناني است كه حداد مي پوشند و حداد لباس سياهي است كه زنان آن را مي پوشند. ربات الحزن، آن زناني است كه شوهرهاي شان مرده است به خاطر حديث صحيح روايت زينب ربيبه رسول خدا صلي الله عليه وآله دختر ام سلمه از مادرش و ام حبيبه از رسول خدا كه فرمود: براي هيچ زني جايز نيست كه براي ميتي فراتر از سه شب حداد نمايد؛ مگر حداد زن براي شوهر به مدت چهار ماه و ده روز.

العكبري البغدادي، أبو البقاء محب الدين عبد الله بن الحسين بن عبد الله (متوفاي616هـ)، ديوان المتنبي ، ج 4، ص296، تحقيق : مصطفي السقا/إبراهيم الأبياري/عبد الحفيظ شلبي ، ناشر: دار المعرفة- بيروت .

و ابن اثير مي گويد:

الحداد: ترك الزينة. ومنه الحديث الحداد للمرأة المتوفي عنها زوجها. ومنه حدت المرأة علي زوجها تحد حدادا بالكسر، فهي حاد بغير هاء: إذا حزنت عليه ولبست ثياب الحزن وتركت الزينة.

حداد ترك زينت است .حدت المرأة علي زوجها تحد حدادا بالكسر يعني؛ زني كه بر مرگ شوهر محزون شود و لباس حزن بپوشد و زينت را ترك نمايد.

الجزري، أبو السعادات المبارك بن محمد (متوفاي: 606 ) النهاية في غريب الحديث والأثر، ج1، ص352 ، تحقيق: طاهر أحمد الزاوي - محمود محمد الطناحي، ناشر: المكتبة العلمية- بيروت- 1399هـ - 1979م .

و فيومي در مصباح المنير، نظير عبارت نهايه را آورده است:

َحدَّتِ: المرْأَةُ عَلَي زَوْجِهَا (تَحِدُّ) و(تَحُدُّ) (حِدَاداً) بِالْكَسْرِ فَهِيَ (حَادٌّ) بغَيْرِ هَاءٍ و(أحَدَّتْ إحْداداً) فَهِيَ (مُحِدٌّ) و(مُحِدَّةٌ) إذا تَرَكَتِ الزِّينَةَ لِمَوْتِهِ.

الفيومي، أحمد بن محمد بن علي المقري (الوفاة: 770هـ )، المصباح المنير في غريب الشرح الكبير للرافعي، ص125( ماده حد)، دار النشر: المكتبة العلمية - بيروت.

مضمون دوم : «تسلبي ثلاثا ثم أصنعي ما شئت»

ابن جعد از علماي بنام اهل سنت در مسند خويش كه جزو اولين كتب روايي اهل سنت است مي نويسد:

حدثنا محمد بن بكار بن الريان نا محمد بن طلحة عن الحكم بن عتيبة عن عبد الله بن شداد بن الهاد عن أسماء بنت عميس أنها قالت لما أصيب جعفر أمرني رسول الله صلي الله عليه وسلم قال تسلبي ثلاثا ثم أصنعي ما شئت

اسماء بنت عميس مي گويد: هنگامي كه جعفر طيار به شهادت رسيد؛ پيامبر به من فرمود: سه روز جامه سياه برتن كن بعد از آن هرچه خواستي انجام بده.

الجوهري البغدادي ،علي بن الجعد بن عبيد أبو الحسن الوفاة: 230، مسند ابن الجعد ج 1،، ص398 ش 2714 ، تحقيق : عامر أحمد حيدر، ناشر: مؤسسة نادر- بيروت - الطبعة : الأولي، 1410- 1990 ،

اين روايت با همين مضمون در بسياري از كتب اهل سنت ، نقل شده است :

الأنصاري القرطبي، ابوعبد الله محمد بن أحمد (متوفاي671هـ)، الجامع لأحكام القرآن، ج 3، ص181 ناشر: دار الشعب، القاهرة.

ابن كثير الدمشقي، إسماعيل بن عمر ابوالفداء القرشي (متوفاي774هـ)، البداية والنهاية، بيروت. ج7، ص97، ناشر: مكتبة المعارف،

الشوكاني، محمد بن علي بن محمد (متوفاي 1255هـ)، نيل الأوطار من أحاديث سيد الأخيار شرح منتقي الأخبار، ج7، ص97 ناشر: دار الجيل، بيروت 1973

همانطوري كه گذشت، «سلاب» به معني پوشيدن لباس عزاداري است. همچنين در ذيل اين روايت، صريحاً علماي اهل سنت، تسلبي را به پوشيدن لباس سياه تفسير كرده اند.

ابن منظور بعد از ذكر اين روايت مي گويد:

تسلبي أي البسي ثياب الحداد السود وهي السلاب تسلبت المرأة إذا لبسته وهو ثوب أسود تغطي به المحد رأسها.

تسلبي يعني؛ لباس سياه ماتم بپوش، و آن همان سلابي(لباسي سياهي) است كه زن مي پوشد و آن همان لباس سياهي است كه زن عزادار، سرش را با آن مي پوشاند.

الأفريقي المصري، محمد بن مكرم بن منظور (متوفاي711هـ)، لسان العرب،ج 1، ص472 ـ 473، ناشر: دار صادر - بيروت، الطبعة: الأولي.

در هردو روايت، واژه هاي « تسلبي» و «الحداد» به معناي جامه سياه مخصوص عزاداري است كه اسماء به دستور رسول خدا صلي الله عليه وآله آن را پوشيد و آرايش و زينت را در غم مصيبت جعفر، ترك كرد.

3. سياه پوشي حضرت زهرا (س) در سوگ رسول خدا (ص)

غمبارترين روزها در صدر اسلام، روز رحلت رسول خدا صلي الله عليه وآله بود. در ارتحال جانسوز او، زنان و دختر گرامي اش حضرت فاطمه زهرا سلام الله عليها لباس سياه برتن كردند.

حضرت زهرا نه تنها در ايام رحلت پيامبر، بلكه تا آخرين روزهاي عمر خود عزادار پدر بود و شب و روز در ماتم او اشك مي ريخت و ابراز اندوه مي كرد. روايت ذيل عمق دلسوختگي او را چنين ترسيم مي كند:

فضه مي گويد: حضرت صديقه طاهره (عليها السلام) روز هشتم رحلت پيامبر (صلي الله عليه وآله) در جمع زنان بني هاشم، بر سر قبر آن حضرت با آن حالت اندوهناك در خطابي به پدر فرياد برآورد:

ثُمَّ نَادَتْ يَا أَبَتَاهْ انْقَطَعَتْ بِكَ الدُّنْيَا بِأَنْوَارِهَا وَزَوَتْ زَهْرَتُهَا وَكَانَتْ بِبَهْجَتِكَ زَاهِرَةً فَقَدِ اسْوَدَّ نَهَارُهَا فَصَارَ يَحْكِي حَنَادِسَهَا رَطْبَهَا وَيَابِسَهَا... وَالثَّكْلُ شَامِلُنَا وَالْبُكَاءُ قَاتِلُنَا وَالْأَسَي لَازِمُنَا .

ثُمَّ زَفَرَتْ زَفْرَةً وَأَنَّتْ أَنَّةً كَادَتْ رُوحُهَا أَنْ تَخْرُج ... .

پدر جان! با رفتن تو دنيا روشني هاي خويش را از ما برگرفت و نعمت و خوشيش را از ما دريغ كرد. جهان، به حسن و جمال تو، روشن و درخشان بود (ولي اكنون با رفتن تو) روز روشن آن سياه گشته و تر و خشكش حكايت از شبهاي بس تاريك دارد ... و حزن و اندوه، همواره، ملازم ماست..

سپس آن بانو فريادي زد و ناله اي كرد كه نزديك بود روح از بدنش مفارقت نمايد.

المجلسي، محمد باقر (متوفاي 1111هـ)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، 43/174 ـ 180تحقيق: محمد الباقر البهبودي، ناشر: مؤسسة الوفاء - بيروت - لبنان، الطبعة: الثانية المصححة، 1403 - 1983 م

حضرت زهرا سلام الله عليها طبق روايت معتبر، مشتي از خاك قبر مطهر پدر را بر ديدگان خود گذاشته و فرمود:

ما ذا علي من شمّ تربة احمد ان لا يشمّ مدي الزّمان غواليا

صبّت عليّ مصائب لو انّها صبّت علي الأيّام صرن لياليا.

سزاوار است كسي كه تربت احمد را بوييد در طول روزگار عطري نبويد. ناگواري ها و مصيبت هاي كه بر من فرود آمده اگر بر روزهاي روشن وارد شده بود شب تار مي گرديد.

ابن شهر آشوب، ( متوفاي 588هـ) ، مناقب آل أبي طالب ج1 ص208 تحقيق : لجنة من أساتذة النجف الأشرف، ناشر: المكتبة الحيدرية- النجف الأشرف 1376- 1956 م.

تأثير داغ جانسوز رحلت رسول خدا صلي الله عليه وآله در حدي بود كه ريحانه اي او در غمش دائماً گريان، دلسوخته و بيمار بود و قامتش خم شد.

وَرُوِيَ أَنَّهَا مَا زَالَتْ بَعْدَ أَبِيهَا مُعَصَّبَةَ الرَّأْسِ نَاحِلَةَ الْجِسْمِ مُنْهَدَّةَ الرُّكْنِ بَاكِيَةَ الْعَيْنِ مُحْتَرِقَةَ الْقَلْبِ يُغْشَي عَلَيْهَا سَاعَةً بَعْدَ سَاعَةٍ وَتَقُولُ لِوَلَدَيْهَا أَيْنَ أَبُوكُمَا الَّذِي كَانَ يُكْرِمُكُمَا وَيَحْمِلُكُمَا مَرَّةً بَعْدَ مَرَّةٍ أَيْنَ أَبُوكُمَا الَّذِي كَانَ أَشَدَّ النَّاسِ شَفَقَةً عَلَيْكُمَا فَلَا يَدَعُكُمَا تَمْشِيَانِ عَلَي الْأَرْضِ وَلَا أَرَاهُ يَفْتَحُ هَذَا الْبَابَ أَبَداً وَلَا يَحْمِلُكُمَا عَلَي عَاتِقِهِ كَمَا لَمْ يَزَلْ يَفْعَلُ بِكُمَا ثُمَّ مَرِضَتْ وَمَكَثَتْ أَرْبَعِينَ لَيْلَةً.

آن حضرت، پس از مرگ پدرش (پيامبر) پيوسته سرش بسته شده، بيمار تن، شكسته قامت، گريان چشم، و سوخته دل بود. به گونه اي كه ساعت به ساعت بي هوش مي گشت و به دو فرزندش، حضرت حسنين عليهما السّلام مي فرمود:

آن پدري (يعني جد) كه شما را گرامي مي داشت و مرتب شما را در آغوش مي گرفت كجا است؟ كجا است آن جد تان كه مهربان تر از همه بر شما بود ، همان كسي كه نمي گذاشت روي زمين راه برويد، افسوس كه هرگز نخواهم ديد جد شما درِ خانه مرا باز نمايد و شما را بدوش خود بگيرد، در صورتي كه دائما اين عمل را انجام مي داد. سپس حضرت زهراي اطهر مريض شد و مدت چهل شب مريضي او ادامه پيدا كرد.

المجلسي، محمد باقر (متوفاي 1111هـ)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ج 43، ص182 تحقيق: محمد الباقر البهبودي، ناشر: مؤسسة الوفاء - بيروت - لبنان، الطبعة: الثانية المصححة، 1403 - 1983 م

در اين روايت تعبير(مُعَصَّبَةَ الرَّأْسِ) به كار رفته است. معصبه از ريشه «عصب» است و عصابه درلغت دو معني دارد:

يكي به معناي جماعتي از مردم. دوم به معناي عمامه و آن چيزي كه با آن سر را مي بندند. مانند پارچه يا دستمال و... در اين جا همان معناي دوم مراد است.

راغب اصفهاني مي گويد:

والعِصَابَةُ: ما يُعْصَبُ به الرأسُ والعمامةُ،

الراغب الإصفهاني، أبو القاسم الحسين بن محمد (متوفاي502هـ) ، المفردات في غريب القرآن، ص569 تحقيق : محمد سيد كيلاني ، ناشر: دار المعرفة - لبنان .

فيومي در المصباح المنير مي گويد:

و(العِصَابَةُ) العِمَامَةُ أَيْضاً و الْجَمَاعَةُ مِنَ النَّاسِ وَالْخَيْلِ والطَّيْرِ و(العِصَابَةُ) مَعْرُوفَةٌ وَالْجَمْعُ (عَصَائِبُ) و(تَعَصّبَ) و(عَصَّبَ) رَأْسَهُ بالْعِصَابَةِ أَيْ شَدَّها.

عصابه به معناي عمامه و گروهي از مردم و اسب و پرندگان است. عصابه معروف است و جمع آن عصائب است و تعصب و عصب يعني؛ سرش را با عمامه محكم بست.

الفيومي، أحمد بن محمد بن علي المقري (الوفاة: 770هـ )، المصباح المنير في غريب الشرح الكبير للرافعي، ص413 ( ماده حد)، دار النشر: المكتبة العلمية - بيروت.

قطعاً اين پوشاندن سر، چيزي از غير از پوشاندن عادي و حجاب مرسوم بوده است، كه بر همه زنان واجب است! زيرا اين خصوصيت ، براي بعد از رحلت پيامبر (ص) آمده است ، و اگر قبل از رحلت نيز فاطمه زهرا (س) اينگونه بود ، ذكر آن در روايت معني نداشت .

حال مقصود از آن چيست؟ براي روشن شدن مقصود، كلامي را كه سابقاً از ابن منظور در ترجمه ماده «سلب» آمده بود، دوباره نقل مي كنيم:

در ميان زنان عرب در آن زمان رسم اين بود كه در مصيبت از دست دادن عزيزش پارچه ي سياه به نشانه عزا برسر مي كردند:

تسلبي أي البسي ثياب الحداد السود وهي السلاب تسلبت المرأة إذا لبسته وهو ثوب أسود تغطي به المحد رأسها.

تسلبي يعني؛ لباس سياه ماتم بپوش، و آن همان سلابي(لباسي سياهي) است كه زن مي پوشد و آن همان لباس سياهي است كه زن عزادار، سرش را با آن مي پوشاند.

الأفريقي المصري، محمد بن مكرم بن منظور (متوفاي711هـ)، لسان العرب،ج 1، ص472 ـ 473، ناشر: دار صادر - بيروت، الطبعة: الأولي.

طبق اين روايت حضرت زهرا سلام الله عليها نيز به رسم آن زمان، پيوسته اين پارچه سياه را برسر داشت. بنا براين حضرت زهرا سلام الله عليها با اين گونه ي مخصوص در سوگ پدر سياه پوش شد.

روايت ذيل هم شبيه اين مطلب را ثابت مي كند:

هنگامي كه عمر با يارانش به در خانه اميرمومنان (عليه السلام) آمد تا در صورت ادامه امتناع اميرالمؤمنين از بيعت با خليفه اول، حضرت را به زور به مسجد ببرد، حضرت فاطمه (عليها السلام) پشت در نشسته بود و عصابه بر سر بسته بود و بدن شريفش در عزاي رسول الله بيمار و نحيف شده بود.

ثُمَّ أَقْبَلَ [عمر] حَتَّي انْتَهَي إِلَي بَابِ عَلِيٍّ وَفَاطِمَةَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمَا وَفَاطِمَةُ قَاعِدَةٌ خَلْفَ الْبَابِ قَدْ عَصَبَتْ رَأْسَهَا وَنَحِلَ جِسْمُهَا فِي وَفَاةِ رَسُولِ اللَّهِ صلي الله عليه وآله.

فَأَقْبَلَ عُمَرُ حَتَّي ضَرَبَ الْبَابَ ثُمَّ نَادَي يَا ابْنَ أَبِي طَالِبٍ افْتَحِ الْبَابَ فَقَالَ فَاطِمَةُ يَا عُمَرُ مَا لَنَا وَلَكَ لَا تَدَعُنَا وَمَا نَحْنُ فِيهِ قَالَ افْتَحِي الْبَابَ وَإِلَّا أَحْرَقْنَا عَلَيْكُمْ...

عمر همچنان رفت و نزد در خانه علي كه رسيد دق الباب كرد و فرياد زد: اي پسر ابوطالب! در را باز كن! حضرت زهراي اطهر به وي فرمود: ما را با تو چه كار ، چرا نمي گذاري به عزاداري خويشتن مشغول باشيم!؟ عمر بحضرت فاطمه گفت: در را باز كن! و الا خانه را با شما آتش مي زنم!

المجلسي، محمد باقر (متوفاي 1111هـ)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج 43، ص198تحقيق: محمد الباقر البهبودي، ناشر: مؤسسة الوفاء - بيروت - لبنان، الطبعة: الثانية المصححة، 1403- 1983 م

ب: سياه پوشي در عزاي اهل بيت (ع)

نمونه هايي از سياه پوشي در عزاي سرداران سپاه اسلام و پيامبر اكرم (صلي الله عليه وآله) بيان شد؛ در اين قسمت به نمونه هاي ديگري از سياه پوشي اهل بيت عليهم السلام در سوگواري امامان عليهم السلام اشاره مي كنيم تا روشن شود كه سياه پوشي يك سنت ديرينه در ميان خاندان رسول خدا صلي الله عليه وآله است.

1. سياه پوشي امام حسن (ع) در شهادت امير مؤمنان علي(ع)

امام علي عليه السلام در سال چهلم هجري در سحرگاه نوزده هم ماه مبارك رمضان در محراب عبادت در حال اقامه نماز صبح، توسط شمشير زهر آلود ابن ملجم مرادي ضربت خورد و در شب بيست و سوم ماه رمضان به شهادت رسيد و فرزندان و شيعيانش در غم او به سوگ نشستند.

امام حسن(ع) در سوگ پدر، در حاليكه جامه سياه برتن داشت براي مردم خطبه خواند.

ابن ابي الحديد در شرح نهج البلاغه، سياه پوشي امام حسن عليه السلام را به نقل از ابو الحسن علي بن محمّد مدائني تاريخ نگار مشهور قرن 2 و 3 هجري، (كه در مدائن و بغداد مي زيسته و عصر امام صادق تا امام هادي (عليهما السلام) را درك كرده) آورده است:

قال المدائني ولما توفي علي عليه السلام- خرج عبد الله بن العباس بن عبد المطلب إلي الناس- فقال إن أمير المؤمنين عليه السلام توفي وقد ترك خلفا- فإن أحببتم خرج إليكم- وإن كرهتم فلا أحد علي أحد- فبكي الناس وقالوا بل يخرج إلينا- فخرج الحسن عليه السلام فخطبهم- فقال أيها الناس اتقوا الله فإنا أمراؤكم وأولياؤكم- وإنا أهل البيت الذين قال الله تعالي فينا- إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ- وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً- فبايعه الناس- . وكان خرج إليهم وعليه ثياب سود.

زماني كه اميرالمؤمنين(عليه السلام) درگذشت، عبدالله بن عباس به سوي مردم بيرون آمد و گفت: اميرمؤمنان از جهان در گذشته و جانشيني از خود برجاي نهاده است. اگر دوست مي داريد، به سوي شما بيرون آيد و اگر نه، كسي را بر كسي [اجباري] نيست. مردم به گريه افتادند و گفتند (خير) بلكه بيرون آيد. پس امام حسن به سوي مردم بيرون آمد و براي آنان خطبه خواند و فرمود: اي مردم! از خدا بترسيد و تقوا پيش گيريد كه ما اميران و اولياي [امور] شما هستيم و ما همان خانداني هستيم كه خداوند در حق ما آيه تطهير را نازل فرموده است... پس مردم با امام بيعت كردند.

امام به سوي مردم بيرون آمد؛ در حالي كه جامه هاي سياه پوشيده بود.

إبن أبي الحديد المدائني المعتزلي، ابوحامد عز الدين بن هبة الله بن محمد بن محمد (متوفاي655 هـ)، شرح نهج البلاغة، تحقيق محمد عبد الكريم النمري، ج 16 ، ص22 ناشر: دار الكتب العلمية، بيروت، لبنان، الطبعة: الأولي، 1418هـ - 1998م.

احمد بن حنبل در فضائل الصحابة از ابي رزين روايت مي كند كه امام حسن مجتبي (ع) بعد از شهادت اميرمومنان ، در حالي كه عمامه اي سياه بر سر داشتند ، براي مردم سخنراني كردند :

حدثنا عبد الله قال حدثني أبي نا وكيع عن شريك عن عاصم عن أبي رزين قال خطبنا الحسن بن علي بعد وفاة علي وعليه عمامة سوداء فقال لقد فارقكم رجل لم يسبقه الأولون بعلم ولا يدركه الآخرون.

ابي زرين مي گويد: بعد از در گذشت علي، (پسرش) حسن در حالي كه عمامه سياه برسر داشت براي ما خطبه خواند. و فرمود: مردي از ميان شما رفت كه از نظر مقام علمي كسي [جز رسول خدا] بر او پيشي نگرفت و بعد از او نيز همانند او نخواهد بود.

الشيباني، ابوعبد الله أحمد بن حنبل (متوفاي241هـ)، فضائل الصحابة، ج 2، ص600، تحقيق د. وصي الله محمد عباس، ناشر: مؤسسة الرسالة - بيروت، الطبعة: الأولي، 1403هـ - 1983م.

و ذهبي همين روايت (بدون اشاره به ماجراي شهادت اميرمومنان) را در دو جا از ابي رزين روايت مي كند، و مي گويد آن حضرت لباس سياه برتن، و عمامه سياه بر سر داشتند !

شريك عن عاصم عن أبي رزين قال خطبنا الحسن بن علي وعليه ثياب سود وعمامة سوداء

از ابي رزين روايت شده است كه حسن بن علي براي ما سخنراني كرد ، در حاليكه عمامه سياه و لباس سياه برتن داشت .

سير أعلام النبلاء ج 3، ص267 و ص272 ، اسم المؤلف: محمد بن أحمد بن عثمان بن قايماز الذهبي أبو عبد الله الوفاة: 748 ، دار النشر : مؤسسة الرسالة - بيروت - 1413 ، الطبعة : التاسعة ، تحقيق : شعيب الأرناؤوط , محمد نعيم العرقسوسي

اتحاد راوي ، و مضمون روايت ، نشانگر يكي بودن در ماجرا و سياه پوشي آن حضرت ، در عزاي اميرمومنان علي عليه السلام است !

2. سياه پوشي در شهادت امام حسن مجتبي(ع)

دو شخصيت برجسته اهل سنت، (ابن عساكر در تاريخ دمشق و حاكم در مستدرك) به سند متصل از عايشه دختر سعد روايت كرده است كه زنان بني هاشم در سوگ امام حسن مجتبي عليه السلام يك سال زينت را ترك كردند و لباس سياه پوشيدند:

حاكم نيشابوري مي نويسد :

قال بن عمر وحدثتنا عبيدة بنت نائل عن عائشة بنت سعد قالت حد نساء، الحسن بن علي سنة.

زنان تا يك سال، براي حسن بن علي لباس سياه پوشيدند.

الحاكم النيسابوري، محمد بن عبدالله، (متوفاي: 405 هـ)، المستدرك علي الصحيحين، ج 3، ص189، تحقيق: مصطفي عبد القادر عطا، ناشر: دار الكتب العلمية، بيروت الطبعة: الأولي 1411هـ - 1990م

شبيه همين مضمون را در تاريخ مدينه دمشق نقل مي كند:

عن عائشة بنت سعد قالت: حدت نساء بني هاشم علي الحسن بن علي سنة.

زنان بني هاشم تا يك سال براي حسن بن علي لباس سياه پوشيدند .

الشافعي، أبي القاسم علي بن الحسن إبن هبة الله بن عبد الله، (متوفاي: 571 )، تاريخ مدينة دمشق، ج 13، ص295، تحقيق: محب الدين أبي سعيد عمر بن غرامة العماري، ناشر: دار الفكر، بيروت- 1995

ابن اثير نيز در الأسد الغابة مي نويسد:

ولما مات الحسن أقام نساءُ بني هاشم عليه النواح شهراً، ولبسوا الحداد سنة.

وقتي حسن بن علي از دنيا رفت ، زنان بني هاشم تا يك ماه بر او عزاداري كرده و تا يك سال لباس سياه پوشيدند.

الجزري ، عز الدين بن الأثير أبي الحسن علي بن محمد الوفاة: 630هـ ، أسد الغابة في معرفة الصحابة ج 2 ، ص 22 ، تحقيق : عادل أحمد الرفاعي ، ناشر: دار إحياء التراث العربي- بيروت / لبنان الطبعة : الأولي- 1417 هـ - 1996 م

در اين روايات واژه هاي «حدت» و «حد» و «الحداد» به كار رفته است كه به معناي ترك زينت و جامه سياه ماتم در بر كردن است كه متن لغت شناسان در توضيح اين واژه بيان شد.

3. سياه پوشي در شهادت امام حسين(ع)

موضوع سياه پوشي خاندان عترت در عزاي شهادت امام حسين عليه السلام، در تاريخ اسلام از برجستگي خاصي برخوردار است. كه تاريخ نگاران و سيره نويسان موارد ذيل را ذكر كرده اند:

الف: سياهپوشي زنان و امام سجاد(عليه السلام) در شام

پس از پايان خطبه تاريخي و افشاگرانه امام سجاد(عليه السلام) در مسجد دمشق منهال برخاست و عرض كرد: اي فرزند رسول خدا! چگونه صبح كردي؟ امام زين العابدين سلام الله عليه فرمود:

كيف حال من اصبح وقد قتل ابوه وقلّ ناصره وينظر الي حرم من حوله اساري فقد فقدوا الستر والغطاء وقد اعدموا الكافل والحمي، فما تراني الاّ اسيراً ذليلا قدعدمت الناصر والكفيل قد كسيت انا واهل بيتي ثياب الأسي وقد حرمت علينا جديد العري.

چگونه است حال كسي كه پدرش به قتل رسيده و يارانش اندك اند و اهل و عيالش اسير و بي پوشش و حجاب و بي سرپرست و حامي هستند. پس مرا جز (به هيئت) اسيري خوار (و گرفتار در چنگ دشمن) كه يار و سرپرست خويش را از دست داده نمي بيني. همانا من و اهل بيتم لباس عزا پوشيده ايم و (پوشيدن) لباس نو بر ما روانيست ..

الحائري، جعفر عباس، (معاصر) بلاغة الإمام علي بن الحسين(ع)، ص93 ناشر: دار الحديث للطباعة والنشر، ايران: قم المقدسة، الطبعة الأولي 1425 - 1383ش

بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ج 4 19 باب 2 النصوص علي الخصوص علي إمامته و الوصية إليه و أنه دفع إليه الكتب و السلاح و غيرها و فيه بعض الدلائل و النكت ..... ، ص17

واژه «الاسي» در لغت به معناي حزن و اندوه بر چيزي است. بنا براين، تعبير « ثياب الاسي» در روايت به معناي لباس حزن است. وهمانطور كه گذشت، حداد يا همان لباس سياه، لباس مرسوم در زمان عزاداري بوده است. اين روايت نشان مي دهد كه امام سجاد عليه السلام و بقيه اهل بيت در شام لباس سياه پوشيدند.

خليل ابن احمد يكي از واژه شناسان مي نويسد:

أسي: الأسي، مقصور: الحزن علي الشي ء ..

واژه ي «الأسي» اسم مقصور، از ماده « أسي» به معناي حزن بر چيزي است.

الفراهيدي، الخليل بن أحمد (متوفاي: 175هـ )، كتاب العين ج 7، ص332 ، تحقيق : د مهدي المخزومي/ د إبراهيم السامرائي، ناشر: مكتبة الهلال.

طبق روايت ديگر، اهل بيت رسول خدا صلي الله عليه وآله در شام، در مدت هفت روزي كه براي سالار شهيدان عزاداري كردند؛ لباس سياه پوشيدند:

فَلَمَّا أَصْبَحَ اسْتَدْعَي بِحَرَمِ رَسُولِ اللَّهِ صلي الله عليه وآله- فَقَالَ لَهُنَّ أَيُّمَا أَحَبُّ إِلَيْكُنَّ- الْمُقَامُ عِنْدِي أَوِ الرُّجُوعُ إِلَي الْمَدِينَةِ- وَلَكُمُ الْجَائِزَةُ السَّنِيَّةُ قَالُوا نُحِبُّ أَوَّلًا- أَنْ نَنُوحَ عَلَي الْحُسَيْنِ قَالَ افْعَلُوا مَا بَدَا لَكُمْ- ثُمَّ أُخْلِيَتْ لَهُنَّ الْحُجَرُ وَالْبُيُوتُ فِي دِمَشْقَ- وَلَمْ تَبْقَ هَاشِمِيَّةٌ وَلَا قُرَشِيَّةٌ- إِلَّا وَلَبِسَتِ السَّوَادَ عَلَي الْحُسَيْنِ- وَنَدَبُوهُ عَلَي مَا نُقِلَ سَبْعَةَ أَيَّام .

هنگامي كه صبح شد يزيد حرم و اهل بيت رسول خدا صلّي اللَّه عليه و آله را خواست و به ايشان گفت: دوست داريد نزد من بمانيد يا بجانب مدينه مراجعت نمائيد؟ من جايزه فراواني بشما خواهم داد. آنان گفتند: ما اولاً دوست داريم براي امام حسين نوحه و عزاداري كنيم. يزيد گفت: هر چه در نظر داريد انجام دهيد. سپس حجره هائي در دمشق براي آنان تخليه شد و مشغول عزاداري شدند هيچ زني هاشمي و قريشي نماند مگر اينكه در ماتم امام حسين عليه السلام لباس سياه پوشيدند و بر او هفت روز عزاداري و گريه كردند.

المجلسي، محمد باقر (متوفاي 1111هـ)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار،ج 45، ص196 تحقيق: محمد الباقر البهبودي، ناشر: مؤسسة الوفاء- بيروت - لبنان، الطبعة الثانية المصححة، 1403- 1983 م.

البحراني، الشيخ عبد الله متوفاي1130، العوالم ، الإمام الحسين (ع)،، ص422، تحقيق: مدرسة الإمام المهدي (ع، ناشر: مدرسة الإمام المهدي (عج)، قم، الطبع الأولي المحققة 1407 - 1365 ش

النوري، الميرزا حسين (متوفاي1320) مستدرك الوسائل ، ج 3، ص327، تحقيق : مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، ناشر : مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث - بيروت - لبنان ، الطبعة الثانية: 1408- 1988

ب: سياه پوشي زنان هاشمي در مدينه

بعد از اين كه اهل بيت امام حسين عليه السلام از كوفه و شام به مدينه رسول خدا صلي الله عليه وآله بر گشتند، تمام زنان بني هاشم با پوشيدن لباس سياه به عزاداري پرداختند.

روايت ذيل بيان گر اين ماجرا است:

عن الحسن بن ظريف بن ناصح، عن أبيه، عن الحسين بن زيد، عن عمر بن علي بن الحسين، قال: لما قتل الحسين بن علي عليهما السلام لبسن نساء بني هاشم السواد والمسوح وكن لا يشتكين من حر ولا برد وكان علي بن الحسين عليهما السلام يعمل لهن الطعام للمأتم.

ابوحفص عمر، فرزند امام سجاد و برادر ناتني امام باقر مي گويد: زماني كه حسين بن علي(عليهما السلام) به شهادت رسيد، زنان بني هاشم لباسهاي سياه و جامه هاي خشن مويين پوشيدند و از گرما و سرما شكايت نمي كردند و پدرم، علي بن الحسين(عليهما السلام) به علت (اشتغال آنان به) مراسم عزاداري، برايشان غذا آماده مي كرد.

أحمد بن محمد بن خالد البرقي، (متوفاي274) المحاسن، ج2 ص420 ، تحقيق: السيد جلال الدين الحسيني، ناشر: دار الكتب الإسلامية، طهران، الطبعة الأولي1330 ش

اين روايت از نظر سند نيز معتبر است ( بحث سندي آن در بخش سوم مطرح شده است) و از نظر دلالت هم كاملاً معنايش روشن است .

4 . سياه پوشي ام سلمه در مصيبت امام حسين (ع):

ام سلمه از زنان مورد احترام رسول خدا و شاهد نزول آيه تطهير در شأن پنج تن آل عبا بود. اين زن با وفا، علاقه خاصي به فرزندان رسول خدا (ص) و به خصوص امام حسين عليه السلام داشت وحضرت سيد الشهداء او را مادر صدا مي زد.

ام سلمه در عصر عاشورا، رسول خدا صلي الله عليه وآله را در خواب ديد در حالي كه سر و ريش مباركش پر از خاك بود. ام سلمه از اين وضع رسول خدا پرسيد در جواب فرمود: الآن حسين كشته شد:

وأخرج الترمذي أن أم سلمة رأت النبي صلي الله عليه وآله باكيا وبرأسه ولحيته التراب فسألته فقال: (قتل الحسين آنفا)

الهيثمي، أبو العباس أحمد بن محمد بن علي ابن حجر الوفاة: 973هـ ، الصواعق المحرقة علي أهل الرفض والضلال والزندقة، ج 2، ص567 تحقيق: عبد الرحمن بن عبد الله التركي دار النشر: مؤسسة الرسالة - لبنان 1417هـ 1997م ، الطبعة : الأولي

اين بانو، بعد از شهادت امام حسين (ع) در مسجد پيامبر خيمه سياه برپا كرد و خود جامه سياه پوشيد.

عن ابي نعيم باسناده عن ام سلمه رضوان الله عليها انّها لمّا بلغها مقتل الامام الحسين بن علي(عليهما السلام) اضربت قبة سوداء في مسجد رسول الله(صلي الله عليه وآله) ولبست السواد.

به روايت ابو نعيم اصفهاني، بعد از اين كه ام سلمه خبر شهادت امام حسين (ع) را شنيد؛ در مسجد پيامبر خيمه سياه برپا كرد و خود جامه سياه پوشيد.

ادريس قرشي،عمادالدين، عيون الاخبار و فنون الآثار،، ص109،(طبع بيروت)

اين موارد، نمونه هايي از سياه پوشي اهل بيت در عزاداري امام حسين عليه السلام بود.

بعد از آن در طول تاريخ نيز موارد زيادي از سياه پوشي، در شهادت ها و وفيات نقل شده است واگر صفحات تاريخ را مرور كنيم موارد زيادي از سياه پوشي در زمان حيات ائمه و در دوره غيبت ديده مي شود و اين سيره تا به امروز در ميان شيعيان و پيروان اهل بيت عليهم السلام ادامه داشته و تا هميشه تاريخ ادامه خواهد داشت.

بنا براين، سياه پوشي شيعيان در طول تاريخ برگرفته از سيره اهل بيت و اقتداء به سيره آن پاكان است.

پاسخ سوم : تناسب پوشش سياه با عزاداري

رنگ سياه گذشته از اينكه داراي خواص و آثاري همانند خاصيت حجاب كامل و هيبت و صلابت است، متناسب ايام عزاداري در ابراز غم و اندوه است؛ زيرا شخص عزادار در مصيبت از دست دادن عزيزش داغدار و اندوهناك است و هيچ خوشي و شادماني نمي تواند جاي آن را بگيرد.

به همين جهت مي بينيم كه در نقاط مختلف عالم، مصيبت ديدگان از همين رنگ استفاده مي كنند و حتي دوستان نزديك نيز براي ابراز همدردي با صاحب مصيبت سياه مي پوشند و هرچه زمان مي گذرد اين رسم منطقي پر رونق تر مي گردد و علت اصلي اش اين است كه رنگ سياه ذاتاً حزن آور است.

در سفارش امام صادق عليه السلام به حنان بن سدير، يكي از خصايص رنگ سياه (حزن آوري يا وارث حزن) شمرده شده است:

عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِيرٍ قَالَ دَخَلْتُ عَلَي أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام وَفِي رِجْلِي نَعْلٌ سَوْدَاءُ فَقَالَ يَا حَنَانُ مَا لَكَ وَلِلسَّوْدَاءِ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ فِيهَا ثَلَاثَ خِصَالٍ تُضْعِفُ الْبَصَرَ وَتُرْخِي الذَّكَرَ وَتُورِثُ الْهَمَّ وَمَعَ ذَلِكَ مِنْ لِبَاسِ الْجَبَّارِينَ قَالَ فَقُلْتُ فَمَا أَلْبَسُ مِنَ النِّعَالِ قَالَ عَلَيْكَ بِالصَّفْرَاءِ فَإِنَّ فِيهَا ثَلَاثَ خِصَالٍ تَجْلُو الْبَصَرَ وَتَشُدُّ الذَّكَرَ وَتَدْرَأُ الْهَمَّ وَهِيَ مَعَ ذَلِكَ مِنْ لِبَاسِ النَّبِيِّينَ.

حنّان بن سُدَير، مي گويد خدمت امام صادق عليه السلام رسيدم در حالي كه نعلين سياه در پايم بود فرمود: اي حنان ترا چه شده كه نعلين سياه پوشيده اي، آيا نمي داني كه رنگ سياه مايه ضعف بينايي و تقليل شهوت و مورث غم و اندوه است؟ و علاوه بر اين، از لباس جباران است. از امام پرسيدم چه نوع نعليني به پا كنم؟ پاسخ داد: بر تو باد به پوشيدن نعلين زرد كه در آن سه خاصيت است: چشم را جلا مي بخشد، قوّه شهوت را تقويت مي كند، و غم و اندوه را زايل مي سازد

الكليني الرازي، أبي جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاي328 هـ)، الأصول من الكافي، ج 6، ص466 ناشر: اسلاميه ، تهران ، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش.

در روايت ديگر امام صادق عليه السلام به زراره فرمود: زمين و خورشيد چهل صبح در ماتم سيدالشهداء عليه السلام به (سياهي و تيرگي) گريه كرد:

قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام يَا زُرَارَةُ إِنَّ السَّمَاءَ بَكَتْ عَلَي الْحُسَيْنِ أَرْبَعِينَ صَبَاحاً بِالدَّمِ وَإِنَّ الْأَرْضَ بَكَتْ أَرْبَعِينَ صَبَاحاً بِالسَّوَادِ وَإِنَّ الشَّمْسَ بَكَتْ أَرْبَعِينَ صَبَاحاً بِالْكُسُوفِ وَالْحُمْرَةِ وَإِنَّ الْجِبَالَ تَقَطَّعَتْ وَانْتَثَرَتْ وَإِنَّ الْبِحَارَ تَفَجَّرَتْ وَإِنَّ الْمَلَائِكَةَ بَكَتْ أَرْبَعِينَ صَبَاحاً عَلَي الْحُسَيْنِ وَمَا اخْتَضَبَتْ مِنَّا امْرَأَةٌ وَلَا ادَّهَنَتْ وَلَا اكْتَحَلَتْ وَلَا رَجَّلَتْ حَتَّي أَتَانَا رَأْسُ عُبَيْدِ اللَّهِ بْنِ زِيَادٍ لَعَنَهُ اللَّهُ.

امام صادق عليه السلام به زراره فرمود: همانا آسمان در سوگ حسين (عليه السلام) چهل صبح خون و زمين چهل صبح به سياهي و خورشيد چهل صبح به كسوف [تيرگي و گرفتگي] و سرخي گريه كرد و كوه ها از هم جدا و پراكنده شد و درياها شكافته شد و فرشتگاه چهل صبح بر امام حسين عليه السلام گريه كرد و هيچ زني از ما (اهل بيت) بر چهره خويش خضاب نبست و روغن نماليد و سرمه نكشيد و شانه بر موي نزد تا آنكه سر ابن زياد ملعون براي ما آورده شد.

المجلسي، محمد باقر (متوفاي 1111هـ)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج: 45، ص207 تحقيق: محمد الباقر البهبودي، ناشر: مؤسسة الوفاء - بيروت - لبنان، الطبعة: الثانية المصححة، 1403 - 1983 م.

در روايت سوم امام صادق عليه السلام به زناني كه شوهر از دست داده اند دستور مي دهد كه لباس سياه بپوشند و از پوشيدن لباس هاي رنگي خودداري كنند:

وَعَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام أَنَّهُ قَالَ وَلَا تَلْبَسُ الْحَادُّ ثِيَاباً مُصَبَّغَةً وَلَا تَكْتَحِلُ وَلَا تَطَيَّبُ وَلَا تَتَزَيَّنُ حَتَّي تَنْقَضِيَ عِدَّتُهَا وَلَا بَأْسَ أَنْ تَلْبَسَ ثَوْباً مَصْبُوغاً بِسَوَادٍ.

امام صادق عليه السلام فرمود: زن شوهر مرده جامه رنگي نپوشد وتا سپري شدن ايام عده از پوشيدن لباسهاي رنگين، سرمه زدن، بوي خوش به كار بردن و زينت كردن بپرهيزد؛ اما پوشيدن لباس به رنگ سياه اشكال ندارد.

النوري، الميرزا حسين (متوفاي1320) مستدرك الوسائل ، ج 15،، ص361 تحقيق : مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، ناشر : مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث - بيروت - لبنان ، الطبعة الثانية: 1408 - 1988

واژه ( حاد) در اين روايت به معناي زن شوهر مرده است كه در مدت عده وفات آرايش و استعمال بوي خوش را ترك مي كند:

الحادُّ والمُحِدُّ من النساء: التي تترك الزينة و الطيب؛ و قال ابن دريد: هي المرأَة التي تترك الزينة والطيب بعد زوجها للعدة.

الأفريقي المصري، محمد بن مكرم بن منظور (متوفاي711هـ)، لسان العرب، ج3، ص43 ماده (حد) ناشر: دار صادر- بيروت، الطبعة: الأولي.

اين دو روايت نشان مي دهد كه رنگ سياه، متناسب با عزا و اندوه است.

همچنين روايات ديگر نشان مي دهد كه نپوشيدن رنگ سياه و پوشيدن رنگ هاي ديگر متناسب با ايام شادي و جشن و سرور است. از جمله رواياتي كه در روز آغاز ولايت امام زمان و روز غدير را (روز كندن جامه سياه) معرفي كرده اند:

حذيفه مي گويد: اميرالمؤمنين فرمود: براي روز تاج گذاري امام زمان، هفتاد دو اسم است. عرض كردم يا امير المؤمنين دوست دارم اسامي اين روزها را بشنوم حضرت شروع كرد به شرح اسم هاي اين روز و فرمود:

هَذَا يَوْمُ الِاسْتِرَاحَةِ، وَيَوْمُ تَنْفِيسِ الْكُرْبَةِ، وَيَوْمُ الْغَدِيرِ الثَّانِي ....

تا به اينجا رسيد و فرمود: روز كندن جامه سياه است:

وَيَوْمُ نَزْعِ السَّوَادِ،... .

المجلسي، محمد باقر (متوفاي 1111هـ)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج 3، ص127، تحقيق: محمد الباقر البهبودي، ناشر: مؤسسة الوفاء- بيروت - لبنان، الطبعة: الثانية المصححة، 1403- 1983 م.

روايت دوم مربوط به روز غدير است كه از آن به ( يوم نزع السواد) تعبير كرده است:

رواه عن الرضا عليه السلام قال إذا كان يوم القيامة زفت أربعة أيام إلي الله كما تزف العروس إلي خدرها قيل ما هذه الأيام قال يوم الأضحي ويوم الفطر ويوم الجمعة ويوم الغدير وإن يوم الغدير بين الأضحي و الفطر والجمعة كالقمر بين الكواكب وهو اليوم الذي نجا فيه إبراهيم الخليل من النار فصامه شكرا لله وهو اليوم الذي أكمل الله به الدين في إقامة النبي عليه السلام عليا أمير المؤمنين علما وأبان فضيلته ووصاءته فصام ذلك اليوم... .

ويوم لبس الثياب ونزع السواد ويوم الشرط المشروط ويوم نفي الغموم [الهموم ] ويوم الصفح عن مذنبي شيعة أمير المؤمنين وهو يوم السبقة ويوم إكثار الصلاة علي محمد وآل محمد ويوم الرضا ويوم عيد أهل بيت محمد .

حضرت رضا عليه السلام فرمود: هنگامي كه روز قيامت برپا شود، چهار روز را زينت ميدهند همان طور كه عروس را آرايش، ميكنند، گفته شد: اين چهار روز كدام ايام هستند؟.

فرمود: روز عيد قربان، روز فطر، روز جمعه، و روز غدير، اما روز غدير در بين اضحي و فطر و روز جمعه مانند ماه در بين ستارگان است، و آن روزيست كه ابراهيم عليه السلام از آتش نجات پيدا كرد و براي شكرگزاري آن روز را روزه گرفت.

روز عيد غدير همان روزيست كه خداوند دين را كامل گردانيد و حضرت رسول صلي اللَّه عليه و آله علي عليه السلام را بعنوان خلافت و حكومت براي مردم برگزيد، و فضيلت و وصايت او را آشكار كرد، و آن روز را روزه مي گرفت......

غدير روزي است كه در آن بايد جامه نيكو پوشيد و لباسهاي سياه را از بدن دور كرد، و آن روزي است كه غمها در آن زدوده مي شود، و گناهان شيعيان امير المؤمنين عليه السلام آمرزيده مي شود.

غدير روزي است كه در آن نسبت به كارهاي خير بايد سبقت گرفت، و روزي است كه در آن بايد به محمد و آل محمد بسيار صلوات فرستاد.

غدير روزي است كه خداوند در آن روز دين اسلام را كامل كرد و آن را پسنديد، و روز عيد آل محمد عليهم السلام ميباشد

السيد ابن طاووس، (متوفاي664) إقبال الأعمال، ص464 ، تحقيق: جواد القيو مي الاصفهاني، ناشر: مكتب الإعلام الإسلا مي 1414هـ

طبق اين روايات ميان رنگ سياه و عزاداري رابطه طبيعي وجود دارد خصوصاً با توجه به اين كه روز نهم ربيع الاول مسبوق به ايام طولاني عزاداري محرم و صفر است. اگر ميان رنگ ها و اين ايام تناسبي نبود، امام عليه السلام هم چنان تعبيراتي را ذكر نمي فرمود.

با حفظ اين تناسب منطقي و عاطفي، از ديدگاه علم روان شناسي نيز، رنگ سياه كاهش دهنده آلام در مصائب است و انسان مصيبت ديده را در اضطراب ناشي از فقدان شخص محبوب، به سمت آرامش دعوت مي كند.

حجتي ، محمد امين، معاصر، اثرات تربيتي رنگ از نظر اسلام و روان شناسي، ص9 و ص58-59

بخش دوم: فتاواي فقهاي شيعه

در بخش قبلي علل سياه پوشي شيعيان در ايام عزاداري بررسي شد به نظر مي رسد اين مسأله را از ديدگاه فقهي نيز بايد مورد دقت قرار داد و نظر بزرگان را در اين باره جستجو كرد. براي اين منظور ديدگاه فقهاء را در دو مورد و در ضمن دو فصل بررسي مي كنيم:

فصل اول: فتاواي فقهاء شيعه بر استحباب سياه پوشي در عزاداري

فقهاء شيعه ( اعلي الله مقامهم) با استناد به روايات، پوشيدن لباس سياه را در ايام عزاداري سيدالشهداء عليه السلام جايز و مستحب مي دانند. اين مطلب را گاه در فتوا و گاهي در وصيت نامه هايشان بيان كرده و اغلب در عمل نيز از خود نشان داده اند.

قبل از ارائه ديدگاه فقهاء بايد ياد آور شد كه نظر آنان براستحباب، پس از بررسي و دقت روايات ناهي از پوشش سياه و حمل آنها بركراهت است به همين جهت در نقل اقوال فقهاء، تعبيراتي همانند (من هذه الاخبار) آمده است كه اشاره به روايات بخش سوم دارد.

با حفظ اين نكته اكنون به كلام و تصريحات اين برزگان اشاره مي كنيم:

1. مرحوم صاحب حدائق(ه)

اين فقيه نام آور، پس از آن كه نظر خود را در مورد كراهت اين رنگ در نماز ابراز مي كند مي گويد:

ثم أقول: لايبعد استثناء لبس السواد في مأتم الحسين (عليه السلام) من هذه الأخبار لما استفاضت به الأخبار من الأمر باظهار شعائر الأحزان.

بعيد نيست پوشيدن لباس سياه در عزاداري امام حسين عليه السلام را به خاطر روايات مستفيضه در مورد امر به اظهار شعاير حزن، از اين اخبار استثناء كنيم و قائل به عدم كراهت شويم.

البحراني، الشيخ يوسف بن أحمد ابن إبراهيم، متوفاي( 118 هـ)، الحدائق الناضرة في أحكام العترة الطاهرة، ج7 ص116، تحقيق: محمد تقي الإيرواني، ناشر: مؤسسة النشر الاسلا مي لجماعة المدرسين ، قم.

در پايان، كلامش را به روايات مستند مي سازد.

در كتب فقهي، هر يك از فقهاء به كلام مرحوم بحراني اشاره دارند.

از محضر مرحوم آيت الله العظمي ميرزا جواد تبريزي در مورد نظر مرحوم بحراني بر رحجان لباس سياه در عزاداري امام حسين عليه السلام پرسيده شده است و ايشان هم با تأييد نظر مرحوم بحراني، پوشيدن لباس سياه را از مظاهر حزن در مصيبت سيد الشهداء و اهل بيت و اصحاب و ائمه هدي عليهم السلام، دانسته و اظهار اندوه را در مصائب آنان با توجه به روايات از نظر شرعي مستحب مي داند:

سؤال:

هل ترون ما ذهب إليه صاحب الحدائق من أن لبس السواد في عزاء سيد الشهداء وبقية الأئمة عليهم السلام، راجح شرعا؟

جواب: ما ذهب إليه صاحب الحدائق قدس سره صحيح، فإن لبس السواد من مظاهر الحزن علي ما أصاب سيد الشهداء وأهل بيته وأصحابه، وكذا سائر الأئمة عليهم السلام، وإظهار الحزن في مصائبهم مندوب شرعا، للنصوص الكثيرة وفيها الصحيح، والله العالم .

سؤال: به عقيده شما پوشش سياه در عزاداري امام حسين و سائر ائمه عليهم السلام رجحان شرعي دارد؟ چنانچه صاحب حدايق نظرش همين است.

جواب: نظر صاحب حدائق صحيح است ؛ زيرا پوشش سياه از مظاهر حزن در مصيبت سيدالشهداء و اهل بيت و ياران او و سائر ائمه هدي است و اظهار حزن در مصيبت آنان به خاطر روايات فراوان كه در ميان آنها روايت صحيح وجود دارد ؛ مستحب شرعي است.

العاملي، (معاصر) الانتصار ج 9، ص247 ناشر: دار السيرة، بيروت، لبنان الطبعه الأولي 1422

2. علامه سيد محمد جعفر طباطبائي حائري (ره)

ايشان بعد از اين كه نظرش را بر استحباب سياه پوشي در مراسم عزاداري سالار شيهدان ابراز مي كند؛ در چگونگي دلالت روايات بر استحباب دو دليل مي آورد:

ا. سكوت و تأييد امام علي بن الحسين عليهما السلام

به اين بيان كه زنان هاشمي در محضر امام سجاد در سوگ سيدالشهدا به ماتم و عزاداري پرداختند و لباس سياه در بر كردند و امام هم با سكوتش كار آنان را تأييد كردند و اگر اين كار مرجوح بود و يا جايز نمي بود حتماً آن حضرت مانع مي شد و در صورت منع، بر آنان نيز اطاعت امام زمانش واجب بود؛ پس سكوت و تأييد امام دليل بر جواز و استحباب اين كار است؛ به ويژه اين كه در ميان زنان بني هاشم، حضرت زينب سلام الله عليها كه بالاترين مقام را بعد از معصوم دارد؛ نيز لباس سياه پوشيده است.

ب. استحباب عزاداري

از آنجائي كه اقامه عزاداري امام حسين از شعائر ديني و از باب استحباب پاداش هايي بر آن مترتب است؛ پوشيدن لباس سياه كه نشانه حزن و شعار عزاداري است جنبه استحبابي به خود مي گيرد؛ چنانچه پوشيدن لباس سياه، از گذشته دور تا به امروز در همه نقاط عالم شعار حزن بر فقدان عزيزي است:

وجه الدلالة علي الاستحباب هو لبسهن ذلك بمحضره عليه السلام وعدم منعهن عن لبسه وأمرهن بغيره من مراسم العزاء وخصوصاً بعد وجود مثل الصديقة الصغري زينب الكبري عليها السلام الذي لا يقصر فعلها عن فعل المعصوم لكونها تالية له في المقامات العالية والدرجات السامية.

كما يدل له انه شعار الحزن والعزاء علي المفقود العزيز الجليل من قديم الزمان وسالف العصر والاوان: وكما هو المرسوم اليوم في جميع نقاط العالم.

الطباطبائي الحائري، السيد ميرزا جعفر حفيد صاحب الرياض قدهما (المتوفي سنة 1321هـ ) ارشاد العباد إلي استحباب لبس السواد علي سيد الشهداء والأئمة الأمجاد عليهم السلام، ص28، ص، مصحح: السيد محمد رضا الحسيني الأعرجي الفحام.

او در جاي ديگر عقيده و رفتار پدرش (حاج ميرزا علامه سيد علي نقي طباطبائي كه از اعاظم مجتهدي كربلا بوده) را اين گونه بيان مي كند:

در اواخر عمر پدرم علامه، پوشيدن لباس سياه و ندبه اي او در ايام عزاداري مولاي ما امام حسين عليه السلام در فتوا و عمل تا هنگامي كه به رحمت حق پيوست ديده مي شد:

وكان والدي العلامة أعلي الله مقامه في أواخر أمره وعمره يري حسن التلبس بهذا اللباس في أيام مأتم مولانا الحسين (ع) المعودة وندبيته فتوي وعملا إلي أن انتقل إلي رحمة الله.

الطباطبائي الحائري ، السيد ميرزا جعفر حفيد صاحب الرياض قدهما ، (المتوفي سنة 1321ه ) ارشاد العباد إلي استحباب لبس السواد علي سيد الشهداء والأئمة الأمجاد عليهم السلام، ص54، مصحح: السيد محمد رضا الحسيني الأعرجي الفحام.

3. علامه شيخ محمد حسين كاظميني (ره) معروف به محقق كاظمي

ايشان مي نويسد:

وفي استثناء لبسه في مأتم الحسين (عليه السلام) ونحوه وجهٌ غير بعيد كما في حدائق لما دلّ علي اظهار شعائر الحزن عليه (عليه السلام) ولما روي من لبس نساء بني هاشم السواد ولم يغيّرنها في حرّ او برد وكان زين العابدين (عليه السلام) يصنع لهن الطعام في المأتم ولم ينكره (عليه السلام) عليهن.

و در استثناء پوشش سياه در عزاداري امام حسين عليه السلام و مانند آن (از كراهت) بعيد نيست. چنان كه در كتاب حدائق نيز استثناء شده است. دليل استثناء آن [رواياتي] است كه بر اظهار شعائر حزن بر امام حسين دلالت مي كند و دليل ديگر، روايتي است كه زنان بني هاشم در ماتم آن حضرت سياه پوشيدند كه حتي در گرما و سرما هم از تن شان بيرون نكردند و امام زين العابدين عليه السلام در مدتي كه زنان مشغول عزاداري بودند؛ غذا آماده مي كردند و ايشان زنان را از اين كار باز نداشتند.

كاظميني، محمد حسين، متوفي 1308هـ ، هداية الأنام في شرح شرايع الأسلام، ، ص454، طبع نجف 1330هـ

4. ميرزا حسين نوري صاحب مستدرك الوسائل (ره)

محدث فقيه مرحوم ميرزاي نوري در مستدرك الوسائل بعد از نقل اخبار دال بر كراهت جامه سياه و روايت محاسن برقي نظر خود را بر استحباب اين گونه بيان مي كند:

قلت: وفي هذه الأخبار، والقصص، إشارة أو دلالة علي عدم كراهة لبس السواد، أو رجحانه حزنا علي أبي عبد الله (عليه السلام)، كما عليه سيرة كثير في أيام حزنه ومأتمه.

در اين اخبار و قصه ها، اشاره يا دلالت بر عدم كراهت پوشش سياه يا رجحان آن در حزن حضرت اباعبدالله الحسين عليه السلام است هم چنان كه سيره بسياري در ايام حزن و ماتم آن حضرت بر اين است .

النوري، الميرزا حسين (متوفاي1320)، مستدرك الوسائل ج3ص 328 تحقيق و الناشر: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، بيروت، لبنان ، الطبعة الثانية: 1408 - 1988 م

5. آيت الله العظمي سيستاني(مد ظله)

در كتاب استفتائات آيت الله العظمي سيستاني اين چنين آمده است:

السؤال:

ما هو رأيكم في لبس السواد في عزاء خامس أصحاب الكساء؟ الجواب: لبس السواد في عزاء سيد الشهداء [روحي فداه] أمر مطلوب.

نظر شما در مورد پوشيدن لباس مشكي در عزاداري امام حسين (خامس اصحاب كساء) چيست؟

جواب: پوشيدن لباس سياه در عزاداري سيدالشهداء امر پسنديده است.

استفتاءات (فتاواي مراجع) السيد السيستاني، ص192

6. آيت الله العظمي ميرزا جواد تبريزي (ره)

سؤال:

يرجي من سماحتكم بيان رأيكم في هذه المسألة التي أخذت منحي خطيرا في الكويت بعد مسألة مظلومية الزهراء عليه السلام والتي لا تخفي عليكم، والمسألة هي: ما هو رأيكم المبارك في لبس السواد، واللطم علي الصدور أثناء إحياء مراسيم العزاء لسيد الشهداء عليه السلام في شهر محرم الحرام، ولباقي الأئمة الأطهار عليهم السلام؟

سؤال: از محضر شما استدعامندم نظر تان را در باره مسأله اي كه بعد از مسأله مظلوميت حضرت زهرا سلام الله عليها جايگاه مهمي را در كويت گرفته است؛ بيان فرمائيد.

و آن مسأله، پوشيدن لباس سياه و سينه زدن در اثناء مراسم عزاداري سيدالشهداء عليه السلام در ماه محرم و بقيه ايام عزاداري امامان عليهم السلام است.

جواب:

لا إشكال ولا ريب ولا خلاف بين الشيعة الإمامية في أن اللطم ولبس السواد من شعائر أهل البيت عليهم السلام، ومن المصاديق الجلية للآية: ذلك ومن يعظم شعائر الله فإنها من تقوي القلوب.

كما أنها من مظاهر الجزع الذي دلت النصوص الكثيرة علي رجحانه في مصائب اهل البيت ومآتمهم. ومن يحاول تضعيف هذه الشعائر أو التقليل من أهميتها بين شباب الشيعة، فهو من الآثمين في حق أهل البيت عليهم السلام، ومن المسؤولين يوم القيامة عما اقترفه في تضليل الناس عن مظالم الأئمة عليهم السلام. ثبت الله المؤمنين علي الإيمان والولاية. والله الهادي إلي سواء السبيل.

جواب:

بدون شك در ميان شيعه هيچ گونه اختلافي نيست در اين كه سينه زني و پوشيدن لباس سياه از شعائر اهل بيت عليهم السلام و از مصاديق بارز اين آيه كريمه است كه مي فرمايد: و هر كس شعائر الهي را بزرگ دارد اين كار نشانه تقواي دلهاست.

چنانچه اين كارها از مظاهر جزع در مصائب و سوگواري اهل بيت عليهم السلام است كه روايات فراوان بر رجحان آن دلالت مي كند. هركس در تضعيف يا كم رنگ نمودن اهميت آن در ميان جوانان شيعه تلاش نمايد از جفا كاران در حق اهل بيت است و از جمله كساني است كه در قيامت مورد سؤال قرار مي گيرد از آنچه كه مردم را در باره ظلم كنندگان به اهل بيت به اشتباه انداخته است. خداوند مؤمنان را بر ايمان و ولايت اهل بيت ثابت قدم نگهدارد. و خداوند هدايت كنند به راه راست است.

الشيخ الكوراني العاملي، (معاصر) الانتصار ، ج 9، ص247 ناشر: دار السيرة، بيروت، لبنان الطبعه الأولي 1422

7. وصيت نامه آيت الله العظمي مرعشي نجفي(ره)

ايشان در وصيت نامه خود اين چنين مي نويسد:

سفارش مي كنم او [پسرم] را به اينكه لباس سياهي كه در ماه محرّم و صفر مي پوشيدم جهت حزن واندوه در مصيبتهاي آل رسول اكرم (صلي الله عليه وآله) با من دفن شود.

رفيعي، علي، «علاء مرودشتي» شهاب شريعت; درنگي در زندگي حضرت آية الله العظمي مرعشي نجفي(ره)،، ص366 ، (طبع كتابخانه عمومي حضرت آية الله العظمي مرعشي، قم1373ش)

علاوه بر آقايان اعلام، فقهاي ديگر همانند: مرحوم فاضل دربندي در كتاب اسرار الشهاده، ص60 چاپ تهران، سال 126، سيد اسماعيل عقيلي نوري در وسيلة المعاد في شرح نجاة العباد ج 2، ص170، شيخ زين العابدين مازندراني (متوفاي 1309) در ذخيرة المعاد، ص620 چاپ بمبئي سال 1298، علامه سيد حسن صدر در كتاب تبيين الرشاد في لبس السواد علي الأئمة الأمجاد و شيخ أبو الفضل تهراني در شفاء الصدر، ص324 من سبع بمبئي سنة 1309 همگي بر استحباب فتوا داده اند.

و از نگاه عمل نيز علماي بزرگ معاصر در ايام شهادت سالار شهيدان و ايام شهادت ائمه اطهار عليهم السلام لباس سياه مي پوشند.

نتيجه:

با در نظر داشت سخنان بزرگان فقهاء، مشروعيت و استحباب امور ذيل در ايام محرم و عاشوراي حسيني اثبات مي شود:

1. استحباب سياه پوشي

2. استحباب اقامه مجالس عزاداري

3. استحباب اطعام عزاداران

4. استحباب خدمت گذاري در مجالس عزاداري

فصل دوم: فتاواي فقهاء در كراهت سياه پوشي در نماز

يكي از شبهات وهابيت در بحث سياه پوشي اين است كه بعضي روايات در منابع شيعه آمده كه از پوشش رنگ سياه منع كرده است. مرحوم شيخ صدوق (ره) در باب 56 علل الشرائع اين روايات را ذكر كرده است. آنها مدعي اند كه با توجه به اين روايات استفاده از اين رنگ از ديدگاه شيعه حرام است.

در پاسخ به اين ادعا لازم است فتاواي فقهاء را مورد بررسي قرار دهيم.

در مكتب شيعه، حكم به حرمت، وجوب، كراهت و استحباب وابسته به ديدگاه و استنباط فقيهان و مجتهداني است كه متخصص در استنباط احكام فقهي اند؛ لذا اگر فقيهي با توجه به ادله، در مسأله ي حكم وجوب و... را استنباط نمايد براي مقلدان او حجت خواهد بود.

با در نظر داشت اين مطلب، در مورد روايات مورد بحث، فقهاء از گذشته تا كنون حكم كراهت را استفاده كرده (نه حرمت) و آنهم فقط در مورد نماز پوشيدن لباس سياه (غير از عمامه، كفش و عباء) را مكروه مي دانند؛ در حالي كه مستشكل، تعبير «حرمت» را به كار برده است.

قبل از نقل نظر فقهاء لازم است رواياتي را كه مستند نظر آنها قرار گرفته؛ دسته بندي نمود تا مطلب بيشتر روشن شود:

دسته بندي روايات

در مسأله كراهت پوشش سياه در نماز، روايات به دو دسته تقسيم مي شود:

دسته اول: روايات دال بر كراهت پوشش سياه در نماز.

1. وَ رُوِيَ لَا تُصَلِّ فِي ثَوْبٍ أَسْوَدَ فَأَمَّا الْخُفُّ أَوِ الْكِسَاءُ أَوِ الْعِمَامَةُ فَلَا بَأْس

در لباس سياه نماز نخوانيد. ولي چكمه و عبا و عمامه اشكالي ندارد.

الكليني الرازي، أبي جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاي328 هـ)، الكافي، ج: 3ص403 ناشر: اسلاميه ، تهران ، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش.

2. عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ مُحَسِّنِ بْنِ أَحْمَدَ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ قُلْتُ لَهُ أُصَلِّي فِي الْقَلَنْسُوَةِ السَّوْدَاءِ فَقَالَ لَا تُصَلِّ فِيهَا فَإِنَّهَا لِبَاسُ أَهْلِ النَّارِ.

راوي مي گويد: از امام صادق پرسيدم آيا در كلاه (عرقچين) سياه نماز بخوانم؟ فرمود: در آن نماز نخوان؛ زيرا لباس اهل آتش است.

الكليني الرازي، أبي جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاي328 هـ)، الكافي، ج: 3ص403 ناشر: اسلاميه ، تهران ، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش.

الطوسي، الشيخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علي بن الحسن (متوفاي460هـ)، تهذيب الأحكام، ج 2، ص213، تحقيق : السيد حسن الموسوي الخرسان ، ناشر : دار الكتب الإسلامية ـ طهران ، الطبعة الرابعة، 1365 ش.

اين روايت با سند ديگر اينگونه نقل شده است:

3. أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَي الْعَطَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَيْمَانَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ قُلْتُ لَهُ أُصَلِّي فِي قَلَنْسُوَةِ السَّوْدَاءِ قَالَ لَا تُصَلِّ فِيهَا فَإِنَّهَا لِبَاسُ أَهْلِ النَّارِ.

الصدوق، ابوجعفر محمد بن علي بن الحسين (متوفاي381هـ)، علل الشرائع ج 2، ص 348، ناشر: داوري ـ قم، الطبعة: الأولي.

اين دسته از روايات از نظر سند مرفوع و مرسل است به اين جهت قابل استناد نيست.

دسته دوم : روايات دال بر كراهت پوشش سياه مطلقا.

1. عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَي الْيَقْطِينِيِّ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ يَحْيَي عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ جَدِّي عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام قَالَ فِيمَا عَلَّمَ أَصْحَابَهُ لَا تَلْبَسُوا السَّوَادَ فَإِنَّهُ لِبَاسُ فِرْعَوْنَ.

به روايت امام صادق عليه السلام، از جمله چيزهاي كه حضرت امير المؤمنين عليه السّلام به اصحابش تعليم نمود اين است كه فرمود: لباس سياه نپوشيد زيرا آن لباس فرعون مي باشد.

الصدوق، ابوجعفر محمد بن علي بن الحسين (متوفاي381هـ)، علل الشرائع ج 2، ص348، ناشر: داوري ـ قم، الطبعة: الأولي.

اين روايت در نقل ديگر بدون سند آمده است:

وَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام فِيمَا عَلَّمَ أَصْحَابَهُ لَا تَلْبَسُوا السَّوَادَ فَإِنَّهُ لِبَاسُ فِرْعَوْنَ .

الشيخ الصدوق ، أبي جعفر محمد بن علي بن الحسين بن بابويه القمي (المتوفي سنه 381 )، من لا يحضره الفقيه ،ج 1، ص251 ، تصحيح و تعليق: علي أكبر الغفاري ، الناشر: جماعة المدرسين في الحوزة العلمية ـ قم، الطبعة الثانية

2. مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ رَفَعَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ يُكْرَهُ السَّوَادُ إِلَّا فِي ثَلَاثَةٍ الْخُفِّ وَ الْعِمَامَةِ وَ الْكِسَاءِ.

امام صادق عليه السلام فرمود: لباس سياه مكروه است مگر در سه مورد : عمامه و چكمه و عبا.

الطوسي، الشيخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علي بن الحسن (متوفاي460هـ)، تهذيب الأحكام، ج 2، ص213، تحقيق : السيد حسن الموسوي الخرسان ، ناشر : دار الكتب الإسلامية ـ طهران ، الطبعة الرابعة، 1365 ش .

3. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ رَفَعَهُ قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وآله يَكْرَهُ السَّوَادَ إِلَّا فِي ثَلَاثٍ الْخُفِّ وَ الْعِمَامَةِ وَ الْكِسَاء.

الكليني الرازي، أبو جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاي328 هـ)، الأصول من الكافي، ج 6، ص449، ناشر: اسلاميه ، تهران ، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش.

در اين دسته ، روايت نخست صحيحه است و از نظر سند اشكالي ندارد اما روايات دوم وسوم مرفوعه هستند.

روايت ديگر معتبره سكوني است كه در ظاهر مطلق است :

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ يَزِيدَ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ: أَوْحَي اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ إِلَي نَبِيٍّ مِنْ أَنْبِيَائِهِ قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ لَا تَلْبَسُوا لِبَاسَ أَعْدَائِي وَلَا تَطْعَمُوا طَعَامَ أَعْدَائِي وَلَا تَسْلُكُوا مَسَالِكَ أَعْدَائِي فَتَكُونُوا أَعْدَائِي كَمَا هُمْ أَعْدَائِي.

محمّد بن الحسن از محمّد بن الحسن الصفّار، از عبّاس بن معروف، از حسين بن يزيد نوفلي، از سكوني از حضرت ابي عبد اللَّه عليه السّلام نقل كرده كه آن حضرت فرمودند:

خداوند عزّ و جل به پيامبري از پيامبرانش وحي فرمود كه به مؤمنين بگو: لباس دشمنان من را نپوشيد و طعام دشمنانم را تناول نكنيد و راه دشمنان مرا طي نكنيد پس شما نيز دشمن من خواهيد شد همان طوري كه آنها دشمن من هستند.

الصدوق، ابوجعفر محمد بن علي بن الحسين (متوفاي381هـ)، علل الشرائع ج 2، ص348، ناشر: داوري، قم، الطبعة: الأولي.

اما فقيه معاصر مرحوم آيت الله العظمي ميرزا جواد تبريزي مي نويسد اين روايت معناي ديگري دارد:

ونحن نلتزم بمضمون هذه الروايات فنقول: إن اللباس إذا اختص به أعداء الدين فلا يجوز لبسه، مثل القبعة التي يختص بلبسها اليهود. ولكن لباس السواد لم يثبت اختصاص لبسه بأعداء الدين، نعم يمكن ثبوت الإختصاص بخصوص (اللبادة السوداء) فإن لبسها من مختصات علماء اليهود والنصاري، وإذا ثبت ذلك فيها فلبسها حرام .

اين روايت مي گويد: لباسي كه مخصوص اعداءالله است پوشيدنش جايز نيست مانند كلاه فرنگي كه فقط يهوديان از آن استفاده مي كنند. اما ثابت نشده است كه لباس سياه اختصاص به اعدالله پيدا كرده باشد. پس اگر لباسي از مختصات اعداءالله باشد مانند لباده سياه، پوشيدن آن حرام است.

العاملي، (معاصر) الانتصار ج 9، ص253، ناشر: دار السيرة، بيروت، لبنان الطبعه الأولي 1422

با اين حساب اين روايت را نمي شود در زمره روايات دسته دوم ذكر كرد و از آن كراهت پوشش سياه را استفاده كرد. در اين دسته همان روايت نخست مي ماند.

نتيجه گيري فقها از روايت : كراهت لباس سياه در نماز

در يك بررسي كلي، مجموعه عظيمي از فقهاء در كتاب هاي فقهي شان بابي را تحت عنوان (مكروهات الصلاة) باز كرده اند كه با استناد به روايات فوق، و با ذكر دلائلي، يكي از مكروهات را در نماز پوشيدن لباس سياه مي دانند.

1. شيخ طوسي

مرحوم شيخ طوسي در كتاب الخلاف مسأله 247 بدون اشاره به روايات، دليل كراهت را اجماع فرقه و احتياط ذكر كرده است:

تكره الصلاة في الثياب السود. وخالف جميع الفقهاء في ذلك. دليلنا: إجماع الفرقة وطريقة الاحتياط.

نماز در لباس سياه مكروه است و در اين مسأله تمام علماي [عامه] مخالفت كرده اند. دليل ما بر كراهت، اجماع و راه احتياط است.

الطوسي، أبي جعفر محمد بن الحسن متوفاي(460 هـ) الخلاف، ج1/ 506، التحقيق: جماعة من المحققين، ناشر: مؤسسة النشر الإسلا مي التابعة لجماعة المدرسين ،قم 1407 هـ

2. محقق حلي:

وتكره الصلاة في الثياب السود خلا العمامة، والخف قاله الأصحاب: روي عن النبي صلي الله عليه وآله أنه قال: (البسوا من ثيابكم البياض فإنها من خير ثيابكم) وأمره عليه السلام بهذا اللون يدل علي اختصاصه بالمصلحة الراجحة فيكون ما يضاده غير مشارك في المصلحة، وأشد الألوان مضادة للبياض السواد.

ويؤيد ذلك من طريق الأصحاب، ما رواه أحمد بن محمد بن رفعه عن أبي عبد الله عليه السلام قال: كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وآله يَكْرَهُ السَّوَادَ إِلَّا فِي ثَلَاثَةٍ الْعِمَامَةِ وَ الْخُفِّ وَ الْكِسَاءِ.

نماز در لباس سياه به جز عمامه و چكمه سياه مكروه است. اين قول را اصحاب اماميه گفته اند. از رسول خدا صلي الله عليه وآله روايت شده كه فرمود: لباس سفيد تان را بپوشيد؛ زيرا اين لباس، از بهترين لباس شماست. دستور رسول خدا بر پوشيدن رنگ سفيد، دلالت دارد كه يك مصلحت راجحي در آن است پس ضد اين رنگ (مانند رنگ سياه) در اين مصلحت با رنگ سفيد مشترك نيست و شديد ترين رنگ از نظر ضديت با سفيد، رنگ سفيد است.

اين قول به كراهت را روايتي كه احمد بن محمد از امام صادق عليه السلام نقل كرده تأييد مي كند كه آن حضرت فرمود: رسول خدا صلي الله عليه وآله پوشش سياه را دوست نداشت مگر در سه چيز: عمامه ، چكمه و عباء.

المحقق الحلي ، أبو القاسم نجم الدين جعفر بن الحسن (متوفاي: 676)، المعتبر، ج 2، ص94، تحقيق وتصحيح: عدة من الأفاضل / إشراف: ناصر مكارم شيرازي، ناشر: مؤسسة سيد الشهداء (ع)- قم

3. شهيد اول:

الثالثة: تكره الصلاة في الثياب السود، لما رواه الكليني عمن رفعه إلي أبي عبد الله عليه السلام: «يكره السواد الا في ثلاثة: الخف، والعمامة، والكساء». وفي مرفوع آخر إليه عليه السلام في القلنسوة السوداء: لا تصل فيها، فإنها لباس أهل النار.

وروي عن النبي صلي الله عليه وآله: «البسوا من ثيابكم البياض، فإنها من خير ثيابكم» وفيه دلالة علي أفضلية البيض للمصلحة، فاالمضاد لا يشاركها في المصلحة.

مسأله سوم در اين است كه نماز در لباس سياه مكروه است. به دليل آنچه مرحوم كليني از امام صادق عليه السلام روايت كرده كه فرمود: رسول خدا صلي الله عليه وآله پوشش سياه را دوست نداشت مگر در سه چيز: عمامه ، چكمه و عباء. و در روايت ديگر امام صادق در پاسخ از پوشيدن كلاه سياه در نماز فرمود: در آن نماز نخوانيد؛ زيرا او از لباس اهل آتش است.

از رسول خدا صلي الله عليه وآله روايت شده كه فرمود: لباس سفيد تان را بپوشيد زيرا بهتري لباس شما از نظر رنگ است. اين روايت بر افضليت رنگ سفيد به خاطر وجود مصلحتي كه در آن است؛ دلالت مي كند و رنگي كه ضد آن است در اين مصلحت با آن شريك نيست.

العاملي الجزيني ، محمد بن جمال الدين مكي ، معروف به شهيد اول، (متوفاي : 734 - 786 ه ق ) ذكري الشيعة في أحكام الشريعة،ج 3، ص55، تحقيق: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث، الطبعة : الأولي، 1419 ه

4. سيد علي طباطبائي

روشن ترين عبارت در مورد روايات مورد بحث، از سيد علي طباطبائي است:

(وتكره) الصلاة (في الثياب السود ما عدا العمامة والخف) والكساء، لاطلاق المستفيضة بكراهة لبسها، عدا المستثنيات الثلاثة، مع تصريح جملة من النصوص بكراهة الصلاة في خصوص القلنسوة، معللة بأنها لباس أهل النار، والتعليل عام لا يخص المورد كما يستفاد من النصوص. مضافا إلي عموم المرسل: لا تصل في ثوب أسود، فأما الخف والكساء والعمامة فلا بأس.

نماز در لباس سياه، جز عمامه و چكمه و عباء مكروه است. دليل اطلاق روايات مستفيضه در كراهت پوشش سياه است. با اين كه پاره ي از نصوص به كراهت نماز در خصوص كلاه سياه تصريح دارد و تعليلش اين است كه قلنسوه از لباس اهل نار و اين تعليل خاص اين مورد نيست بلكه عام است كه شامل لباس سياه هم مي شود. علاوه بر آن عموم روايات ديگري در خصوص نماز است كه فرموده: در لباس سياه نماز نخوانيد و چكمه و عبا و عمامه را از اين عموم استثناء كرده است.

الطباطبائي ، السيد علي، المتوفي سنة 1231 ه ق ، رياض المسائل ، ج 3، ص201، تحقيق ونشر: مؤسسة النشر الإسلامي التابعة لجماعة المدرسين ـ قم، طبع الأولي 1414هـ

5. آقا رضا همداني

نعم يمكن الاستدلال لكراهة الصلاة في الثياب السود بمفهوم التعليل الوارد في القلنسوة فيما رواه في الكافي عن الحسن بن أحمد عمن ذكره عن أبي عبد الله عليه السلام قال قلت له أصلي في القلنسوة السوداء فقال لا تصل فيها فإنها لباس أهل النار فإنه يدل علي كراهة كلما هو من لباس أهل النار ومن جملته الثياب السود.

كما يشهد له رواية حذيفة بن منصور قال كنت عند أبي عبد الله عليه السلام بالحيرة فاتاه رسول أبي العباس الخليفة يدعوه فدعي بممطر أحد وجهيه اسود والاخر ابيض فلبسه فقال أبو عبد الله عليه السلام اما اني ألبسه وانا اعلم أنه لباس أهل النار إذ الظاهر أن ذلك من حيث السواد لا خصوصية الممطر ..

وكيف كان فلا تأمل في الحكم خصوصا بعد ما حكي عن بعض من دعوي الاجماع عليه.

ممكن است براي كراهت نماز در لباس سياه، به مفهوم تعليل در روايت امام صادق عليه السلام استدلال شود كه حضرت در پاسخ سؤال از نماز گزاردن در كلاه سياه فرمود: در آن نماز نخوانيد زيرا آن از لباس اهل آتش است. واين تعليل بر كراهت هر چيزي كه از لباس اهل نار باشد؛ دلالت دارد و از جمله لباس اهل نار، لباس سياه است.

شاهد آن، روايت حذيفه ابن منصور است كه تعبير امام صادق از كت باراني كه يكطرف آن سياه بود به لباس اهل نار ؛ ظاهراً از جهت سياه بودن آن است نه خصوصيت ديگر آن. به هر حال در حكم ( كراهت) جاي تأمل نيست به ويژه با ادعاي اجماعي كه از بعضي حكايت شده است.

الهمداني ، آقا رضا، ( متوفاي: 1322) مصباح الفقيه ،ج 2، ص162، ناشر : انتشارات مكتبة النجاح- طهران، توضيحات : طبعة حجرية.

6. صاحب جواهر

صاحب جواهر در ابتدا ، عبارت محقق حلي را مي آورد:

(الثامنة تكره الصلاة في ثياب السود ما عدالعمامة والخف)

هشتمين مطلب كراهت نماز در جامه سياه است. به جز عمامه و كفش، يا پاپوش مشكي كه استفاده آنها كراهتي ندارد.

و سپس مي فرمايد:

بلا خلاف اجده في المستثني منه، بل ربما ظهر من بعضهم الاجماع عليه. بل عن الخلاف ذالك صريحا وهو الحجة. مضافاً الي استفاضة النصوص في النهي عن لبسه الذي ربما قيل باستفادة الكراهة في خصوص الصلاة منه. إما لدعوي اتحاد الكونين كما سمعته في المغصوب، أولأن إطلاق الكراهة يقتضي شمول خصوص الصلاة، ولا ينافيه شمول غيرها، إذ ليس المراد اختصاص الصلاة بذلك من بين الأفراد، بل المراد الكراهة فيها بالخصوص وإن كان غيرها من الأفراد كذلك، وقد سمعت نظيره في استحباب خصوص بعض الأذكار في الصلاة،

در كراهت لباس سياه در نماز، اختلافي ميان علماء نمي يابم؛ بلكه چه بسا از كلام بعض فقهاء اجماع بر كراهت به دست مي آ يد. اين اجماع بركراهت در كتاب خلاف ( شيخ طوسي) صريح است و اين حجت است. علاوه بر اين كه، روايات دال بر كراهت به حد استفاضه است. چه بسا گفته شده است: مستفاد كراهت [از روايت] در خصوص نماز است،.

دليل اجماع بركراهت يا به دليل اتحاد كونين ( بودن در حال نماز كه امر دارد و پوشيدن لباس سياه كه نهي دارد) است؛ چنانچه در بحث مغصوب اتحاد كونين مطرح است. يا به دليل اين كه اطلاق كراهت (روايات كراهت مطلق سياه پوشي) شامل خصوص نماز است و اين منافات ندارد كه شامل غير موارد نماز هم بشود ( مانند لباس احرام و كفن مردگان) زيرا مراد اين نيست كه از ميان افراد، نماز به كراهت اختصاص دارد بلكه مراد اين است كه كراهت پوشش سياه در نماز ويژه است. نظير اين مطلب را در استحباب بعض اذكار خاص داريم كه در نماز مستحب است.

ايشان بعد نقل اين دو دليل مي گويد: من بي نياز اين تكلف و توجيه هستم خصوصاً اين توجيه اخير؛ زيرا ممكن است عبارات روايات: لا تصل في ثوب أسود، فأما الكساء والخف والعمامة فلا بأس. و روايت: إني أصلي في القلنسوة السوداء قال : لا تصل فيه فإنها لباس أهل النار. خلاف را ثابت كند. (زيرا اين روايات مخصوص نماز است و اطلاقي ندارد كه شامل موارد ديگر شود) بعد در ذيل روايت قلنسوه مي گويد: ولا ريب في ظهور التعليل فيه بكراهة الصلاة في كل ما كان كذلك.

بعد مي گويد: رواياتي كه در نهي از پوشش سياه به صورت مطلق آمده؛ تعبيرهاي انه لباس فرعون ،انه زي بني العباس و انه لباس اهل النار تعليل است . آشكار است كه اين نهي از جهت خود اين رنگ است نه خصوصيت ممطر مثلا.

بل من المعلوم كون ذلك من حيث السواد لا خصوصية الممطر، كما أن من المعلوم كون لبسه للتقية، فيتجه حينئذ كراهة الصلاة فيه للتعليل المزبور.

النجفي، الشيخ محمد حسن (متوفاي1266هـ)، جواهر الكلام في شرح شرائع الاسلام، ج8 ص230، تحقيق: الشيخ عباس القوچاني، ناشر: دار الكتب الإسلامية، طهران، الطبعة: الثالثة، 1367ش.

8. . ميرزا جواد تبريزي

سؤال: ألا يكره للمصلي لبس السواد؟ كيف نجمع بين هذا الحكم الشرعي وبين استحباب لبس السواد عزاءا علي الحسين عليه السلام؟

جواب: لم يثبت كراهية لبس السواد لا في الصلاة ولا في غيرها، نعم ورد في بعض الروايات ما يستفاد منها كراهية لبس السواد، ولكنها ضعيفة السند، ومع الإغماض عن ضعفها، فالكراهة في الصلاة بمعني أقل ثوابا، ولبس السواد في عزاء الحسين والأئمة عليهم السلام لأجل إظهار الحزن وإقامة شعائر المذهب مستحب نفسي، وثوابه أكثر من نقص الثواب في الصلاة، والله العالم.

آيا پوشش سياه در نماز مكروه نيست؟ از آن طرف در ايام عزاداري امام حسين عليه السلام پوشيدن سياه مستحب است بين اين حكم شرعي و استحباب چگونه بايد جمع كرد؟

جواب: كراهت پوشش سياه در نماز و غير آن (مطلقا) ثابت نيست. بلي از پاره ي روايات اين كراهت استفاده مي شود ولي آنها از نظر سند ضعيف اند. اما با صرف نظر از ضعف سندي آنها، كراهت پوشش سياه در نماز به معناي كم بودن ثواب نماز است؛ اما پوشش سياه در عزاداري امام حسين چون به خاطر اظهار حزن و اقامه شعائر مذهب است؛ مستحب نفسي است.

العاملي، (معاصر) الانتصار ج 9، ص247، ناشر: دار السيرة ـ بيروت، الطبعه الأولي 1422

بعد از نقل كلمات فقهاء روشن شد كه نماز در لباس سياه مكروه است.

شايد شبهه اي ديگري براي خوانندگان مطرح شود كه در ايام محرم و يا ايام شهادت ائمه عليهم السلام كه عاشقان و شيعيان آنها سياه پوش مي شوند و با اين لباس نماز مي خوانند. آيا باز در اين موارد حكم كراهت باقي است؟

پاسخ اين شبهه را از بيان حاج آقا ميرزا جواد تبريزي ( اعلي الله مقامه) كه از ايشان استفتاء شده است مي آوريم:

سؤال: ما حكم اللباس الأسود في الصلاة أيام وفيات الأئمة عليهم السلام، هل هو مكروه ؟ جواب : إذا كان اللبس بداع إظهار الحزن وتعظيم الشعائر فليس بمكروه، والله العالم.

اگر اين پوشش به انگيزه اظهار حزن و تعظيم شعائر باشد مكروه نيست.

العاملي، (معاصر) الانتصار ج 9، ص247، ناشر: دار السيرة، بيروت، لبنان الطبعه الأولي 1422

نتيجه:

با دقت در كلمات بزركان اين نتايج به دست مي آيد:

1. دليل فتوا بر كراهت پوشش سياه در نماز، اجماع است و گاهي از تعليل در روايات دسته اول وتقيد اطلاق روايات دوم و گاهي از رواياتي كه در مورد پوشش رنگ سفيد است به همراه اين دو دسته، بر مطلب استدلال شده است.

2. فتواي فقهاء بركراهت است نه حرمت؛ كه آن را مستشكل مي گفت.

3. در فتاواي آنها خصوص كراهت پوشش سياه در نماز است نه مطلقا در همه جا. چنانچه صاحب جواهر آن را به صراحت بيان كرده: ربما قيل باستفادة الكراهة في خصوص الصلاة منه. اين فتوا بر اساس قانون تقييد و تخصيص است به اين بيان كه: روايات دسته اول مخصوص بيان حكم نهي از پوشش سياه در نماز است . اما روايات دوم از پوشش سياه مطلقا نهي مي كند. دسته اول دسته دوم را تقييد مي كند و كراهت پوشش سياه در خصوص نماز استفاده مي شود پس در غير نماز كراهت ندارد.

4. نكته مهم در فتواي فقهاء اين است كه اين كراهت، كراهت اصطلاحي ( به معناي رحجان ترك به خاطر نبود مصلحت) نيست؛ بلكه كراهت در اين جا به معناي اين است كه نماز در پوشش سياه ثوابش كمتر است.

به عبارت ديگر: نهي در اين جا ارشادي است، ارشاد به اين كه نماز در پوشش سياه ثوابش كمتر از نماز در پوشش ساير رنگها اما مجزي و صحيح است نه اين كه باطل باشد.

4. از كراهت لباس سياه در نماز نيز مواردي مانند عبا و عمامه مشكي استثنا شده است و اگر اين موارد در حال نماز باشد مكروه نيست.

با توجه به اين نكات و فتاوا، ديگر محلي براي اين شبهه باقي نمي ماند كه آيا در در ايام عزاداري ائمه عليهم السلام و محرم و عاشورا پوشيدن لباس سياه، حرام است يا مكروه؟ زيرا نظر علماء بر كراهت در خصوص نماز است و در مورد ايام محرم و سوگواري، سياه پوشي مستحب است كه در بخش سوم به آن پرداخته شده است.

بخش سوم: ادله استحباب سياه پوشي ، نقد تعارض و بيان موارد استثنا

در اين بخش مستند فقهاء بر استحباب سياه پوشي در عزاداري و رواياتي را كه از پوشش سياه نهي مي كنند مورد بررسي قرار مي دهيم.

فصل اول: مستند فقهاء در فتوا بر استحباب سياه پوشي در عزاداري

همانطور كه گفته شد، علماي شيعه، سياه پوشي در عزاداري را از مطلق كراهت سياه پوشي استثنا كرده اند؛ دليل اين كار، روايتي است كه با سند صحيح از ائمه عليهم السلام به ما رسيده است؛ در اين جا ابتدا خود روايت را ذكر كرده و سپس سلسه سند آن را مورد بررسي قرار مي دهيم:

الْحَسَنُ بْنُ ظَرِيفٍ بن ناصِح عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ زَيْدٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ قَالَ لَمَّا قُتِلَ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ لَبِسَ نِسَاءُ بَنِي هَاشِمٍ السَّوَادَ وَالْمُسُوحَ وَكُنَّ لَا يَشْتَكِينَ مِنْ حَرٍّ وَلَا بَرْدٍ وَكَانَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ يَعْمَلُ لَهُنَّ الطَّعَامَ لِلْمَأْتَمِ.

ابو حفص عمر، فرزند امام سجاد و برادر ناتني امام باقر مي گويد: زماني كه حسين بن علي(عليهما السلام) به شهادت رسيد، زنان بني هاشم لباسهاي سياه و جامه هاي خشن مويين پوشيدند و از گرما و سرما شكايت نمي كردند و پدرم، علي بن الحسين(عليهما السلام) به علت (اشتغال آنان به) مراسم عزاداري، براي شان غذا آماده مي كرد.

أحمد بن محمد بن خالد البرقي، المحاسن ج2 ص420 متوفاي274 التحقيق: السيد جلال الدين الحسيني، ناشر: دار الكتب الإسلامية- طهران، الطبعة الأولي - 1330 ش

بررسي سند روايت :

1. الحسن بن ظريف:

نجاشي در باره او مي گويد:

الحسن بن ظريف بن ناصح كوفي يكني أبا محمد ثقة.

حسن بن ظريف از اهل كوفه و كنيه اش ابا محمد و شخص موثق بود:

النجاشي الأسدي الكوفي، ابوالعباس أحمد بن علي بن أحمد بن العباس (متوفاي450هـ)، فهرست أسماء مصنفي الشيعة المشتهر ب رجال النجاشي،، ص61، رقم: 140، تحقيق: السيد موسي الشبيري الزنجاني، ناشر: مؤسسة النشر الاسلا مي ـ قم، الطبعة: الخامسة، 1416هـ.

2. ظريف بن ناصح:

نجاشي در باره او مي گويد:

ظريف بن ناصح أصله كوفي، نشأ ببغداد، وكان ثقة في حديثه، صدوقا. له كتب.

ظريف بن ناصح از اهل كوفه و در بغداد بزرگ شد و زندگي كرد، او در روايت موثق و راستگو و داراي كتاب هاي بود.

النجاشي الأسدي الكوفي، ابوالعباس أحمد بن علي بن أحمد بن العباس (متوفاي450هـ)، فهرست أسماء مصنفي الشيعة المشتهر ب رجال النجاشي،، ص209، رقم: 553، تحقيق: السيد موسي الشبيري الزنجاني، ناشر: مؤسسة النشر الاسلا مي ـ قم، الطبعة: الخامسة، 1416هـ.

3. حسين بن زيد:

نجاشي ايشان را از اصحاب امام صادق و امام كاظم عليهما السلام ذكر مي كند:

الحسين بن زيد بن علي بن الحسين عليهما السلام أبو عبد الله يلقب ذا الدمعة. كان أبو عبد الله عليه السلام تبناه ورباه وزوجه ببنت (بنت) الأرقط، روي عن أبي عبد الله وأبي الحسن عليهما السلام.

حسين پسر زيد پسر علي بن الحسين كنيه اش ابوعبدالله و لقبش ذالدمعه است. امام صادق(عليه السلام) او را به فرزندي گرفت و تربيت كرد و دختر ارقط را به همسريش در آورد. وي از امام صادق و امام كاظم(عليهما السلام) نقل روايت مي كند.

النجاشي الأسدي الكوفي، ابوالعباس أحمد بن علي بن أحمد بن العباس (متوفاي450هـ)، فهرست أسماء مصنفي الشيعة المشتهر ب رجال النجاشي،، ص52 رقم : 115 تحقيق: السيد موسي الشبيري الزنجاني، ناشر: مؤسسة النشر الاسلا مي ـ قم، الطبعة: الخامسة، 1416هـ.

مرحوم مامقاني در تنقيح المقال او را از اعلي الحسان دانسته است:

فهو من اعلي الحسان.

مامقاني، عبدالله، تنقيح المقال في علم الرجال، ج1ص 329رقم 9025 ناشر: المكتبة المرتضوية ، نجف اشرف 1350 هـ

برخي از علماي شيعه و از جمله مرحوم سيد بحر العلوم رضوان الله تعالي عليه اعتقاد دارند كه بناي مرحوم شيخ طوسي در فهرست و مرحوم نجاشي در رجالش اين بوده كه راوياني را نقل كنند كه امامي باشند و اگر غير شيعه هستند، حتماً ذكر مي كنند؛ پس هر راوي را كه اين دو بزرگوار به صورت مطلق آورده است، دلالت مي كند كه صحيح المذهب و همچنين ممدوح به مدح عام هستند.

ايشان در فائده دهم از فوائد الرجاليه مي فرمايند :

فائدة: الظاهر أن جميع من ذكر الشيخ في (الفهرست) من الشيعة الإمامية إلا من نص فيه علي خلاف ذلك من الرجال: الزيدية، والفطحية، والواقفية وغيرهم، كما يدل عليه وضع هذا الكتاب، فإنه في فهرست كتب الأصحاب ومصنفاتهم، دون غيرهم من الفرق .

وكذا (كتاب النجاشي). فكل من ذكر له ترجمة في الكتابين، فهو صحيح المذهب ممدوح بمدح عام يقتضيه الوضع لذكر المصنفين العلماء والاعتناء بشأنهم وشان كتبهم، وذكر الطريق إليهم، وذكر من روي عنهم ومن رووا عنه .

بحر العلوم الطباطبائي ، السيد محمد المهدي (متوفاي1212هـ)، الفوائد الرجالية، ج 4 ، ص111ـ 116، تحقيق: محمد صادق بحر العلوم / حسين بحر العلوم، ناشر : مكتبة الصادق ـ تهران، 1363ش.

بنابر اين ديدگاه، حسن بن زيد مورد اعتماد است.

4. عمربن علي بن الحسن:

شيخ طوسي كنيه او را ابو حفص اشرف برادر ناتني امام باقر عليه السلام و تابعي ذكر مي كند:

عمر بن علي بن الحسين بن علي بن أبي طالب عليه السلام، أبو حفص الأشرف، أخوه عليه السلام .

الطوسي ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علي بن الحسن (متوفاي 460 ) رجال الطوسي، ، ص139رقم 1467، تحقيق : جواد القيو مي الإصفهاني، ناشر: مؤسسة النشر الإسلا مي التابعة لجماعة المدرسين بقم، الطبعة الأولي 1415

شيخ طوسي او را درجاي ديگر او را از اهل مدينه و از تابعان اصحاب دانسته است:

عمر بن علي بن الحسين بن علي بن أبي طالب عليهم السلام، مدني تابعي، روي عن أبي امامه بن سهل بن حنيف، مات وله خمس وستون سنة، وقيل: ابن سبعين سنة.

الطوسي الشيخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علي بن الحسن (متوفاي 460 ) رجال الطوسي، ص252 رقم 449، تحقيق : جواد القيو مي الإصفهاني، ناشر: مؤسسة النشر الإسلا مي التابعة لجماعة المدرسين بقم، الطبعة الأولي 1415

شيخ مفيد در باره او مي گويد:

وكان عمر بن علي بن الحسين فاضلا جليلا، وولي صدقات النبي صلي الله عليه وآله وصدقات أمير المؤمنين عليه السلام وكان ورعا سخيا. وقد روي داود بن القاسم قال: حدثنا الحسين بن زيد قال: رأيت عمر بن علي بن الحسين يشرط علي من ابتاع صدقات علي عليه السلام أن يثلم في الحائط كذا وكذا ثلمة، ولا يمنع من دخله يأكل منه .

عمر بن علي فاضل گرانقدر بود و توليت صدقات پيامبر(صلي الله عليه وآله) و اميرالمؤمنين(عليه السلام) را به عهده داشت و شخصيتي پرهيزگار و سخاوتمند بود. داود بن قاسم مي گويد: حسين بن زيد براي ما نقل كرد كه: ديدم عمويم، عمر بن علي بن الحسين، با كساني كه صدقات علي(عليه السلام) را از او مي خرند شرط كرد كه در ديوار [باغ] شكافي اينگونه ايجاد كنند و مانع كسي كه [از آن شكاف] وارد [باغ] مي شود تا از ميوه هاي آن ميل كند، نشوند.

الشيخ المفيد، محمد بن محمد بن النعمان ابن المعلم أبي عبد الله العكبري، البغدادي (متوفاي413 هـ) الإرشاد في معرفة حجج الله علي العباد، ج2، ص171 تحقيق: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لتحقيق التراث، ناشر: دار المفيد للطباعة والنشر والتوزيع ،بيروت، لبنان، الطبعة: الثانية، 1414هـ - 1993م.

با توجه به صراحت گفته هاي رجاليون، راويان سند روايت هيچ گونه مشكلي ندارند و از نظر دلالت هم دلالت اين روايت كاملاً بر رحجان پوشيدن لباس سياه روشن است؛ زيرا از شخصيتهايي هم چون خواهر، همسر و دختران سيدالشهداء(عليه السلام) و نيز ام البنين، همسر وفادار مولاي متقيان (عليه السلام)، بعيد است كاري سرزند كه بر خلاف موازين شرع باشد. البته بعضي از بزرگان در كيفيت دلالت روايت بر استحباب استدلال كرده اند كه در بخش قبل ، بيان شده است.

فصل دوم : نقد تعارض در روايات

در بخش هاي قبلي بيان شده كه تعدادي از روايت در منابع شيعه وجود دارد كه بر نهي از سياه پوشي دلالت دارد. از طرفي نيز دسته از روايات حاكي از اين است كه خود ائمه عليهم السلام در بعضي موارد عملاً لباس مشكي پوشيده اند. در اين قسمت هر دو دسته را بررسي نموده و سپس در حل تعارض آنها سخن خواهيم گفت.

الف: روايات نفي سياه پوشي:

در كتاب علل الشرايع جلد دوم مرحوم شيخ صدوق رحمة الله عليه رواياتي را در باره عدم جواز نماز در لباس سياه آورده است كه دست آويز شبهه افكنان شده است. تعداد سه روايت، از پوشش سياه نهي مي كند:

1. أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَي الْعَطَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سُلَيْمَانَ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ قُلْتُ لَهُ أُصَلِّي فِي قَلَنْسُوَةِ السَّوْدَاءِ قَالَ لَا تُصَلِّ فِيهَا فَإِنَّهَا لِبَاسُ أَهْلِ النَّارِ.

مردي، از حضرت امام صادق عليه السلام پرسيد: آيا در عرقچين سياه نماز بخوانم؟ فرمود: در آن نماز نخوان زيرا لباس سياه، لباس اهل آتش است.

الصدوق، ابوجعفر محمد بن علي بن الحسين (متوفاي381هـ)، علل الشرائع ج 2 ، ص 348، ناشر: داوري ـ قم، الطبعة: الأولي.

اين روايت مرسل است؛ زيرا تعبير« عن رجل» دارد.

2. وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَي الْيَقْطِينِيِّ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ يَحْيَي عَنْ جَدِّهِ الْحَسَنِ بْنِ رَاشِدٍ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ جَدِّي عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عليه السلام قَالَ فِيمَا عَلَّمَ أَصْحَابَهُ لَا تَلْبَسُوا السَّوَادَ فَإِنَّهُ لِبَاسُ فِرْعَوْنَ.

به روايت ابو بصير، حضرت امام صادق عليه السلام فرمودند: پدرم از جدّم، از پدرش، از حضرت امير المؤمنين عليه السّلام نقل كرده كه آن حضرت از جمله چيزهايي كه به اصحابش تعليم نمود اين است كه فرمود: لباس سياه نپوشيد زيرا آن لباس فرعون مي باشد.

الصدوق، ابوجعفر محمد بن علي بن الحسين (متوفاي381هـ)، علل الشرائع ج 2 ، ص 348، ناشر: داوري ـ قم، الطبعة: الأولي.

3 . حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ يَزِيدَ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ: أَوْحَي اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ إِلَي نَبِيٍّ مِنْ أَنْبِيَائِهِ قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ لَا تَلْبَسُوا لِبَاسَ أَعْدَائِي وَلَا تَطْعَمُوا طَعَامَ أَعْدَائِي وَلَا تَسْلُكُوا مَسَالِكَ أَعْدَائِي فَتَكُونُوا أَعْدَائِي كَمَا هُمْ أَعْدَائِي.

محمّد بن الحسن از محمّد بن الحسن الصفّار، از عبّاس بن معروف، از حسين بن يزيد نوفلي، از سكوني از حضرت ابي عبد اللَّه عليه السّلام نقل كرده كه آن حضرت فرمودند:

خداوند عزّ و جل به پيامبري از پيامبرانش وحي فرمود كه به مؤمنين بگو: لباس دشمنان من را نپوشيد و طعام دشمنانم را تناول نكنيد و راه دشمنان مرا طي نكنيد پس شما نيز دشمن من خواهيد شد همان طوري كه آنها دشمن من هستند.

الصدوق، ابوجعفر محمد بن علي بن الحسين (متوفاي381هـ)، علل الشرائع ج 2، ص348، ناشر: داوري ـ قم، الطبعة: الأولي.

طبق نقل بالا روايت موثق و مسند است اما طبق نقل عيون ضعيف است كه آن را شيخ صدوق با اضافاتي در اول، با سند ديگر اينگونه نقل كرده است:

حدثنا تَمِيمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ تَمِيمٍ الْقُرَشِيِّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَلِيٍّ الْأَنْصَارِيِّ عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ صَالِحٍ الْهَرَوِيِّ قال سمعت أبا الحسن علي بن موسي الرضا عليه السلام يقول أول من اتخذ له الفقاع في الإسلام بالشام يزيد بن معاوية لعنه الله .... و لقد حدثني أبي عن أبيه عن آبائه عن علي بن أبي طالب عليه السلام قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وآله لَا تَلْبَسُوا لِبَاسَ أَعْدَائِي وَلَا تَطْعَمُوا طَعَامَ أَعْدَائِي وَلَا تَسْلُكُوا مَسَالِكَ أَعْدَائِي فَتَكُونُوا أَعْدَائِي كَمَا هُمْ أَعْدَائِي.

شيخ صدوق، عيون أخبار الرضا (ع)، ج 2، ص23، ناشر: انتشارات جهان، 1378هـ

ب: روايات اثبات سياه پوشي

در علل الشرايع بخشي از روايات سياه پوشي را توسط امام صادق عليه السلام اثبات مي نمايد:

1. وَبِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ الْحُسَيْنِ اللُّؤْلُؤِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ حُذَيْفَةَ بْنِ مَنْصُورٍ قَالَ كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ بِالْحِيرَةِ فَأَتَاهُ رَسُولُ أَبِي الْعَبَّاسِ الْخَلِيفَةِ يَدْعُوهُ فَدَعَا بِمِمْطَرَةٍ لَهُ أَحَدُ وَجْهَيْهِ أَسْوَدُ وَالْآخَرُ أَبْيَضُ فَلَبِسَهُ ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام: أَمَا إِنِّي أَلْبَسُهُ وَأَنَا أَعْلَمُ أَنَّهُ مِنْ لِبَاسِ أَهْلِ النَّارِ.

حذيفة بن منصور مي گويد: در حيره محضر حضرت ابي عبد اللَّه عليه السّلام بودم كه رسول و فرستاده ابي العبّاس خليفه نزد آن حضرت آمد و حضرتش را دعوت نمود، امام عليه السّلام بالاپوش باراني را كه يك طرفش سياه و طرف ديگرش سفيد بود طلبيده و پوشيدند سپس فرمودند: توجّه داشته باشيد من اين را مي پوشم و مي دانم كه لباس اهل آتش است.

الصدوق، ابوجعفر محمد بن علي بن الحسين (متوفاي381هـ)، علل الشرائع ج 2، ص348 ، ناشر: داوري ـ قم، الطبعة: الأولي.

مرحوم كليني اين روايت با اين سند نقل كرده است:

2. أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ حُذَيْفَةَ بْنِ مَنْصُورٍ قَالَ كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام بِالْحِيرَةِ فَأَتَاهُ رَسُولُ أَبِي جَعْفَرٍ الْخَلِيفَةِ يَدْعُوهُ فَدَعَا بِمِمْطَرٍ أَحَدُ وَجْهَيْهِ أَسْوَدُ وَ الْآخَرُ أَبْيَضُ فَلَبِسَهُ ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام أَمَا إِنِّي أَلْبَسُهُ وَأَنَا أَعْلَمُ أَنَّهُ لِبَاسُ أَهْلِ النَّار.ِ

الكليني الرازي، أبي جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاي328 هـ)، الكافي،ج 6 ص449 ناشر: اسلاميه ، تهران ، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش.

3. حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ قَالَ حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَي الْعَطَّارُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ الْجَعْفَرِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفَضْلِ عَنْ دَاوُدَ الرَّقِّيِّ قَالَ كَانَتِ الشِّيعَةُ تَسْأَلُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام عَنْ لُبْسِ السَّوَادِ قَالَ فَوَجَدْنَاهُ قَاعِداً عَلَيْهِ جُبَّةٌ سَوْدَاءُ وَقَلَنْسُوَةٌ سَوْدَاءُ وَخُفٌّ أَسْوَدُ مُبَطَّنٌ بِسَوَادٍ قَالَ ثُمَّ فَتَقَ نَاحِيَةً مِنْهُ وَقَالَ أَمَا إِنَّ قُطْنَهُ أَسْوَدُ وَأُخْرِجَ مِنْهُ قُطْنٌ أَسْوَدُ ثُمَّ قَالَ بَيِّضْ قَلْبَكَ وَالْبَسْ مَا شِئْتَ.

محمّد بن الحسن از محمّد بن يحيي عطّار، از محمّد بن احمد، از علي بن ابراهيم جعفري، از محمّد بن فضل، از داود رقّي وي مي گويد: شيعه از حضرت ابي عبد اللَّه عليه السّلام راجع به پوشيدن لباس سياه سؤال مي كردند و ديديم آن جناب را كه نشسته بودند در حالي كه جبّه اي سياه به تن و عرق چيني سياه به سر و موزه اي سياه كه در داخلش پنبه سياه بود به پا داشتند، راوي مي گويد: سپس حضرت قسمتي از موزه را شكافت و فرمود پنبه اي كه داخل آن است سياه مي باشد و از آن قسمت شكافته شده مقداري پنبه سياه بيرون آورد و پس از آن فرمود: دل و قلب خود را [با قبول ولايت ما] سفيد نما و هر چه خواستي بپوش..

تعارض دو دسته از روايات

در دسته اول، روايت نخست از نماز خواندن با عرقچين سياه نهي مي كند و در روايات دوم و سوم، سخن در نهي پوشيدن لباس سياه و لباس اعداء ائمه است.

اما دسته دوم مي گويد: امام صادق عليه السلام در يك مورد بالاپوش باراني سياه پوشيد و در نزد خليفه وقت عباسي رفت. در مورد ديگر از عرقچين، جبه و كفش سياه استفاده كرد.

بنا براين از يكطرف نهي از پوشش سياه و از طرف ديگر عمل امام در سياه پوشي كاملاً مشهود است. سؤال اين است كه اين تعارض را چگونه بايد حل كرد؟

پاسخ تعارض

پاسخ اول: عدم وجود شرايط تعارض در ميان روايات

روايات نهي از پوشش سياه معتبر نيست؛ زيرا از نظر سندي، روايت اول مرسل است؛ چون تعبير ( عن رجل) دارد و روايت سوم نيز بر طبق يك نقل شيخ صدوق در عيون الاخبار ضعيف است؛ زيرا عبدالله و پدرش از نظر رجالي مجهول است. فقط روايت دوم مي ماند كه از سند تضعيف نشده است. روي اين جهت فقهاء اين روايات نهي از سياه پوشي را حمل بر كراهت كرده اند و آنهم فقط در نماز مكروه است.

دسته دوم از روايات كه دال بر اثبات سياه پوشي توسط امام صادق عليه السلام است روايت اولش طبق نقل مرحوم كليني مرفوع اما طبق نقل شيخ صدوق معتبراست.

حال با توجه به مطالب فوق، هردو دسته روايت تعارض ندارند؛ زيرا دسته اول موضوع شان كراهت پوشش سياه فقط در نماز است و طبق روايات دسته دوم، امام صادق عليه السلام در حال نماز آن ها را نپوشيد. تعارض در صورتي است كه در يك مورد نفي و اثبات وارد شود و در اينجا موارد هردو دسته از روايات كاملاً جدا است.

پاسخ دوم: تقيه در پوشش سياه

مقصود ائمه عليهم السلام در دسته اول، نهي از تشبه به اعداء الله است؛ كه مصداق آن در طول تاريخ عده اي خاصي است. در يك مقطع تاريخ، مصداق اعداء الله فرعون و در مقطع ديگر حاكمان عباسي است كه هريكي از آنها شعارشان پوشش سياه بود. لذا ائمه عليهم السلام پيروانش را از تشبه به آنان برحذر مي دارد؛ اما در حال حاضر پوشيدن لباس سياه مصداق هيچ يك از آن ها نيست؛ بلكه در تمام دنيا رنگ سياه نماد حزن، اندوه و عزاداري است؛ پس تشبه به اعداء الله در اين زمان مصداق ندارد.

اما طبق دسته دوم روايات، عمل امام (ع) در پوشش سياه بر حسب «تقيه» است و تقيه يكي از وظايف وجوبي است كه در فقه اسلا مي جايگاه ويژه دارد و مورد قبول شيعه و اهل سنت است.

مرحوم شيخ صدوق ذيل حديث پنجم در اين باره مي گويد:

فعل ذلك كله تقية والدليل علي ذلك قوله في الحديث الذي قبل هذا أما إني ألبسه و أنا أعلم أنه من لباس أهل النار و أي غرض كان له عليه السلام في أن صبغ القطن بالسواد إلا لأنه كان متهما عند الأعداء أنه لا يري لبس السواد فأحب أن يتقي بأجهد ما يمكنه لتزول التهمة عن قلوبهم فيأمن شرهم .

امام لباس سياه را از روي تقيّه پوشيد، دليل برآن، فرموده امام عليه السلام در حديث قبلي است كه فرمودند:

توجه داشته باش من لباس سياه مي پوشم و مي دانم كه آن لباس اهل آتش است.

و هيچ غرض و مقصودي نمي توان براي اين تصوّر كرد كه آن حضرت پنبه داخل را نيز سياه قرار داده بودند مگر آنكه حضرتش نزد دشمنان متّهم بودند كه لباس سياه نمي پوشند از اين رو آن جناب خواستند شديدا تا آنجايي كه امكان داشت رعايت تقيّه را نموده تا بدين وسيله از دل هاي دشمنان تهمت را زايل كرده پس از شرّ آنها در امان باشند.

الصدوق، ابوجعفر محمد بن علي بن الحسين (متوفاي381هـ)، علل الشرائع، ج 2، ص348، ناشر: داوري ـ قم، الطبعة: الأولي.

لباس سياه، نماد عباسيان

سياهپوشي عباسيان دو مرحله داشته است:

1. مرحله پيش از رسيدن به قدرت:

در اين مرحله ظاهراً سياه پوشي آل عباس و پيروان آنان، عمدتاً جنبه اعتراض به ظلم هاي بني اميه و اظهار اندوه بر مصائب اهل البيت (عليهم السلام) به ويژه حضرت سيدالشهداء عليه السلام را داشت؛ به همين جهت شعار شان در قيام، خونخواهي از شهداي اهل بيت عليهم السلام بود.

2. مرحله پس از دستيابي به قدرت:

در اين مرحله با پيروزي آل عباس و حصول انتقام از خاندان اموي، ديگر وجهي براي ادامه سياهپوشي (جز در ايام وفات و شهادت) باقي نمانده بود و بايستي سران دولت عباسي به سياه پوشي خويش پايان مي دادند؛ اما چنين نشد و سياه پوشي [به شكل و شيوه اي خاص، متمايز از سياه پوشي معمول شيعيان] در قالب كلاه هاي مخروطي دراز و سياهرنگ (قلنسوه سوداء) و جُبّه هاي جلوباز منقوش به برخي آيات قرآن (سواد) شعار معمول عباسيان گرديد و به نشانه بستگي و اطاعت مردم از رژيم جديد، الزامي شد.

سيوطي در اين زمينه مي نويسد:

وفي سنة ثلاث وخمسين ألزم المنصور رعيته بلبس القلانس الطوال فكانوا يعلمونها بالقصب والورق ويلبسونها السواد.

در سال 53 هجري منصور عباسي پيروانش را به پوشيدن كلاه سياه دراز ملزم كرد، آنان اين كار را در ده ها اعمال مي كردند و براي همه جا نوشتند و اين رنگ را مي پوشيدند.

السيوطي، عبد الرحمن بن أبي بكر(متوفاي911 ) تاريخ الخلفاء، ج 1، ص262: تحقيق : محمد محي الدين عبد الحميد، دار النشر: مطبعة السعادة - مصر - 1371هـ - 1952م ، الطبعة : الأولي.

طبري مورخ معروف اهل سنت ايام منصور دوانقي را اين گونه گزارش مي كند:

أبو الحسن الحذاء قال: أخذ أبو جعفر الناس بالسواد فكنت أراهم يصبغون ثيابهم بالمداد.

علي بن الجعد قال: رأيت أهل الكوفة أيامئذ أخذوا بلبس الثياب السود حتي البقالين إن أحدهم ليصبغ الثوب بالأنفاس ثم يلبسه.

ابوالحسن حذّاء مي گويد: منصور دوانقي مردم را وادار به پوشيدن سياه مي كرد و من مي ديدم كه آنها جامه هاي خود را با جوهر سياه رنگ مي كردند.

علي بن جعد مي گويد: اهل كوفه را در روزهايي كه مجبور به پوشيدن لباس سياه بودند مشاهد كردم. حتي بقالها، جامه خويش را با جوهر مشگي رنگ كرده و سپس بر تن مي كردند

الطبري ، أبي جعفر محمد بن جرير،( متوفاي:310 ) تاريخ الطبري، ج 4، ص466 ، ناشر: دار الكتب العلمية - بيروت.

با صراحت تاريخ، در حقيقت، بعد از به قدرت رسيدن عباسيان، موضوع سياه پوشي به عنوان عزاي اهل بيت (عليهم السلام) بكلّي منتفي شده و انگيزه هاي ديگري چون اظهار قدرت و ارعاب مخالفين [به ويژه خاندان پيامبر صلي الله عليه وآله] جايگزين شده بود.

به خاطر همين انديشه هاي پست بود كه آنان پس از استحكام پايه هاي قدرت خويش از هيچ كوششي براي حبس و تبعيد و قتل و غارت فرزندان پيامبر (صلي الله عليه وآله) خودداري نكردند و در اين راه، حتي گوي سبقت را از بني اميه نيز ربودند! اعتراف «مأمون» شاهد زنده بر اين مطلب است، آنجا كه در نامه مشهورش به بني عباس مي نويسد:

ثم نحن وهم يد واحدة [كما زعمتم] حتي قضي الله تعالي بالأمر إلينا، فأخفناهم. وضيقنا عليهم، وقتلناهم أكثر من قتل بني أمية إياهم . ويحكم، إن بني أمية إنما قتلوا من سل منهم سيفا، وإنا معشر بني العباس قتلناهم جملا، فلتسألن أعظم الهاشمية بأي ذنب قتلت، ولتسألن نفوس ألقيت في دجلة والفرات، ونفوس دفنت بغداد والكوفة أحياء.

ما و آل علي، همان گونه كه مي دانيد، با هم يَد واحده بوديم تا آنكه دست تقدير كار حكومت را به ما واگذاشت. پس ما آنان را ترسانديم و بر آنها سخت گرفتيم و آنان را بيشتر از بني اميه كشتيم. واي بر شما! بني اميّه تنها كسي را مي كشتند كه به روي آنان شمشير مي كشيد; امّا ما ـ جماعت بني عباس ـ آنها را گروه گروه كشتيم.

همانا، در باب استخوانهاي بني هاشم ـ در روز بازپسين ـ از شما سؤال خواهد شد كه [صاحبان آن ] به چه جرمي كشته شدند؟! و نيز در باب نفوسي كه [توسط شما] به رود دجله و فرات ريخته شدند و جماعتي كه در بغداد و كوفه زنده به گور شدند، مورد سؤال قرار خواهيد گرفت.

العاملي، جعفر مرتضي، حياة الأمام الرضا (عليه السلام)،، ص456 ، ناشر: دارالتبليغ اسلامي ـ قم 1398هـ.

و زماني كه عبدالصمد بن علي، عموي منصور، وي را به خاطر شتاب در مجازات مخالفان و اينكه گويا نامي از عفو نشنيده سرزنش كرد، منصور به وي گفت:

إن بني مروان لم تبل رممهم، وآل أبي طالب لم تغمد سيوفهم - ونحن بين قوم رأونا بالأمس سوقة، واليوم خلفاء، فليس تتمهد هيبتنا إلا بنسيان العفو، واستعمال العقوبة.

هنوز استخوانهاي بني مروان نپوسيده و شمشيرهاي خاندان ابوطالب در نيام نرفته است. ما بين مردمي زندگي مي كنيم كه ديروز، ما را مردمي عادي و بي نام و نشان ديده و امروز خليفه مي بينند. پس هيبت ما جز با از ياد بردن عفو و گذشت، و به كار بستن مجازات فراهم نمي شود.

الذهبي، شمس الدين محمد بن أحمد بن عثمان،، (متوفاي 748هـ ) تاريخ الإسلام ووفيات المشاهير والأعلام، ج9، ص470 تحقيق: عمر عبد السلام تدمري، دار النشر: دار الكتاب العربي، لبنان/ بيروت، 1407هـ - 1987م ، الطبعة الأولي

السيوطي، عبد الرحمن بن أبي بكر،( متوفاي: 911 ) تاريخ الخلفاء، ج1، ص267 تحقيق: محمد محي الدين عبد الحميد، دار النشر: مطبعة السعادة، مصر، 137هـ - 1952م ، الطبعة الأولي.

همين منصور به امام صادق (عليه السلام) گفت:

لأقتلنك، ولأقتلن أهلك، حتي لا أبقي علي الأرض منكم قامة سوط.

قطعاً تو را مي كشم و حتماً خانواده ات را به قتل مي رسانم. حتي كسي از شما را كه قامتش به اندازه طول تازيانه اي باشد بر روي زمين باقي نمي گذارم

ابن شهر آشوب، (متوفاي 588هـ ) مناقب آل أبي طالب ج 3، ص357 تحقيق: لجنة من أساتذة النجف الأشرف، ناشر: مطبعة الحيدرية- النجف الأشرف، 1376 - 1956م

با توجه به اين تكه هاي تاريخي، روشن مي شود كه عباسيان بعد از رسيدن به قدرت، نيت پليد دروني (دشمني با اهل بيت) خويش را با كشتن پيشوايان دين و فرزندان پيامبر صلي الله عليه وآله كه برگزيدگان الهي و هاديان بشر بودند، ظهور و بروز دادند و با اين كار دشمني خود را با خداوند نيز اثبات كردند؛ زيرا دشمني با آنها در حقيقت دشمني با خداوند است و هر كسي آنها را به شهادت رساند دشمن خدا است. به همين جهت در روايت امام صادق عليه السلام از تشبه به اعداء الله در پوشش، نوع غذا و روش و منش نهي شده است :

عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ: أَوْحَي اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَي نَبِيٍّ مِنْ أَنْبِيَائِهِ قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ لَا تَلْبَسُوا لِبَاسَ أَعْدَائِي وَلَا تَطْعَمُوا طَعَامَ أَعْدَائِي وَلَا تَسْلُكُوا مَسَالِكَ أَعْدَائِي فَتَكُونُوا أَعْدَائِي كَمَا هُمْ أَعْدَائِي.

الصدوق، ابوجعفر محمد بن علي بن الحسين (متوفاي381هـ)، علل الشرائع ج 2، ص 348، ناشر: داوري ـ قم، الطبعة: الأولي.

مرحوم شيخ صدوق در توضيح اين روايت مي فرمايد:

لباس الأعداء هو السواد، ومطاعم الأعداء هو النبيذ والمسكر والفقاع والطين والجري من السمك والمارماهي والزمير و الطافي وكل ما لم يكن له فلوس من السمك و لحم الضب والأرنب و الثعلب وما لم يدف من الطير وما استوي طرفاه من البيض والدبي من الجراد وهو الذي لا يستقل بالطيران و الطحال ومسالك الأعداء مواضع التهمة ومجالس شرب الخمر والمجالس التي فيها الملاهي ومجالس الذين لا يقضون بالحق والمجالس التي تعاب فيها الأئمة والمؤمنون ومجالس أهل المعاصي والظلم والفساد .

لباس دشمنان، همان پوشش سياه و غذاي آنان آب انگور مسكر(شراب) و آب جو و خاك و انواع ماهي مانند جري، (نوعي از ماهي ولي از جنس انسانهاي مسخ شده امت هاي پيشين است) مارماهي، زمير (گونه اي از ماهي است كه بر پشت خار درشتي دارد و اغلب در آبهاي رودخانه وجود دارد.) و طافي (ماهي مرده اي كه بالاي آب مي آيد) و كل انواع ماهي كه فلس(پولك) ندارد و گوشت سوسمار، روباه و شغال و گوشت پرنده اي كه در حال طيران بالهايش را به هم ن مي زند ( مانند كركس و باز) و تخمي كه دو طرف آن مساوي است ( يعني سر و ته آن معلوم نباشد) و ريز ترين ملخ قبل از اين كه طيران كند و طحال ( گوشت سياه عريضي در شكم انسان و چسپيده به پهلو) است.

مراد از مسالك و روش اعداء، حضور در مواضع تهمت و مجالس نوشيدني هاي حرام مانند شراب است و مجالس لهو و مجالسي كه به حق در آن حكم نمي شود و مجالس توهين به ائمه عليهم السلام و مؤمنان و مجالس اهل عصيان و ظلم و فساد است.

شيخ صدوق، عيون أخبار الرضا (ع)، ج 2، ص24، ناشر: انتشارات جهان، 1378 هجري قمري.

و در دسته دوم از روايات كه امام صادق عليه السلام در برخي موارد لباس سياه پوشيد از باب تقيه و خوف كشتن خود به دست اين اعداء الله بوده است و يكي از موارد كار برد تقيه، تقيه از سلطان جابر و ستمگر است حالا فرق نمي كند اين حاكم، حاكم اسلامي باشد يا كافر.

با توجه به اين مطلب، امام صادق عليه السلام در زمان خلفاي عباسي مي زيسته است و آنها در ظاهر سنگ اسلام و مسلماني را به سينه مي كوبيدند، اما در عمل با فرزندان رسول خدا صلي الله عليه وآله كه خود آورنده آيين اسلام و مروج آن در ميان بشر بود؛ آن چنان رفتار كردند كه بازگويي و باز خواني آن، شرم آور است. و كار را به جايي رساندند كه امامان اهل بيت عليهم السلام نتوانستند از خانه خود بيرون آيند و با دوستان و پيروان شان معاشرت داشته باشند و نتوانند آزادانه به عقايد خود عمل نمايند به اين جهت براي حفظ جان خود و شيعيانش مجبور به تقيه شدند.

در اين شرايط است كه مي بينيم ائمه و از جمله امام صادق عليه السلام از اين حكم ثانوي استفاده مي كند. بنابر اين، از نظر اسلام در صورت ترس ضرر بر نفس خود و ديگران تقيه جايز و واجب است.

نكته مهم در بحث تقيه و كلاً در احكامي كه عناوين ثانويه به خود مي گيرد اين است كه اگر در موردي حكمي با عنوان ثانوي آمد، موضوع حكم اول برداشته مي شود و حكم ثانويه مستقلاً اعمال مي شود.

در مورد بحث ما طبق روايات، حكم اولي پوشش سياه، كراهت است اما در صورتي كه موضوع تقيه قرار بگيرد حكم كراهت به كلي برداشته مي شود و تقيه با حكم وجوبي اش جاي آن را مي گيرد. پس عمل امام عليه السلام تعارض با روايات ندارد.

فصل سوم : موارد استثنا از لباس سياه (غير از عزاداري)

در بسياري از موارد ، در كتب شيعه و سني ، مواردي نقل شده است كه پيامبر (ص) و ائمه (عليهم السلام) عمامه سياه پوشيده و يا مواردي را (در غير از عزاداري) از پوشش سياه استثنا كرده اند كه به ذكر آنها مي پردازيم :

عمامه سياه رسول خدا(ص)

1. حدثنا علي أخبرني حماد بن سلمة عن أبي الزبير عن جابر أن رسول الله صلي الله عليه وسلم دخل يوم الفتح مَكَّةَ وَعَلَيْهِ عِمَامَةٌ سَوْدَاءُ.

جابر مي گويد: رسول خدا صلي الله عليه وآله در روز فتح مكه در حالي كه عمامه سياه برسرداشت وارد مكه شد.

الجوهري البغدادي ، علي بن الجعد بن عبيد أبو الحسن الوفاة: 230 ، مسند ابن الجعد ج 1، ص478 ، تحقيق : عامر أحمد حيدر، دار النشر : مؤسسة نادر - بيروت، الطبعة: الأولي- 1410 - 1990.

الشيباني، أحمد بن حنبل أبو عبدالله الوفاة: 241، مسند الامام أحمد بن حنبل ج 3 ،، ص363، دار النشر : مؤسسة قرطبة - مصر.

النيسابوري، مسلم بن الحجاج أبو الحسين القشيري الوفاة: 261 ، صحيح مسلم ج 2، ص990، تحقيق: محمد فؤاد عبد الباقي، الناشر: دار إحياء التراث العربي - بيروت

الترمذي السلمي، محمد بن عيسي أبو عيسي الوفاة: 279 ، سنن الترمذي ج 4 ،، ص196،تحقيق : أحمد محمد شاكر وآخرون، دار النشر: دار إحياء التراث العربي- بيروت ،

العسقلاني الشافعي، أحمد بن علي بن حجر ابوالفضل (متوفاي852 هـ)، فتح الباري شرح صحيح البخاري،ج 4 ، ص61، تحقيق: محب الدين الخطيب، ناشر: دار المعرفة - بيروت.

عمامه سياه اميرمومنان علي (ع)

2. أخبرنا الفضل بن دكين قال أخبرنا شريك عن جابر عن مولي لجعفر فقال له هرمز قال رأيت عليا عليه عمامة سوداء قد أرخاها من بين يديه.

جابر مي گويد: هرمز غلام جعفر گفت: علي عليه السلام را ديدم كه عمامه سياه برسر داشت كه ( يك سر) آن را از پيش رو (بر شانه) انداخته بود.

الزهري، محمد بن سعد بن منيع أبو عبدالله البصري (الوفاة: 230 )، الطبقات الكبري ج 3، ص29، دار النشر : دار صادر - بيروت ؛

البلاذري، أحمد بن يحيي بن جابر (متوفاي279هـ)، أنساب الأشراف،ج 1 ص196، طبق برنامه الجامع الكبير.

طبق نقل ابو حاتم تميمي عمامه سياه پوشيدن امام علي در بصره بوده است:

زيد بن عبد الله بن أبي إسحاق يروي عن أبيه عن جده قال رأيت عليا بالبصرة وعليه عمامة سوداء من خز.

التميمي البستي، محمد بن حبان بن أحمد ابوحاتم (متوفاي354 هـ)، الثقات، ج 6، ص316، تحقيق السيد شرف الدين أحمد، ناشر: دار الفكر، الطبعة: الأولي، 1395هـ - 1975م.

عمامه سياه امام حسن مجتبي (ع)

اين قطعه از تاريخ را احمد حنبل اين چنين نقل كرده است:

حدثنا عبد الله قال حدثني أبي نا وكيع عن شريك عن عاصم عن أبي رزين قال خطبنا الحسن بن علي بعد وفاة علي وعليه عمامة سوداء فقال لقد فارقكم رجل لم يسبقه الأولون بعلم ولا يدركه الآخرون.

ابي زرين مي گويد: بعد از در گذشت علي، (پسرش) حسن در حالي كه عمامه سياه برسر داشت براي ما خطبه خواند. و فرمود: مردي از ميان شما رفت كه از نظر مقام علمي كسي [جز رسول خدا] بر او پيشي نگرفت و بعد از او نيز همانند او نخواهد بود.

فضائل الصحابة ، اسم المؤلف: أحمد بن حنبل أبو عبد الله الشيباني الوفاة: 241، فضائل الصحابة ، ج 2، ص600، تحقيق : د وصي الله محمد عباس ، دار النشر : مؤسسة الرسالة - بيروت، الطبعة: الأولي ،1403- 1983

نسائي در دو كتابش و دولابي اين روايت را از طريق ديگر اينگونه آورده اند:

اخبرنا إسحاق بن إبراهيم ابن راهويه قال أخبرنا النضر بن شميل قال حدثنا يونس عن أبي إسحاق عن هبيرة بن يريم قال خرج إلينا الحسن بن علي وعليه عمامة سوداء فقال لقد كان فيكم بالأمس رجل ما سبقه الأولون ولا يدركه الآخرون وإن رسول الله صلي الله عليه وسلم قال لأعطين الراية غدا رجل يحب الله ورسوله ويحبه الله ورسوله فقاتل جبريل عن يمينه وميكائيل عن يساره ثم لاترد يعني رايته حتي يفتح الله عليه ما ترك دينارا ولا درهما إلا سبعمائة درهم أخذها من عطائه كان أراد أن يبتاع بها خادما لأهله.

هبيره ابن يريم مي گويد: حسن بن علي در حالي كه عمامه سياه برسر داشت به سوي ما آمد و فرمود: ديروز در ميان شما مردي بود كه پيشينيان بر او ( در علم و... ) سبقت نگرفت و بعد از او ديگران هم به مقام او نمي رسند . همانا رسول خدا صلي الله عليه وآله (در جنگ خيبر) در باره او فرمود: فردا پرچم را به دست مردي مي دهم كه خدا و رسولش را دوست دارد و خدا و رسولش نيز او را دوست دارند، پس جبرئيل از طرف راست و ميكائيل از جانب چپ او جنگيدند و سر انجام با پيروزي برگشت. هيچ درهم و ديناري برجاي نگذاشت جز هفت صد درهم كه آن را حقوق خود گرفته بود و مي خواست توسط آن براي اهلش خدمت كار تهيه كند.

النسائي، أحمد بن شعيب أبو عبد الرحمن (متوفاي303 )، خصائص أمير المؤمنين علي بن أبي طالب، ج 1، ص46 ، تحقيق : أحمد ميرين البلوشي، دار النشر: مكتبة المعلا- الكويت - الطبعة : الأولي ، 1406 ،

النسائي ،أحمد بن شعيب أبو عبد الرحمن (متوفاي303هـ) ، سنن النسائي الكبري ج 5، ص112، تحقيق : د.عبد الغفار سليمان البنداري , سيد كسروي حسن، الناشر : دار الكتب العلمية- بيروت- الطبعة: الأولي 1411 - 1991

الدولابي، الإمام الحافظ أبو بشر محمد بن أحمد بن حماد الوفاة: 310 ، الذرية الطاهرة النبوية، ج 1، ص78، تحقيق : سعد المبا رك الحسن، الناشر : الدار السلفية - الكويت- الطبعة: الأولي، 1407

عمامه سياه امام سجاد

مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ الرَّزَّازُ عَنْ أَيُّوبَ بْنِ نُوحٍ وَأَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَي عَنْ حَرِيزٍ عَنْ حَمْزَةَ بْنِ حُمْرَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سُلَيْمَانَ عَنْ أَبِيهِ قَالَ كُنْتُ فِي الْمَسْجِدِ فَدَخَلَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ عليه السلام وَلَمْ أُثْبِتْهُ وَعَلَيْهِ عِمَامَةٌ سَوْدَاءُ قَدْ أَرْسَلَ طَرَفَيْهَا بَيْنَ كَتِفَيْهِ...

از عبد اللَّه بن سليمان از پدرش: با پدرم در مسجد بوديم كه حضرت علي بن- الحسين (ع) وارد شد، و من حضرت را[تا هنوز] نديده بودم، و عمامه اي سياه بسر داشت كه دو طرفش را بر شانه هايش انداخته بود.

الكليني الرازي، أبو جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاي328 هـ)، الأصول من الكافي، ج6، ص63، ناشر: اسلاميه ، تهران ، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش

استثناي كفش و عباي سياه

1. وَ رُوِيَ لَا تُصَلِّ فِي ثَوْبٍ أَسْوَدَ فَأَمَّا الْخُفُّ أَوِ الْكِسَاءُ أَوِ الْعِمَامَةُ فَلَا بَأْس

در لباس سياه نماز نخوانيد. ولي چكمه و عبا و عمامه اشكالي ندارد.

الكليني الرازي، أبي جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاي328 هـ)، الكافي، ج: 3ص403 ناشر: اسلاميه ، تهران ، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش.

2. مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ رَفَعَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام قَالَ يُكْرَهُ السَّوَادُ إِلَّا فِي ثَلَاثَةٍ الْخُفِّ وَ الْعِمَامَةِ وَ الْكِسَاءِ.

امام صادق عليه السلام فرمود: لباس سياه مكروه است مگر در سه مورد : عمامه و چكمه و عبا.

الطوسي، الشيخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علي بن الحسن (متوفاي460هـ)، تهذيب الأحكام، ج2، ص213، تحقيق : السيد حسن الموسوي الخرسان ، ناشر : دار الكتب الإسلامية ـ طهران ، الطبعة الرابعة، 1365 ش .

3. عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ رَفَعَهُ قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه وآله يَكْرَهُ السَّوَادَ إِلَّا فِي ثَلَاثٍ الْخُفِّ وَ الْعِمَامَةِ وَ الْكِسَاء.

الكليني الرازي، أبو جعفر محمد بن يعقوب بن إسحاق (متوفاي328 هـ)، الأصول من الكافي، ج 6، ص449، ناشر: اسلاميه ، تهران ، الطبعة الثانية،1362 هـ.ش.

البته قبلا گفته شد كه اين روايات دال بر استثنا ، سند صحيح ندارند .

نتيجه كلي

از مطالبي كه در سه بخش ذكر شد نتايج ذيل به دست مي آيد :

1- در مصائبي كه بر خاندان رسول خدا صلي الله عليه وآله در طول تاريخ وارد شده خود اهل بيت عليهم السلام، علاوه بر عزاداري در ماتم آنها لباس سياه بر تن نمودند. كه نمونه هاي فراواني بيان شد و بعضي اين موارد فعل خود امام معصوم است و اين بزرگترين دليل بر مشروعيت و استحباب عزاداري و اظهار مظاهر آن است. بنا براين، رواياتي كه در باب مذمت سياه پوشي وارد شده با عمل ائمه تخصيص مي خورد.

از اين جا به دست مي آيد كه:

اولاً: پوشش سياه در فرهنگ شيعه، اقتداء به عمل خود اهل بيت است.

ثانياً: يك نوع اظهار همدردي و محبت به اهل بيت خصوصاً صاحب عزاي اصلي و آخرين ذخيره الهي در دوره غيبت امام زمان عليه السلام است.

ثالثاً: از نظر روان شناسي نيز پوشش سياه در هنگام رخداد مصيبت و عزاداري كاهش دهنده آلام ناشي از مصيبت و بر طرف كننده اضطراب است.

رابعاً: اين رواياتي كه در مذمت و نهي از پوشش سياه وارد شده نمي گويد كه پوشش سياه في نفسه مكروه است بلكه حكم كراهت آن معلق است به اين بيان كه اگر به قصد تشبه به جباران تاريخ مانند فرعون و حاكمان عباسي ( كه آنان اين رنگ را پوشش رسمي خود قرار دادند و از آن سوء استفاده كردند) باشد ممنوع است و اگر به قصد اظهار عزا در مصيبت اهل بيت و پيروانش باشد مستحب است.

2- فقهاء با توجه به روايات ناهي، استفاده از اين رنگ را فقط در نماز مكروه مي دانند و مسأله عزاداري امام حسين و ائمه اطهار عليهم السلام را از حكم كراهت استثناء كرده اند و در خصوص عزاداري با تكيه به روايتي كه ( از نظر سند محكم است) در محاسن برقي آمده قائل به استحباب سياه پوشي شده اند؛ زيرا اين روايت، سياه پوشي زنان هاشمي را در سوگ سالار شهيدان حضرت حسين بن علي عليه السلام بيان مي كند كه در محضر امام سجاد عليه السلام صورت گرفت و حضرت آن ها را از اين كار منع نكرد بلكه با سكوت خود و تهيه طعام براي آنها در آن مدت، عملشان را تأييد كردند و اين دليل است كه نه تنها پوشش سياه، بلكه اقامه مجالس عزاداري، اطعام به عزاداران و خدمت گزاري و هر نوع تلاش در خدمت گزاري به اين مجالس يك امر راجح است.

و از طرف ديگر روايات زيادي در رابطه با استحباب اظهار عزاداري وارد شده كه يكي از مظاهر آن سياه پوشيدن در ايام عزاداري اهل بيت عليهم السلام است.

3- در مقام تعارض روايات نفي سياه پوشي و روايات اثبات سياه پوشي (كه نشانگر عمل خود ائمه عليهم السلام است) دو پاسخ داده شده است:

اولا: اين دو دسته روايات با هم تعارض ندارند؛ زيرا يكي از شرايط تعارض وحدت در مكان است به اين معنا كه در يك مورد نفي و اثبات وارد شود در حاليكه در مورد بحث ما روايات نافي پوشش سياه، در مورد نماز ( كه فقهاء اين روايات را حمل بر كراهت در نماز كردند) و روايات اثبات، موردش غير نماز است و با فقد شرط تعارضي نيست.

ثانياً: عمل امام عليه السلام از باب تقيه بوده است كه در دين اسلام در صورت احساس خطر و ضرر برنفس خود يا مسلمان ديگر تقيه يك امر واجب و ضروري است. از آنجائي كه امام صادق عليه السلام در عصر حاكمان عباسي مي زيست و آنان از هيچ تلاشي در آزار و اذيت فرزندان رسول خدا صلي الله عليه وآله و پيروان شان فروگذار نمي كردند، حضرت در بعض موارد از باب تقيه لباس سياه پوشيده و به پيروانشان نيز هشدار داده اند.

نكته مهم در باب تقيه اين است كه تقيه موضوع حكم اول را بر مي دارد لذا در اين مورد اگر پوشش سياه حكمش كراهت باشد، تقيه كه آمد حكم اولي ( كراهت) را بر مي دارد.

مواردي كه از پوشش عمامه سياه توسط رسول خدا و امام علي و امام سجاد عليهم السلام در منابع اهل سنت و شيعه ذكر شده؛ جزء استثنائات است و در آن هيچگونه حكم كراهت يا حرمت نيست و اين موارد نمي تواند پاسخ ما را در حل تعارض روايات نقض نمايد.

موفق باشيد

گروه پاسخ به شبهات

مؤسسه تحقيقاتي حضرت ولي عصر (عج)



Share
1 | اسعد | Iran - Khorramshahr | ١٢:٠٠ - ٠٨ ارديبهشت ١٣٨٩ |
با توجه به اين آيه خودتون قضاوت کنيد کدوم فرهنگ بهتر است فرهنگ سياه پوشي يا سفيد پوشي؟ ( يَوْمَ تَبْيَضُّ وُجُوهٌ وَتَسْوَدُّ وُجُوهٌ فَأَمَّا الَّذِينَ اسْوَدَّتْ وُجُوهُهُمْ أَكَفَرْتُمْ بَعْدَ إِيمَانِكُمْ فَذُوقُوا الْعَذَابَ بِمَا كُنْتُمْ تَكْفُرُونَ * وَأَمَّا الَّذِينَ ابْيَضَّتْ وُجُوهُهُمْ فَفِي رَحْمَةِ اللَّهِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ)

پاسخ:

با سلام

جناب اسعد !

بهتر است يكبار استدلال خود را به اين آيه بيان كنيد ، تا همگان متوجه قوت !!! استدلال شما در مقابل سنت قطعيه رسول خدا و صحابه و... شوند !

گروه پاسخ به شبهات

2 | علي بيدگلي كاشاني | Iran - Qom | ١٢:٠٠ - ١٢ ارديبهشت ١٣٨٩ |

قابل توجه آقاي اسعد:
بسم الله الرحمن الرحيم
يَوْمَ تَبْيَض وُجُوهٌ وَ تَسوَدُّ وُجُوهٌ فَأَمَّا الَّذِينَ اسوَدَّت وُجُوهُهُمْ أَ كَفَرْتُم بَعْدَ إِيمَنِكُمْ فَذُوقُوا الْعَذَاب بِمَا كُنتُمْ تَكْفُرُونَ(106)
وَ أَمَّا الَّذِينَ ابْيَضت وُجُوهُهُمْ فَفِى رَحْمَةِ اللَّهِ هُمْ فِيهَا خَلِدُونَ(107)
سوره آل عمران
معنا
106 (آن عذاب عظيم ) روزى خواهد بود كه چهره هايى سفيد، و چهره هايى سياه مى گردد، اما آنها كه صورتهايشان سياه شده ، (به آنها گفته مى شود:) آيا بعد از ايمان (و اخوت و برادرى در سايه آن ) كافر شديد؟ پس بچشيد عذاب را، به سبب آنچه كفر مى ورزيديد!
107 - و اما آنها كه چهره هايشان سفيد شده ، در رحمت خداوند خواهند بود، و جاودانه در آن مى مانند
تفسير
چهره هاى نورانى و تاريك
به دنبال هشدارى كه در آيات سابق درباره تفرقه و نفاق و بازگشت به آثار دوران كفر و جاهليت داده شد، در اين دو آيه به نتايج نهائى آنها اشاره مى شود كه چگونه كفر و تفرقه و نفاق و بازگشت به جاهليت ، موجب رو سياهى است و چگونه اسلام و ايمان و اتحاد و صميميت موجب رو سفيدى است .
نخست مى گويد: ((در روز رستاخيز چهره هايى نورانى و چهره هايى تاريك و سياه خواهد بود)). (يوم تبيض وجوه و تسود وجوه )
سپس مى فرمايد: به آنها كه چهره هاى سياه و تاريك دارند گفته مى شود: ((چرا بعد از ايمان ، راه كفر را پيموديد و چرا بعد از اتحاد در پرتو اسلام ، راه نفاق وجاهليت را پيش گرفتيد؟ پس اكنون بچشيد عذاب را در برابر آنچه كفر ورزيديد)). (فاما الذين اسودت و جوههم اكفرتم بعد ايمانكم فذوقوا العذاب بما كنتم تكفرون .)
ولى در مقابل آنها مؤ منان متحد، غرق در درياى رحمت الهى خواهند بود و جاودانه در آن زندگى آرام بخش بسر مى برند.
بارها يادآور شده ايم كه حالت و كيفيات زندگى انسان و پاداش و كيفرهاى او در جهان ديگر تجسمى از اعمال و روحيات و افكار او در اين جهان است ، و به تعبير ديگر: هر كارى كه از انسان در اين جهان سر مى زند آثار وسيع و گسترده اى در روح انسان باقى مى گذارد كه در اين دنيا ممكن است به آسانى درك نشود، ولى در رستاخيز، پس از دگرگونيها و تكاملهايى كه در آن رخ مى دهد. با واقعيت حقيقى خود جلوه مى كند و چون در آنجا حاكميت و تجلى روح بيشتر است آثار آن حتى در جسم منعكس خواهد شد.
همانطور كه ايمان و اتحاد در اين جهان مايه رو سفيدى است ، و به عكس ، ملت پراكنده و بى ايمان مردمى رو سياهند، در جهان ديگر اين رو سياهى و رو سفيدى مجازى دنيا شكل ((حقيقى )) به خود مى گيرد، و صاحبان آنها با چهره ه اى سفيد و درخشان ، و يا سياه و تاريك محشور مى گردند.
در آيات ديگر قرآن نيز به اين حقيقت اشاره شده از جمله درباره كسانى كه پشت سر هم مرتكب گناه مى شوند مى خوانيم : ((كانما اغشيت وجوههم قطعا من الليل مظلما؛ گوئى صورت آنها را پاره ه اى تاريك شب پوشانيده است (سوره يونس آيه 27).
و درباره آنهائى كه بر خدا دروغ مى بندند مى فرمايد: ((و يوم القيامة ترى الذين كذبوا على الله وجوههم مسودة ؛ در روز رستاخيز كسانى را كه بر خدا دروغ بستند مى بينى كه چهره هايشان سياه است ! (سوره زمر آيه 60) - و همه اينها بازتابى است
از اعمال آنها در دنيا.
سپس به نفطه مقابل اين گروه در آيه بعد اشاره كرده ، مى فرمايد: ((اما آنها كه چهرهايشان سفيد و نورانى است در رحمت خداوند جاودانه مى مانند (و اما الذين ابيضت وجوههم ففى رحمة الله هم فيها خالدون ).
آرى ايمان مايه روسفيدى در دنيا و آخرت و سبب آرميدن در رحمت الهى در هر دو جهان است .
............................................
حالا اين چه ربطي به لباس سياه وسفيد دارد آقاي اسعد
3 | اميرالمومنين علي (ع) حجت الله الاعظم | Iran - Tehran | ١٢:٠٠ - ١٥ ارديبهشت ١٣٨٩ |
آقاي اسعد, آقاي اسعد, شما همه قرآن را اينطور معني و تفسير ميكنيد !!!!!!!؟؟؟؟؟؟؟؟؟

پيامبر فرمود : شيعيان من در شادي من شاد هستند و در غم من غمگينند

سياه پوشي نشانه و اظهار تولي و ابراز همدردي با اهل بيت پيامبر (ص) مخصوصا امام زمان (عج) است

4 | محمد اميدواري ابرقويي | Iran - Tehran | ١٢:٠٠ - ٢١ ارديبهشت ١٣٨٩ |
فتاواي فقهاء شيعه بر استحباب سياه پوشي در عزاداري اجماعي است که حضور معصوم را ندارد
5 | محمد اميدواري ابرقويي | Iran - Tehran | ١٢:٠٠ - ٢١ ارديبهشت ١٣٨٩ |
آيا فقط سياه پوشي نشانه عزاداري است؟
6 | بنده خدا | Iran - Khorramshahr | ١٢:٠٠ - ٢٣ ارديبهشت ١٣٨٩ |
بنام حق
با سلام خدمت دوستان .متاسفانه آنچه در جامعه اسلامي موجب از بين رفتن وحدت مسلمين شده است اول همين تفسيرهاي جاهلانه از قرآن و احاديث است و سپس تقليدهاي کورکورانه.آقاي اسعد بدون اينکه معني اين آيه کريمه را بداند فقط بدليل وجود کلمات سياه و سفيد در اين آيه آنره آنطور که خود مي خواهد تفسير ميکند.حتي به زمان مورد اشاره آيه هم توجهي ندارد.چون اين آيه به روز قيامت اشاره دارد و نه زمان حال.حال فرض کنيد بتوان اين آيه را براي زمان حال نيز بسط دهيم انگاه بزرگترين پيام قرآن کريم يعني آزادي و آزادگي و برابري انسانها از لحاظ رنگ پوست را انکار کرده ايم .چون قرآن کريم به لباسها اشاره اي ندارد و در روز قيامت اصلا لباسي بر تن انسانها وجود ندارد بلکه به چهره هاي سفيد و چهره هاي سياه اشاره دارد.پس بايد همه سياه پوستان را محکوم کنيم!!!!در حالي که چنين نيست و ظرافت کلام قرآن در همين استفاده دقيق از زمان و مکان است.اما متاسفانه در بسياري از آيات ديگر هم جاهلان با ناديده گرفتن فعل و حرفهاي ربط و ديگر قوائد دستوري زبان عربي اين کلام الهي را آنطور که خود مي خواهند معني و تفسير ميکنند.مانند شکل وضو گرفتن و يا شرعي دانستن تعدد زوجات تا 9 همسر .
نکته ديگر اينکه در اسلام در بسياري موارد مستحب و مکروه در يک زمان خاص با هم تداخل دارند.اما مصلحت و حفظ آبروي دين از کنار گذاشتن يک مستحب و عمل به مکروه واجب تر است.حال اينکه عمل به مکروه موجب گناه نميشود.پس گمراهاني که سياه پوشي در عزاي اولياي خدا را جايز نميدانند بايد بدانند حمله به کساني که بقول آنها به مکروه عمل کرده اند و کتک زدن و ريختن خون کساني که سياه پوش ائمه هستند هم جايز نيست.
اما در زاهدان در همين ايام دهه فاطميه هر ساله سياه پوشان و عزاداران دخت پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله در گوشه و کنار شهر مورد آزار و اذيت اين جاهلان کور دل قرار ميگيرند.
نکته دوم تقليد کورکورانه است که متاسفانه باز در بين عده اي از مسلمانان رواج يافته است . عده اي از شيوخ وهابي با سوء استفاده از سادگي و عدم اطلاع عده اي از برادران اهل تسنن در منابر و سخنراني ها بدون دليل محکم و تنها بدليل عزاداري و سياه پوشي براي ائمه شيعيان را کافر دانسته و از مخاطب خود ميخواهند هر جا شيعيان عزادار برخورد داشتند آنها را مورد آزار و اذيت قرار دهند و از خشنودي و رحمت پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله برخوردار گردند!!!!!
واي بر شما که با اين تقليد کورکورانه عمر با ارزش خود را هدر داده ايد.
انسان خواب را ميتوان بيدار کرد اما آنکه خود را به خواب زده نميتوان بيدار کرد.
به اميد ظهور هر چه زودتر منجي عالم بشريت حضرت امام عصر (عجل الله تعالي فرجه شريف).
7 | محمد اميدوازي ابزقويي | Iran - Tehran | ١٢:٠٠ - ٢٤ ارديبهشت ١٣٨٩ |
واي بر شما اي اقايي که اسمت را ( بنده خدا ) گذاشته اي اين مطلبي که شما نوشته اي هر محصل دوره راهنمايي مي داند که خلاف است اين جمله ات که گفته بودي : ( نکته ديگر اينکه در اسلام در بسياري موارد مستحب و مکروه در يک زمان خاص با هم تداخل دارند ) ،،، اشتباه است هيچوقت تداخلي نيست .
8 | حميد رابعي | Iran - Mashhad | ٢١:٣٣ - ٢٩ ارديبهشت ١٣٨٩ |
با سلام
ان شاء الله اجر شما با حضرت زهرا (س)
اين مطلب در سايت پرچمهاي سياه درج شد

www.alr.ir
9 | حائري | Iran - Tehran | ٢٢:٥٤ - ٠٣ خرداد ١٣٨٩ |
از فقهاي قائل به استحباب سياه بوشيدن حضرت اية الله العظمى سيد صادق شيرازي و مرحوم سيد محمد شيرازي هستند كه قابل ذكر هستند در مقام
10 | محمد اميدواري ابرقويي | Iran - Tehran | ٢١:٢٨ - ٠٦ خرداد ١٣٨٩ |
جناب حائري برادر گرامي آيا قائلين به استحباب قائلند كه هميشه انسان سياه پوش باشد ؟ ما كه نديديم !
11 | حائري | Iran - Tehran | ٢٢:١٤ - ٠٨ خرداد ١٣٨٩ |
برادر كرامي سياه بوشيدن مكروه است اما در عزاي ائمه ع نه مكروه بلكه مستحب است نه اينكه هميشه مستحب باشد
12 | حائري | Iran - Tehran | ٢٢:١٨ - ٠٨ خرداد ١٣٨٩ |
البته نميدانم كه جرا متن ارسالي بنده را ناقص به اجرا كذاشته اند به هر حال متشكرم
13 | محمد اميدواري ابرقويي | Iran - Tehran | ١٨:٣٣ - ٢١ خرداد ١٣٨٩ |
بايد اينگونه از استاد قزويني تشکر کرد که : ((((رحم الله جعفرا ))))) صلوات الله وسلامه علي جعفر بن محمد
14 | مهدي رحيمي | Iran - Mashhad | ٠٤:٤١ - ٢٣ خرداد ١٣٨٩ |
سايتي جامع و کامل اگه قسمتي از کتاب الفضيحه يا هفت شهر فضيحت رو هم روي سايت بزارين خيلي عاليه راستي من مطلبي براي شهادت حضرت رسول صلوات الله عليه نديدم چگونگي شهادت . همچنين به جاي عبارت ع عليه السلام ص صلوات الله عليه يا .... همون کاملشو بزارين از نظر روايي هم درسته هم فضاي سايت زياده و هم احترام قائل شديد کتاب خطي هم که نيست که بگين وقت ميگيره با ... يک ctrl+ c و يک ctrl + v* خير ببينيد .
15 | مهاجر? | United States - Jacksonville | ٢٤:٢٠ - ١٥ تير ١٣٨٩ |
مقاله بسيار تحقيقي و جالبي است، اما روش تحقيق از لحاظ علم اصول و حديث شناسي ضعيف بوده و اجماع علما از كليني تا خميني را با نظر تعصب آميز اندك فقهايي زير سؤال برده و اخبار و داستان هاي تاريخي را بر اخبار كتب روايي ترجيح داده و مطابق ميل نتيجه گيري كرده است. معصومان (ع) و اهل بيت آنان جز در مورد تقيه، سياه به تن نكرده اند مگر عمامه و شال سياه كه لباس تلقي نمي شوند. ترس آن مي رود كه با چنين استدلال هاي ضعيف، مخالف با نصوص ديني و اجماع فقهاي شيعه، روزي را شاهد باشيم كه چون بني عباس، لباس سفيد اسلامي را مذموم، و سياه پوشي را به عنوان لباس ارزشي و مرسوم در دين اسلام جايگزين نماييم.
16 | حسني | Iran - Qom | ٠٩:٠٥ - ١٣ مرداد ١٣٨٩ |
باتشكر خيلي قابل استفاده بود واقعا جوابهاي خودرا گرفتم .
17 | محمد از هيئت بيت الرقيه (س) زاهدان | Iran - Tehran | ١١:٢٤ - ١٧ مرداد ١٣٨٩ |
بسم رب شهدا اللهم عجل لوليك الفرج شما درد ما شيعه هاي زاهدان رو نمودونيد و هيچوقت درك نمي كنيد... وقتي شب هاي فاطميه از هيئت ميايم يه عده به نام فداييان عمر(ل) با ضربه چاقو از ما سياه پوشان عزاي مادر سادات پذيرايي ميكنن . نميدونن اين ضربه براي ما از عسل شيرين تر... خيالتون تخته نه؟ راحت عزا ميگيرين عشق بازي ميكنين ولي ما همش منتظر يه انتحاري مثل مسجد جامع هستيم ولي بدونيد هيچوقت از ترس اين وعابي هاي سفاك مسجد و هيئت و مجلس عزاي اهل بيت رو ترك نمي كنيم
18 | شاه ولايت | Iran - Piranshahr | ١٧:٤٥ - ١٧ مرداد ١٣٨٩ |
برادر عزيز محمد از هيئت بيت الرقيه (س) زاهدان سلام بر تو و امثال تو كه با وجود زندگي در ميان سگهاي عمري ذوب در ولايت اميرالمومنين علي(ع)و اهل بيت هستيد و درود بر پدر و مادر باغيرت و با شرفت كه به تو لقمه حلال داده اند چون عشق علي و زهرا در وجودت است برادر اينكه شيعه مظلوم است از مسلمات روزگار است چرا فكر ميكنيد ما از درد ها و الم هاي مردم شيعه مذهب باغيرت زاهدان خبر نداريم؟همين عامل انتحاري مسجد جامع كه اسم ملعونش عبدالباسط ريدي بود قيافش مثل اربابش عمر بود ظاهر سگ باطن خوك.از فداييان يك ؟؟؟ همين انتظار ميرود. برادر اين نوادگان سقيفه نيز هدفشان همين است كه بين شيعه ها تفرقه بيندازند ولي مسئولان بي غيرت ما نميخواهند اين نيرنگ را ببينند خون صدها شهيد مثل گلدوي روي زمين مانده و مسئولين ما پا روي خون شهدا ميگذارند.آيا خبري مبني بر پيگيري حادثه مسجد جامع شنيده ايد؟چرا بايد يك زنازاده براحتي بتواند دهها نفر را در يك لحظه تكه تكه كند چرا؟ ولي اميدي كه شيعيان را در مقابل اين همه جنايات و بديهايي كه عمريان تحميل شيعيان ميكنند زنده نگه داشته و خواهد داشت ظهور يوسف زهراست. امام زمان قربونت برم شما كه ميدونيد و ميبينيد كه شيعيان در چه وضعي هستند آقا جان صبرمون تموم شده فداي صورت ماهتون بشم بياين.
19 | محمد از هيئت بيت الرقيه (س) زاهدان | Iran - Tehran | ٠٥:٥٦ - ١٩ مرداد ١٣٨٩ |
بسم رب الحسين
اللهم عجل لوليك الفرج
برادرم!ما هم حل شدن همه ي اين قضيه ها رو فقط با آمدن مهدي صحب زمان (عج) مي دونيم و از بي غيرتي مسئولين نگو!!!چون هنوز داغ مرگ رفيقم شهيد عارف شهركي واسم نو و تازست
نزديك ترين مسجد شيعه به خونه ي ما مسجد حضرت زهرا(س) است عارف هم انجا مي امد سر وقت بي ريا لاغر و بدون شكم!و ذوب در معرفت خدا...
حالا اونجا هم توسط وهابي ها تهديد شده... بشه! باكي نيس! چون ما شهادت رو دوست داريم دعاي قنوت هامون "اللهم الرزقني توفيق شهادت في سبيلك" هست...چون من ابوالفضلي مرامم/تابع امر امامم/جز شهادت گر بميرم/شير مادرم حرامم!

سرتونو درد نيارم و ان شاالله خدا شهداي شيعه رو با شهداي كربلاي ابي عبدالله محشور بكنه...

يا صاحب الزمان(عج) ادركني
20 | صادق | Iran - Tehran | ٠٧:٤٧ - ٢٦ شهریور ١٣٨٩ |
سلام خسته نباشيد چرا اين‌همه خودتان را زحمت مي‌دهيد و آسمان ريسمون مي‌بافيد. كارتان شده سفسطه بازي. لطفا به جاي اينكه اين همه چرند و پرند جفت و جور كنيد، به آيت الله هاتون ياد بديد تو رساله‌شون بنويسن پوشيدن لباس سياه مستحب است و السلام.
21 | محمد اميدواري ابرقويي | Iran - Tehran | ٢٣:٣٧ - ٠٦ مهر ١٣٨٩ |
قال الله تعالي : وَ لا تَسُبُّوا الَّذينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَيَسُبُّوا اللَّهَ عَدْواً بِغَيْرِ عِلْمٍ كَذلِكَ زَيَّنَّا لِكُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ ثُمَّ إِلى‏ رَبِّهِمْ مَرْجِعُهُمْ فَيُنَبِّئُهُمْ بِما كانُوا يَعْمَلُونَ (سوره انعام ]يه 108)

مسلمانان پس لطفا به هم فحش ندهيم خب !
22 | كيميا شريفي | Iraq - Baghdad | ١٦:٤٤ - ١٧ مهر ١٣٨٩ |
لطفا كمي متن را كوتاه كنيد اين طوري حوصله ي خواننده سر ميرود وديگر حوصله ي خواندن بقيه ي متن رانداريم
23 | رسول گوگل | Iran - Tehran | ١٦:٢٢ - ٢٤ آبان ١٣٨٩ |
اقاي علي به بزرگانت بگو مثل علي عادل باشند تا جهالت نوع بشر دامان كسي را نگيرد واينگونه بلاها سرتان بيايد در ضمن چرا از علي كمك نمي گيري وبه فريادتان نمي رسد تا بمب منفجر نشود
24 | شيعه كوچولو | Iran - Tehran | ١١:٣١ - ١٧ آذر ١٣٨٩ |
از رسول گه نشان مي پرسم كه آيا اين درست است كه : پيشواي دوم تو . ؟؟؟زاده بوده است ؟ و هنگام مرگ خويش . شراب هم نوشيده است ( بخاري - المناقب - قصه البيعه - حديث 3424 ) ؟ و ديگر اين كه در هنگام به دوزخ وارد شدنش گفته است كه ارزش پهن شتري از عمر بيشتر است ؟ و ............. بنابر اين بهتر نيست كه تو دهن را ببندي و از عدل و .............. صحبت نكني ؟! آخر كسي مانند تو كه به ؟؟؟ و شراب و پهن آغشته است را چه به عدالت و ............ !!! ههههههههههههههههههههههههه
25 | محمد عمر | Iran - Birjand | ٢٠:٣٦ - ١١ دي ١٣٨٩ |
براي نهي از لباس سياه پوشيدن همين کافي است که:لا تلبسوا السّواد فانّه لباس فرعون.من لا يحضره الفقيه1/232والحر العاملي في وسائل الشيعه2/916 لباس سياه نپوشيد که لباس فرعون است. ونيز،عدّة من اصحابنا عن أحمد بن محمّد عن عثمان بن عيسي عن ايّوب الخزّاز عن رجل عن ابي عبدالله في قول الله عزّوجل ولا يعصينک في معروفٍ قال المعروف ان لا يشققن جيباً ولا يلطمن خداً ولا يدعون ويلاً ولا يتخلّفن عند قبرٍ ولا يسوّدن ثوباً ولا ينشرنَّ شعراً.اصول کافي ج5حديث10202جزء527مطبعة قم ترجمه:از ابي عبدالله صراحتا اشاره دارد لا يسودن ثوبا يعني پيامبر فرمودند در عزا لباس سياه نپوشيد.اما اين که فرموديد عمامه ورداء سياه اولا ربطي به لباس ندارد ثانيا علنا سياه پوشي در عزا منع شده وبه نظرم تمام اين آسمون ريسمونا فريب عوام الناس بيگناه است براي اينکه هميشه در ماتم باشند تا پيشرفت نکنند. يا حق.

پاسخ:

با سلام

دوست گرامي

به اين روايت در همين مقاله جواب داده شده است ، اگر نقدي بر مطلب نقل شده در مقاله داريد بنويسيد تا به آن پاسخ دهيم .

موفق باشيد

گروه پاسخ به شبهات

26 | نجات قاضي پور | Iran - Rasht | ٠٩:٠٩ - ١٢ دي ١٣٨٩ |
سلام اين روايت هايي كه از كتب غير از صحيح مسلم و صحيح بخاري نقل كردين... آيا دليلي هم براي اعتبار آن هست؟ براي مثال اين حديث: اين قطعه از تاريخ را احمد حنبل اين چنين نقل كرده‌است: حدثنا عبد الله قال حدثني أبي نا وكيع عن شريك عن عاصم عن أبي رزين قال خطبنا الحسن بن علي بعد وفاة علي وعليه عمامة سوداء فقال لقد فارقكم رجل لم يسبقه الأولون بعلم ولا يدركه الآخرون. ابى زرين مى‌گويد: بعد از در گذشت علي، (پسرش) حسن در حالى‌كه عمامه سياه برسر داشت براى ما خطبه خواند. و فرمود: مردى از ميان شما رفت كه از نظر مقام علمى كسى [جز رسول خدا] بر او پيشى نگرفت و بعد از او نيز همانند او نخواهد بود. فضائل الصحابة ، اسم المؤلف: أحمد بن حنبل أبو عبد الله الشيباني الوفاة: 241، فضائل الصحابة ، ج 2، ص600، تحقيق : د وصي الله محمد عباس ، دار النشر : مؤسسة الرسالة – بيروت، الطبعة: الأولى ،1403- لطفا اگر شما تحقيق كنيد تا مشخص شود اين حديث معتبر است يا نه ممنون. (چنانچه مشخص شد اين كتاب ها كتاب هاي معتبري است، چه دليلي وجود دارد اين حديث كيكي از احاديث ضعيف اهل سنت نباشد؟)

پاسخ:

با سلام

دوست گرامي

1- اگر استدلال به روايت ، از باب فضائل باشد (و نه در بحث عقيدتي) به اجماع علماي اهل سنت ، نيازي به تصحيح سندي ندارد

2- روايت مورد اشاره را آقاي الباني در السلسلة الصحيحة ش 2496 معتبر مي‌داند .

موفق باشيد

گروه پاسخ به شبهات

27 | نجات قاضي پور | Iran - Rasht | ١٨:٣٦ - ١٢ دي ١٣٨٩ |
سلام من سوالي دارم مگر پيامبر براي يازان وفادار خود، چند سال عزا ميگرفتند؟ در موقع مشخص...

پاسخ:

با سلام

دوست گرامي

طبق روايات اهل سنت ، نه فقط هر سال ، بلكه زنان انصار در زمان حيات رسول خدا (ص) هر زمان كه مي‌خواستند براي مرگ كسي عزاداري كنند ، روضه حضرت حمزه را مي‌خواندند .

موفق باشيد

گروه پاسخ به شبهات

28 | مجيد م علي | Iran - Tehran | ٢٢:٣٠ - ٢٧ دي ١٣٨٩ |
با سلام جناب نجات قاضي پور : اين حديث نشاندهنده اين است كه حضرت محمد صلي الله عليه و اله و سلم حتي قبل از وقوع فاجعه شهادت حضرت امام حسين عليه السلام بر شهادت او عزاداري كرده : ( أخبرنا ) أبو عبد الله محمد بن علي الجوهري ببغداد ثنا أبو الأحوص محمد بن الهيثم القاضي ثنا محمد بن مصعب ثنا الأوزاعي عن أبي عمار شداد بن عبد الله عَنْ أُمِّ الْفَضْلِ بِنْتِ الْحَارِثِ أَنَّهَا دَخَلَتْ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ص فَقَالَتْ يَا رَسُولَ اللَّهِ رَأَيْتُ اللَّيْلَةَ حُلْماً مُنْكَراً قَالَ وَ مَا هُوَ قَالَتْ إِنَّهُ شَدِيدٌ قَالَ مَا هُوَ قَالَتْ رَأَيْتُ كَأَنَّ قِطْعَةً مِنْ جَسَدِكَ قُطِعَتْ وَ وُضِعَتْ فِي حَجْرِي فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلي الله عليه وآله وسلم) خَيْراً رَأَيْتِ تَلِدُ فَاطِمَةُ غُلَاماً فَيَكُونُ فِي حَجْرِكِ فَوَلَدَتْ فَاطِمَةُ الْحُسَيْنَ (عليه السلام) فَقَالَتْ وَ كَانَ فِي حَجْرِي كَمَا قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلي الله عليه وآله وسلم) فَدَخَلْتُ بِهِ يَوْماً عَلَى النَّبِيِّ ص فَوَضَعْتُهُ فِي حَجْرِهِ ثُمَّ حَانَتْ مِنِّي الْتِفَاتَةٌ فَإِذَا عَيْنَا رَسُولِ اللَّهِ (صلي الله عليه وآله وسلم) تُهْرَاقَانِ بِالدُّمُوعِ فَقُلْتُ بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا لَكَ قَالَ أَتَانِي جَبْرَئِيلُ (عليه السلام) فَأَخْبَرَنِي أَنَّ أُمَّتِي سَتَقْتُلُ ابْنِي هَذَا وَ أَتَانِي بِتُرْبَةٍ مِنْ تُرْبَتِهِ حَمْرَاء . المستدرك ، الحاكم النيسابوري ، ج 3 ، ص 176 – 177 و تاريخ مدينة دمشق ، ابن عساكر ، ج 14 ، ص 196 – 197 و البداية والنهاية ، ابن كثير ، ج 6 ، ص 258 و . ام الفضل دختر حارث روزى حضور رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) شرفياب شده عرضه داشت ديشب خواب وحشتناكى ديدم . آن حضرت فرمود : خواب خود را بگو . عرضه كرد خواب عجيبى است كه از اظهار آن خوددارى مى‏كنم . فرمود : در عين حال باز هم خوابت را نقل كن . عرض كرد : در خواب ديدم مانند آن كه قطعه از بدن شما جدا شد و در دامن من افتاد . رسول خدا فرمود : خواب بسيار خوبى ديدى . به زودى فاطمه (عليها السلام) فرزندى خواهد آورد و آن فرزند در دامن تو خواهد بود و چون حسين (عليه السلام) متولد شد آن حضرت در دامن من قرار گرفت . روزى همچنان كه حسين (عليه السلامم) در دامن من بود به ر رسول خدا (صلي الله عليه وآله وسلم) وارد شدم . حضرت نگاهى به حسين نمود و ديدگانش اشك آلود شد . عرضه داشتم پدر و مادرم فداى شما باد چرا گريستيد ؟ فرمود : هم اكنون جبرئيل بر من نازل شد و خبر داد امت من به زودى همين فرزند مرا شهيد مى‏كنند و خاكى از خاك سرخ رنگ او براى من آورد . حاکم نيشابوري بعد از نقل حديث مي گويد : هذا حديث صحيح على شرط الشيخين ولم يخرجاه . ============================================================================ در ضمن اگر تحقيق كني ميبيني كه از زمان حضرت ادم عليه السلام و بعد از ان تمامي انبياء الهي براي امام حسين عليه السلام عزاداري ميكردند . براي معلومات بيشتر در اين خصوص به اين كتاب مراجعه كنيد . http://www.ghadeer.org/site/qasas/lib/d_karb/fehrest.htm داستانهايى از زمين كربلا مؤلف : ر - يوسفى لبيك يا علي
29 | روح الله ازيزد | Iran - Tehran | ٢١:١٦ - ٢٥ آذر ١٣٩٠ |
درودبرشما.من هرسال براي عزاداري اهلبيت وبخصوص سيداشهداء(س)درزمان شهادشان لباس سياه مي پوشم.ولي نظري رادرشماره20 بنام صادق خواندم که بسيار برايم جالب وجديدبودوآن اين که چرا حضرات علماءومراجع ،دررساله هاي خود،استحباب اين کاررا فتواندادند؟ممنونم اگربرايم توضيح دهيد.

پاسخ:

با سلام

دوست گرامي

روال و مرسوم در رساله‌هاي عمليه آن است كه تنها ابواب خاصي را در آن مطرح مي‌كنند كه در كتاب عروة آمده است ؛ و ساير مطالب را در كتبي كه در مورد استفتائات است و يا در سايت خود در بخش استفتائات قرار مي‌دهند . و در اين زمينه به صراحت فتوا به عدم كراهت داده‌اند .

موفق باشيد

گروه پاسخ به شبهات

30 | محسن | Iran - Tehran | ١٦:٢١ - ٢٦ آذر ١٣٩٠ |
سياه پوشي در اوايل اسلام هم وجود داشته و از غرب نيامده چون وقتي برادران بويه بغداد را فتح كردند وخليفه عباسي المستكفي را كنار زدند چون اين روز با تاسوعا مصادف شده بود همه مردم بغداد به احترام امام حسين (ع) لباس سياه پوشيدند.
31 | روح الله ازيزد | Iran - Yazd | ١٤:٤٥ - ٢٧ آذر ١٣٩٠ |
باسلام خدمت عزيزان پاسخ به شبهات وتشکرفراوان ازجواب متين ومنطقي آنان که من راقانع کرد.همچنين از برادرمحسن نيز بخاطر ارائه خبر،ازاين واقعه تاريخي تشکرميکنم.
32 | testi | Iran - Tehran | ١٩:٣١ - ١٧ آذر ١٣٩١ |
salamati
33 | Rza Azizoglu | Azerbaijan - Baku | ٠١:٠٠ - ٢٠ خرداد ١٣٩٢ |
سلام عليكم. از من جواب اين سوال را پرسيدند و من نتوانستم جواب كامل بدهم. معناي اين حديث چي است؟ در جريان فتح مكه، وقتي پيامبر خواستند بتهاي كعبه را بشكنند، بعضي از بتها بالا قرار داشت. اميرالمؤمنين(ع) به پيامبر(ص) گفتند كه شما بر دوش من برويد و آنها را پايين بيندازيد. اما پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله به ايشان فرمودند: "تو بر دوش من برو، چرا كه تو نمي تواني مرا بر دوش خود بگيري."

پاسخ:
با سلام
دوست گرامي
در رواياتي، پيامبر صلي الله عليه و آله به علت اين مسئله يعني كسي نمي تواند بر دوش من بايستد، اين چنين اشاره كرده است كه كسي نمي تواند عظمت وحي و نبوت را تحمل كند . پيامبر صلي الله عليه و آله به حضرت علي عليه السلام فرمود:« من مي‌ايستم، تو بر دوش من بالا برو و آن بت را به زمين بيفکن.» سپس فرمود:« اگر تمام امت من بخواهند مرا تحمل کنند، از شدت سنگيني و عظمت وحي نمي‌توانند، ولي من تو را تحمل مي‌کنم.» حضرت علي عليه السلام بر دوش پيامبر ايستاد و بت را برگرفت و آن را به کوه صفا کوبيد و خرد کرد. سپس خندان از دوش پيامبر پايين آمد. پيامبر پرسيد:« چرا مي‌خندي؟» علي عليه السلام جواب داد:« در شگفتم که از بالاي دوش شما به زمين آمدم ولي چيزي احساس نکردم.» رسول خدا فرمود:« چگونه مي‌خواهي چيزي احساس کني در حالي که محمد تو را بر دوش گرفت و جبرئيل تو را پايين آورد.» بعدها علي عليه السلام تعريف مي‌کرد که «هنگامي که بر دوش پيامبر بودم به گونه‌اي بودم که گويي اگر مي‌خواستم به آسمان دست يابم، مي‌توانستم.» جهت اطلاع بيشتر به بحارالانوار، ج40، ص61 مراجعه كنيد
بنابراين مراد سنگيني نبوت است كه حضرت علي عليه السلام نمي توانست تحمل كند
موفق باشيد
گروه پاسخ به شبهات
34 | مسعود خضرايي | United States - Fremont | ١٥:٥٦ - ٠٥ بهمن ١٣٩٣ |
لطفا جواب دهيد که بنده شنيدم لباس سياه مکروه است و پوشيدنش کراهت دارد و در عزاي شخصي ائمه ما لباس کبود رنگ مي پوشيده اند
آيا درست است يا نه و مدرکي براي هر دو وجهه وجود دارد يا نه ممنون.

پاسخ:
با سلام

دوست گرامي

درمقاله ببان شده است که ائمه خودشان در عزا سياه مي پوشيدند در خصوص کراهت اين لباس در غير عزا مطالب فرواني ذکر شده است لطفا دوباره مقاله را مطالعه کنيد

موفق باشيد

گروه پاسخ به شبهات
   
* نام:
* پست الکترونیکی:
* متن نظر :
  

آخرین مطالب
پربحث ترین ها
پربازدیدترین ها