2024 March 28 - پنج شنبه 09 فروردين 1403
امام جواد سلام الله عليه در بينش اهل سنت
کد مطلب: ٩٩٨٨ تاریخ انتشار: ٢٨ خرداد ١٤٠١ - ٠٩:٠٠ تعداد بازدید: 6599
مقالات » امامت ائمه
امام جواد سلام الله عليه در بينش اهل سنت

سيره و فضائل امام از ديدگاه علماي اهل سنت معاصرشان تا عصر حاضر

اشعه های خورشید در دهمین روز از ماه رجب سال یک صد و نود و پنج بر آسمان مدینه تابید و مژده رسیدن با برکت ترین مولود در اسلام را نوید داد. پدر ایشان، حضرت علی بن موسی الرضا سلام الله علیه و مادر گرامی و فاضله ایشان به نام خَیزُرَان سلام الله علیها نام داشت. ایشان بعد از عمر چهل و هفت ساله پدرش به عرصه هستی پا نهاده و زعم و گمان منکرین امامت بعد از امام رضا علیه السلام را باطل ساخت، مدت هفده سال نیز سکان هدایت عالم را بر عهده گرفت. سر انجام آن امام همام در سن بیست و پنج سالگی در سال دویست و بیست هجری قمری در شهر کاظمین به شهادت رسید و در کنار جد غریبش حضرت موسی بن جعفر علیهماالسلام به خاک سپرده شد.

در زمان آن امام عزیز مناظرات علمی در فضای جامعه رایج بود و با شهادت امام رضا علیه السلام، مباحثات بین مذهبی مطرح در دوره‌ی پدر بزرگوارشان به یكباره به ایشان منتقل شد كه این خود، به وجود آمدن وضعیتی ویژه را برای آن حضرت به دنبال داشت به گونه ای كه ایشان را از دیگر ائمه علیهم‌السلام متمایز می‌ساخت. علی رغم سن كم ایشان، تسلط در مناظرات علمی و قدرت پاسخگویی آن امام سبب شد كه حتی نظر علمای اهل سنت را به خود جلب نماید و نه تنها در آن عصر بلكه در طول تاریخ آنان را وادار به بیان فضایل و مناقب آن امام بزرگوار نماید. در نوشته­ی پیش روی شما، به برخی از نظرات علمای اهل تسنن پیرامون شخصیت ملکوتی و روحانی جواد الائمه سلام الله علیه می پردازیم:

1.جاحظ (متوفای 250 هـ):

جاحظ از علمای قرن سوم، در پاسخ به افتخار بنی امیه و رد بر آنان، نام ده نفر از ائمه از جمله امام جواد سلام الله علیهم را ذكر می كند و آنان را این گونه می ستاید:

و من الذی یعد من قریش ما یعده الطالبیون عشرة فی نسق ؛ كل واحدٍ منهم : عالمٌ، زاهدٌ، ناسكٌ، شجاعٌ، جوادٌ، طاهرٌ، زاكٍ، فمنهم خلفاء، ومنهم مرشحون : ابن ابن ابن ابن، هكذا إلى عشرة، وهم الحسن [العسكری] بن علی بن محمّد بن علی بن موسى بن جعفر بن محمّد بن علی بن الحسین بن علی، وهذا لم یتفق لبیت من بیوت العرب، ولا من بیوت العجم.

وکسی که از قریش محسوب می شود، از فرزندان بنی هاشم هستند که در یک سلسله ای ده نفر بوده و هر کدام از آنان عالم، زاهد، عبادت پیشه، شجاع، بخشنده، پاک و پاکنهاد بوده که برخی خلیفه و برخی دیگر شایستگی خلافت را دارا بودند كه اینها به ترتیب پدر و فرزند بودند و اینگونه ده تن شدند که آنان عبارتند از: حسن بن علی بن محمد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن حسین بن علی [سلام الله علیهم اجعین] و برای هیچ یک از خانه های عرب و عجم چنین اتفاقی [کنایه از شرافت و بزرگی] نیفتاده است.

الجاحظ، أبو عثمان عمرو بن بحر بن محبوب بن فزارة اللیثی الكنانی البصری، رسائل الجاحظ، ص 453، تحقیق: علی ابو ملحم، ناشر : دار ومكتبة الهلال، بیروت، 2002 م.

2.ابن عربی (متوفای 638 هـ):

مرحوم آیت الله العظمی مرعشی نجفی رحمه الله به نقل از کتاب المناقب که ضمن کتاب وسیلة الخادم ابن روزبهان چاپ شده است،‌ به نقل از ابن عربی در توصیف امام جواد علیه السلام چنین می نویسد:

وعلى باب الله المفتوح , وكتاب الله المشروح , ماهیة الماهیات، مطلق المقیدات، وسر السریات الوجود، ظل الله الممدود، المنطبع فی مرآة العرفان، والمنقطع مِن نیله حبل الوجدان، غواص بحر القدم، محیط الفضل والكرم، حامل سر الرسول، مهندس الأرواح والعقول، أدیب معلمة الأسماء والشؤون، فهرس الكاف والنون، غایة الظهور والإیجاد، محمد بن علی الجواد (علیه السلام).

و[درود بر] باب گشوده الهی، کتاب شرح داده خدا، حقیقت حقایق، مطلق هر مقیدی، سر همه اسرار وجود، سایه کشیده شده خدا، نقش بسته در آینه عرفان و شناخت خدا، كسی كه ریسمان وجدان به او نخواهد رسید [كنایه از مقام بالا]، غواص دریای قدیم (الهی)، احاطه كننده فضیلت و كرم، حامل اسرار رسول خدا صلی الله علیه وآله، مهندس و آزموده روح ها و عقلها، ادب كننده معلم اسامی و شئونات، فهرست وجود، هدف ظهور و ایجاد موجودات، محمد بن علی ملقب به جواد (علیه السلام).

المرعشی النجفی، السید شهاب الدین (متوفای1411هـ)، شرح إحقاق الحق، ج 29 ص 21، تحقیق وتعلیق: السید شهاب الدین المرعشی النجفی،‌ ناشر: منشورات مكتبة آیة الله العظمى المرعشی النجفی - قم – ایران.

3.محمد بن طلحه (متوفای 652 هـ):

محمد بن طلحه شافعی نیز آن امام را چنین می ستاید:

هذا أبو جعفر محمد الثانی .. وهو وإن كان صغیر السن فهو كبیر القدر رفیع الذكر . ثم قال: وأما مناقبه فما اتّسعت حلبات مجالها، ولا امتدّت أوقات آجالها.

و او (امام جواد علیه السلام) هرچند سنش کوچک بود. ولی از نظر قدر و منزلت بزرگ و آوازه اش بلند بود و اما فضایل آن حضرت، میدان هایی برای عرضه برتری حضرت گسترده نشد و زمان نشر این مناقب نیز زیاد نبود (کنایه از کم بودن عمر شریف حضرت).

الشافعی، محمد بن طلحة (متوفای652هـ)، مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول (ع)، ص 467 و 468، تحقیق : ماجد ابن أحمد العطیة. طبق برنامه كتابخانه اهل بیت علیهم السلام.

4.سبط بن جوزی (متوفای 654 هـ):

وی پیرامون آن حضرت چنین می نویسد:

فصل فی ذکر ولده محمد الجواد

هو محمد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب ... وکان علی منهاج ابیه فی العلم والتقی والزهد والجود ولما مات ابوه قدم علی المامون فاکرمه واعطاه ما کان یعطی اباه.

فصلی پیرامون ذکر فرزندش [امام رضا سلام الله علیه] محمد الجواد [علیه السلام]

او محمد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب [می باشد] روش او در علم و پاکی و دنیا گریزی و بخشش بر اساس روش پدرش بود و زمانی که پدرش از دنیا رفت، به نزد مامون آمده و آنچه که به پدر ایشان اعطا می کرد، به او عطا کرد.

سبط بن الجوزی الحنفی، شمس الدین أبوالمظفر یوسف بن فرغلی بن عبد الله البغدادی (متوفاى654هـ)، تذكرة الخواص، ص358 - 359، ناشر: مكتبة نینوى الحدیثة ـ طهران، ناصر خسرو.

5.محمد بن عبدالواحد موصلی (متوفای 657 هـ):

موصلی از علمای شافعی مذهب اهل سنت نیز جواد الائمه سلام الله علیه را چنین معرفی می نماید:

وهو الامام التاسع الناطق بالسداد والمتصف بالرشاد و العلم المستفاد، والفضل المنتشر بین العباد، المکین الامین، وارث النبیین، و خلاصة رب العالمین، الکبیر العلم والحلم، ذوالمنطق البلیغ والتبیان، و الفصاحة والبیان، والجواد العامر، والعقل الباهر، الذی له من الروایات اعلاها، و من المناقب اجلها و اسماها.

[امام جواد سلام الله علیه] نهمین امام و صاحب گفتاری پایدار و وصف شده به هدایت و علمی قابل استفاده و صاحب فضلیتی که بین بندگان منتشر شده و جایگاه امانت داری و وارث پیامبران و خلاصه خداوند متعال و صاحب علم و بردباری بزرگ و از حیث گفتار، صاحب بلاغت و روشنگری و فصاحت و بیان بود و فردی با سخاوت و آباد گر و صاحب عقلی آشکار می باشد، کسی که بالاترین روایات برای و بهترین و والاترین مناقب از آن اوست.

الموصلی، شرف الدین أبی محمد عمر بن شجاع الدین محمد بن عبدالواحد، مناقب آل محمد المسمی بـ النعیم المقیم لعتره النبأ العظیم، ص 144، تحقیق العلامة السید علی عاشور، دارالنشر: موسسة الأعلمی – بیروت – لبنان، الطبعة الأولی، 1424 هـ - 2003 م.

6.ابن خلکان (متوفای 681 هـ):

ابن خلکان نیز پیرامون آن حضرت چنین می نویسد:

محمد الجواد أبو جعفر محمد بن علی الرضا بن موسى الكاظم ... المعروف بالجواد أحد الأئمة الاثنی عشر.

محمد الجواد، [کنیه او] ابوجعفر محمد بن علی الرضا بن موسی الکاظم ... معروف به جواد [بخشنده] و یکی از ائمه دوازده گانه می‌باشد.

إبن خلكان، ابوالعباس شمس الدین أحمد بن محمد بن أبی بكر (متوفاى681هـ)، وفیات الأعیان و انباء أبناء الزمان، ج 4 ص 175، تحقیق احسان عباس، ناشر: دار الثقافة - لبنان.

7.ابن تیمیه حرانی (متوفای 728 هـ):

ابن تیمیه حرانی ایدئولگ اصلی وهابیت نیز پیرامون شخصیت والای ایشان چنین می نویسد:

«إن محمد بن علی الجواد كان من أعیان بنی هاشم و هو معروف بالسخاء والسؤدد ولهذا سمی الجواد»

امام جواد از شخصیت های برجسته ی بنی هاشم بود در بزرگی و بخشندگی ضرب المثل بود. به همین خاطر او را جواد نامیده اند.

ابن تیمیه الحرانی الحنبلی، ابوالعباس أحمد عبد الحلیم (متوفاى 728 هـ)، منهاج السنة النبویة، ج 4 ص 68، تحقیق: د. محمد رشاد سالم، ناشر: مؤسسة قرطبة، الطبعة: الأولى، 1406هـ..

8.ذهبی (متوفاى748 هـ):

شمس الدین ذهبی، از استوانه های علمی اهل سنت نیز چنین می نویسد:

محمد بن الرضا علی بن الكاظم موسى بن الصادق جعفر بن الباقر محمد بن زبد العابدین علی بن الشهید الحسین ابن أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب كان یلقب بالجواد، وبالقانع، وبالمرتضى كان من سروات آل بیت النبی صلى الله علیه و سلم ... وكان أحدالموصوفین بالسخاء، ولذلك لقب بالجواد.

لقب ایشان جواد، قانع، و مرتضی بود. از سروران اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله بود. و یکی از کسانی بود که به سخاوت و بخشندگی معروف بود. از این رو جواد لقب گرفت.

الذهبی الشافعی، شمس الدین ابوعبد الله محمد بن أحمد بن عثمان (متوفاى748 هـ)، تاریخ الإسلام ووفیات المشاهیر والأعلام، ج 15 ص 385، تحقیق: د. عمر عبد السلام تدمرى، ناشر: دار الكتاب العربی - لبنان/ بیروت، الطبعة: الأولى، 1407هـ - 1987م.

صفدی شافعی نیز مانند همین کلمات ذهبی را نقل می کند:

الصفدی، صلاح الدین خلیل بن أیبك (متوفاى764هـ)، الوافی بالوفیات، ج 4 ص 79، تحقیق أحمد الأرناؤوط وتركی مصطفى، ناشر: دار إحیاء التراث - بیروت - 1420هـ- 2000م.

9.ابن صباغ مالكی (متوفای 855 هـ):

ابن صباغ از امام جواد سلام الله علیه چنین یاد می کند:

وإن كان صغیر السنّ فهو كبیر القدر رفیع الذكر، القائم بالإمامة بعد علی بن موسى الرضا

امام جواد هرچند سنش کوچک بود. ولی از نظر قدر و منزلت بزرگ و از نظر یاد و آوازه بلند و او فردی است که بعد از امام هشتم امامت را به عهده گرفت.

المالكی، علی بن محمد بن أحمد المالكی المكی المعروف بابن الصباغ (متوفای885هـ)، الفصول المهمة فی معرفة الأئمة، ج 2 ص 103، تحقیق: سامی الغریری، ناشر: دار الحدیث للطباعة والنشر مركز الطباعة والنشر فی دار الحدیث – قم، الطبعة الأولى: 1422 هـ .

10.غیاث الدین بن همام الدین حسینی خواندمیر (متوفای 942 هـ):

معروفترین کتاب تاریخ فارسی که بعد از عهد مغول تاکنون پس از کتاب روضۀ الصفا تألیف شده کتاب حبیب السیر است که نوشته غیاث الدین بن همام الدین حسینی خواندمیر از علمای قرن دهم هجری ی باشد. حبیب السیر که به فارسی کهن نوشته شده، در چهار جلد چاپ شده است که در جلد دوم آن مباحث زیر مطرح شده است:

1. فضائل ائمه اطهار سلام الله علیهم اجمعین.

2. حُکام بنی امیه.

3. خلفای عباسی.

4. طبقات سلاطین که معاصر عهد اموی و عباسی بوده اند.

وی در جلد دوم این کتاب پیرامون شخصیت امام جواد سلام الله علیه چنین می نگارد:

در اوایل ایام صبی و مبادی اوان نشو و نما شَمایم امامت و سروری از صادرات افعال آن غنچه گلبن نبوت در دمیدن بود و نَسایم کرامت و دین پروری از واردات احوال آن نهال گلشن فتوت در وزیدن رخسار فایض الانوارش سپهر علم و دانش را آفتابی بود از افق دودمان مصطفوی طالع گردیده و قامت موفور الاستقامتش گلزار مجد و معالی را شجره بود بر جویبار خاندان مرتضوی بالا کشیده دلایل امامتش بموجب نص آباء نامدارش در غایت ظهور و امارات جلالتش در کتب متقدمین و متاخرین بِاَقْلامِ اهتمام مسطور مثنوی :

امام تقی نقی جواد / فطانت نهاد کرامت نژاد

ز صلب شریف علی الرضا / ز اولاد دین پرور مرتضی

گل سوری بوستان رسول / نهال ثمربخش باغ بتولب

فضل کرم آنچنان شهره گشت / که صیتش ز اوج فلک در گذشت

ز حد بود بیرون کرامات او / ز حصر است افزون مقامات او.

غیاث الدین بن همام الدین الحسینی المدعو به خواندامیر، تاریخ حبیب السیر، ج 2 ص 93، مقدمه جلال الدین همائی؛ زیرنظر محمد دبیرسیاقی، دارالنشر: تهران: کتابخانه خیام، 1333 ش.

11.ابن طولون (متوفای 953 هـ):

شمس الدین محمد بن طولون دمشقی نیز پیرامون آن حضرت می نویسد:

تاسعهم ابنه محمد و هو ابوجعفر محمد الجواد بن علی الرضا بن موسی الکاظم بن جعفر الصادق بن محمد الباقر بن علی زین العبادین بن الحسین بن علی بن ابی طالب رضی الله عنهم، المعروف بالجواد... و له حکایات و اخبار کثیرة.

نهمین نفر [از ائمه سلام الله علیهم اجمعین] او ابو جعفر، محمد الجواد بن علی الرضا بن جعفر الصادق بن محمد الباقر بن علی زین العبادین بن الحسین بن علی بن ابی طالب رضی الله عنهم می باشد که به جواد معروف است ... و حکایات و روایت زیادی از آن اوست.

شمس الدین محمد بن طولون، (متوفای 953 هـ)، الأئمة الاثنا عشر، ص 103-104، تحقیق: الدکتور صلاح الدین المنجد، دارالنشر: منشورات الرضی -قم .

12.قرمانی(متوفای 1019 هـ):

احمد بن یوسف قرمانی از علمای اهل تسنن پیرامون شخصیت والای آن حضرت چنین می نویسد:

وأما مناقبه فما امتدت أوقاتها ولا تأخر میقاتها، بل قضت علیه الأقدار الإلهیة بقلة بقائه فی الدنیا، فقل مقامه وعاجله حمامه، ولم تطل أیامه غیر أن الله عزوجل خصه بمنقبة شریفة وآیة منیفة.

اما فضایل او از نظر زمانی طولی نکشید و زمان مقررش به تاخیر نیفتاد بلکه قَدَر الهی بر این بود که در دنیا کم بماند و مقامش [در دنیا] کم و پرنده عمرش عجله داشته و روز های عمرش طولانی نبود (تمامی این عبارات ادبی کنایه از عمر کم امام است) مگر آنکه خداوند به صورت اختصاصی به او فضایلی شریف و نشانه های بزرگی عطا نمود.

القرمانی، أحمد بن یوسف، (المتوفى: 1019هـ)، أخبار الدول و آثار الأول فی التاریخ، ج 1 ص 346، المحقق، الدکتور فهمی سعد، الدکتور أحمد حطیط، دار النشر: عالم الکتاب، الطبعة الأولی: 1412 هـ.

13.عبد الفتاح حنفی هندی (متوفى 1096 هـ):

مرحوم آیت الله العظمی مرعشی نجفی رحمه الله به نقل از کتاب مفتاح العارف که نوشته علامة عارف خواجة مولوی عبد الفتاح ابن محمد نعمان حنفی هندی چنین می نویسد:

كان الإمام محمد بن علی الرضا یكنى بأبی جعفر، فهو سمی جده الباقر وكنیه، ولذلك یقال له أبو جعفر الثانی، وكان علیه السلام صاحب الخوارق والكرامة من طفولیته.

امام محمد بن علی الرضا، کنیه اش ابو جعفر و به نام و کنیه جدش [امام] باقر [سلام الله علیه] نامیده شد که به او ابوجعفر ثانی گفته می شد و او از زمان کودکی صاحب کار های شگفت انگیز و کرامات بود.

المرعشی النجفی، السید شهاب الدین (متوفای1411هـ)، شرح إحقاق الحق، ج 19 ص 585، تحقیق وتعلیق: السید شهاب الدین المرعشی النجفی،‌ ناشر: منشورات مكتبة آیة الله العظمى المرعشی النجفی - قم – ایران.

14.شبراوی شافعی (متوفای 1171 هـ):

وی نیز پیرامون شخصیت امام جواد علیه السلام می نویسد:

التاسع من الائمة محمد الجواد

وهو ابو جعفر محمد الجواد بن علی الرضا...وکراماته رضی الله عنه کثیرة ومناقبه شهیرة.

نهمین نفر از ائمه، محمد [ملقب به] جواد است.

و او ابو جعفر محمد الجواد فرزند امام رضا علیه السلام است.... کرامات ایشان زیاد و مناقب و فضایل ایشان مشهور است.

الشبراوی، الشافعی، عبدالله بن محمد بن عامر، الاتحاف بحب الاشراف، ص64، مطعبة مصطفی البابی الحلبی وأخویه بمصر .

15.شبلنجی (متوفای 1308 هـ):

شبلنجی از بزرگان شافعی مذهب نیز بعد از ذکر چند مورد از کرامات حضرت امام جواد سلام الله علیه چنین می نویسد:

ولم یزل مشعوفا به لما ظهر له بعد ذلک من فضله وعلمه وکمال عقله وظهور براهنه مع صغر سنه وعزم علی تزویجه بابنته ام الفضل.

[مامون] پیوسته شیفته او بود زیرا با وجود کمی سن، فضل و علم و کمال عقل خود را به نحو شایسته ای نشان داد و بدین وسیله برهان عظمت خود را آشکار ساخت و بر همین اساس تصمیم گرفت دختر خودش ام فضل را به عقد او در آورد.

شبلنجی الشافعی، حسن بن مومن، نور الابصار فی مناقب آل بیت النبی المختار، ص 297، قدم له: دکتور عبدالعزیز سالمان، المکتبة التوفیقیة، بی تا.

16.نبهانی شافعی (متوفای 1350 هـ):

وی نیز پیرامون شخصیت آن حضرت چنین می نویسد:

محمد الجواد بن علی الرضا أحد أکابر الائمة ومصابیح الامة من ساداتنا أهل البیت.

محمد الجواد فرزند علی [بن موسی] الرضا یکی از بزرگترین ائمه و چراغ روشنای امت است و از اهل بیت و بزرگان ما است.

النبهانی، یوسف بن اسماعیل، جامع کرامات الأولیاء، ص168، مرکز أهل سنة برکات رضا فور بندر غجرات، هند، الطبعة الأولی، 2001 م.

17.خیر الدین زرکلی (متوفای1410هـ):

زرکلی که خود از علمای نسب شناس اهل سنت است، در مورد آن حضرت می نویسد:

«الملقب بالجواد تاسع الائمة الاثنی عشر عند الامامیه کان رفیع القدر کأسلافه ذکیا طلق اللسان قوی البدیهة»

لقب ایشان جواد است، ایشان نهمین امام شیعیان دوازده امامی است. همانند اجدادش مقام والایی دارد او فردی زیرک و دارای آزادی بیان [از كسی هراس نداشت] و حاضر جواب بود.

الزركلی، خیر الدین (متوفای1410هـ)،‌ الأعلام، ج 6 ص 272، ناشر: دار العلم للملایین - بیروت – لبنان، چاپ: الخامسة، سال چاپ : أیار - مایو 1980 طبق برنامه مكتبه اهل البیت.

نتیجه:

شخصیت والا و با عظمت نهمین اختر آسمان امامت و ولایت، حضرت محمد بن علی الجواد سلام الله علیهما فراتر از آن است که علمای اسلام پیرامون شخصیت ایشان لب به سخن گشایند و سطوری که از نظر شما گذشت، تنها قطره ای از اعترافات علمای اهل تسنن پیرامون آن حضرت می باشد. و اشاراتی که در کتبِ در دسترس ما وجود دارد، اندكی عظمت این پیشوایان راستین را برای ما نمایان می سازد زیرا معرفی اهل بیت عصمت و طهارت سلام الله علیهم اجمعین در وسع کسی جز خداوند متعال و انوار مقدس آن بزرگواران، نیست.

گروه پاسخ به شبهات

مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف



Share
1 | حقجو | | ١٤:٠١ - ١٤ تير ١٤٠١ |
دل تان را به تعاریف علمای اهلسنت خوش نکنید.
اگر سخنان اینان معتبر است، در مورد تعریف و تمجید از خلفا نیز باید معتبر باشد که متاسفانه هیچگاه از زبان و بنان شما نقل نمی شود.
گاه آدمها به دست خود خود شان را کور می کنند، تا یکسویه ببینند.

پاسخ:
 با سلام
استناد به کلام علمای اهل سنت از این باب نیست که حرف آن ها معتبر است؛ بلکه استناد به مطالب آن ها از باب قاعده الزام است؛ چون اهل سنت کلام علمای خودشان را قبول دارند لذا ما از کلام علمای اهل سنت برای اثبات مطالب خودمان استفاده می کنیم.
این یکی از اولیات و ابتدائیات مباحثه و گفتگو است.
موفق و موید باشید
گروه پاسخ به شبهات
موسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف)
   
* نام:
* پست الکترونیکی:
* متن نظر :
  

آخرین مطالب
پربحث ترین ها
پربازدیدترین ها