بسم الله الرحمن الرحيم

تاریخ : 88/09/11

استاد حسيني قزويني

قبل از هر چيز نكاتي را به عنوان پيش درآمد عرض مي كنم:

اولاً: ما جمع شده ايم در اين همايشي كه به نام نامي امير المومنين (عليه السلام) تشكيل شده، درباره موضوعات اساسي و حساسِ نه تنها تاريخ اسلام، بلكه مباني فكري و اعتقادي اسلام، يعني حادثه غدير خم با هم به گفتگو بنشينم. مي خواهيم با يك نگرشي عميق و گسترده نسبت به غدير بحث و بررسي داشته باشيم. غدير را نه به عنوان يك حادثه تاريخي در گذر زمان، بلكه به عنوان درخشش نور هدايت خداوندي در عرصه گيتي كه با ولايت علي بن أبي طالب (عليه السلام) آغاز شده و با حكومت فراگير حجة بن الحسن، حضرت مهدي (عليه السلام) جهان شمول خواهد بود، مي دانيم.

در رابطه با غدير مي خواهيم به عنوان آغاز سر فصل نويني از معارف اسلامي نگاه كنيم كه با آن دين إلهي كمال يافت، نعمت هاي خداوندي براي بشر به اتمام رسيد و رضايت خداوند، از دين مقدس اسلام إعلام گرديد. مي خواهيم به غدير با اين نگاهْ نظر بيافكنيم كه نبي مكرم (صلي الله عليه و آله)، خاتم أنبياء و شريعتش، پايان بخش شرايع و تعاليمش تا قيام قيامت جاودانه است و دستوراتش منحصر به قبيله، قوم، جامعه، زمان و برهه اي نيست؛ بلكه تمام تعاليم و رهنمودهاي او براي همه نسل ها، در تمام عصرهاست.

ثانيا: در غدير، نبي مكرم (صلي الله عليه و آله)، آقا امير المومنين (عليه السلام) را به عنوان خلافت و جانشيني نصب كرد تا پس از آن، مسئوليت سنگين رسالت را، غير از أمر نبوت و وحي، به عهده بگيرد و پس آن مسئوليت سنگين رسالت چهاني به فرزندان بزرگوارش از آقا امام حسن مجتبي (عليه السلام) تا حضرت مهدي (عليه السلام) محول شود. ما در اين همايش، غدير را از اين نگاه بررسي مي كنيم و در بررسي ها، تلاش ما بر اين است كه مسائل غديري را فقط از منظر شيعي يا سني نگاه نكنيم. بلكه تلاش ما بر اين است نگاه ما به غدير و پيام هاي آن، نگاه بي طرفانه باشد. به طوري كه هم براي يك جوان شيعي و هم براي جوان سني و وهابي و غير مسلمان، رهنمودهاي لازم را داشته باشيم و به مشكلات و سوالات مخاطبين، به نحو أحسن پاسخ بدهيم. از اين رو، ناگزيريم غالب مطالب مان را در چهارچوب كتاب هاي معتبر، به ويژه كتاب هاي معتبر برادران اهل سنت پي ريزي كنيم و احاديثي را كه نقل مي كنيم، تلاش مي كنيم هم از نظر سندي و هم از نظر محتوي و دلالي، بررسي كنيم تا جاي هيچ ابهام و سوالي نماند.

ثالثا: در بررسي هايي كه خواهيم داشت، بنده خودم و برادر بزرگوارم آقاي محسني و ديگران از شما مي خواهيم ادب و ادبيات اسلامي را در گفتگوهاي مان كاملا رعايت كنيم و از به كار بردن جملات گزنده نسبت به شيعه و سني به شدت خودداري كنيد.

بنده رسماً اعلام مي كنم در اين چهار روزي كه خدمت عزيزان هستم، با هرگونه اهانت صريح يا كنايه يا اشاره به عزيزان اهل سنت يا عقايد آنها، برخورد خواهم كرد. به تعبير شهيد مطهري (ره):

بحث علمي سر و كارش با عقل و منطق است. خشونت و به كار بردن القاب خشن و تند، كار عاقلان و خردمندان نيست.

اين مباحثي كه ما مطرح مي كنيم، نه تنها هيچ گونه ضرري نسبت به وحدت جامعه اسلامي ندارد، بلكه بحث ها و گفتگوهاي دوستانه فرهنگي، خود زمينه اي زيباست براي وحدت. آنچه كه عامل اختلاف مي شود و به وحدت ضربه مي زند، به كار بردن الفاظ و عباراتي است كه عواطف و احساسات طرف مخالف را جريحه دار مي كند و كار ما در اينجا ـ خداي ناكرده ـ جريحه دار كردن احساسات جوان شيعه يا سني نيست. لذا عزيزان در سؤالات يا مباحث شان در كميسيون ها يا در سخنراني نمايندگان كميسيون ها و ارائه نتيجه تحقيق و پژوهش خود، نهايت ادب اسلامي و ادبيات زيبنده يك مسلمان را در گفتار و ارائه گزارش رعايت كنند؛ إن شاء ا... .

* * * * * * *

سوال مجري برنامه

جريان سفر حجة الوداع و اتفاقات آن را توضيح بفرمائيد.

استاد حسيني قزويني

يكي از فرازهاي تاريخ 23 ساله رسالت پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله)، حجة الوداع است. پس از آن كه نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) از پيك وحي إلهي دريافتْ آخرين لحظات زندگي شريفش را مي گذراند، به فكر سفري با عنوان حجة الوداع افتادند. اين سفر با ديگر سفرهاي نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) تفاوت اساسي دارد. اولين فرق اين است كه نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) در هيچ يك از سفرهايش إعلان عمومي نكرده بود، ولي براي اولين بار، در اين سفر دستور داد عده اي از مسلمانان، در مدينه و اطراف مدينه و در ميان عشاير، إعلان عمومي كنند كه نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) براي اولين بار پس از آغاز هجرت، مي خواهد به زيارت خانه خدا برود و هر كسي را كه توان همراهي هست، در اين سفر، نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) را همراهي كند. با اين كه هنگام حركت حضرت، بيماري حصبه يا وبا مدينه را فرا گرفته بود و بسياري از خانواده ها مشغول مداواي بيماران خود بودند و از آنها مراقبت مي نمودند و عده زيادي نتوانستند نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) را همراهي كنند. اما از مدينه و اطراف مدينه، آنچه كه ثبت شده، حدود 120 هزار نفر، رسول اكرم (صلي الله عليه و آله) را همراهي كردند. همچنين علاوه بر مدينه و اطراف آن، از شهرهاي مختلف مانند يمن كه با امير المومنين (عليه السلام) آمدند و از نقاط ديگر با ابوموسي أشعري آمدند و در مكه به نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) ملحق شدند.

لحظات روزشمار اين سفر را دقت كنيد و من در پايان، نتيجه گيري اساسي خواهم كرد كه يكي از موارد اختلاف ميان دو مكتب شيعه و سني است.

روز شمار حركت پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) در حجة الوداع

آنچه كه ثابت هست اين است كه نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) در روز شنبه 25 ذيقعده پس از نماز ظهر از مدينه حركت كرد و تمام زنان و اهل بيت خود را حتي حضرت فاطمه زهراء (سلام الله عليها) و امام حسن (عليه السلام) و امام حسين (عليه السلام) و زينب كبري (سلام الله عليها) و أم كلثوم (سلام الله عليها) را به همراه مي برد. اين هم از ويژگي هاي اين سفر است. شما در هيچ سفري از سفرهاي نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) نمي بينيد كه تمام همسران خود را با خود ببرد و رسم بر اين بود كه در هر سفري، با قيد قرعه، يكي از زنان خود را با خود مي بردند. در روز يكشنبه، قافله به اولين منزل به نام مَلَل مي رسند كه بعضي از كتاب ها يَلَمْلَم نوشته اند كه قطعاً غلط است. اين منطقه، در نزديكي مدينه بود و اولين منزلي است كه پس از مسافت يك روزه، قافله به آنجا مي رسد. روز بعد به شرف السيالة مي رسند كه بين مَلَل و روحاء است و نماز مغرب و عشاء را در اين منطقه اقامه مي كنند. صبح به عرق الظبية مي رسند كه 3 ميل با روحاء فاصله دارد و از آنجا حركت مي كنند تا در محلي نزديك به محل وقوع جنگ بدر به نام منصرف و نماز عصر را مي خوانند. نماز مغرب و عشاء را در منطقه اي به نام متعشي برگزار مي كنند و شام را هم همانجا صرف مي كنند. صبح روز سه شنبه، نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) به منطقه اي به نام أثاية مي رسند كه مسافرين از آنجا به جحفه مي رفتند و در همان روز به عرج، محلي نزديك به مكه و مدينه مي رسند و در لحي جمل به مناسبتي حجامت مي كنند. روز چهار شنبه 28 ذيقعده به سقيا مي رسند، روز بعد به أبواء مي رسند و روز جمعه 30 ذيقعده هم وارد جحفه، محل ميقات و إحرام اهالي مصر و شام مي شوند. روز شنبه هم وارد منطقه اي به نام قديد مي شوند، روز يكشنبه حضرت به عسفان مي رسند. در روز دوشنبه حضرت به مر الظهران مي رسند. روز سه شنبه 4 ذيحجه، نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) وارد مكه مي شوند.

بنابراين، ما روز شمار حركت پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) از مدينه به مكه را به عزيزان گفتيم. شنبه 25 ذيقعده از مدينه حركت نمودند و پس از پيمودن 10 شبانه روز، روز سه شنبه وارد مكه مكرمه مي شوند. پس ورود حضرت به مكه مكرمه مصادف با 4 ذيحجه بود. شما در نظر داشته باشيد كه روز عرفه، يكشنبه 9 ذيحجه و روز عيد غدير، سه شنبه 18 ذيحجه مي شود. ما مي خواهيم نتيجه بگيريم كه آيا روز عرفه، روز جمعه است؟! همان طور كه عزيزان اهل سنت از خليفه دوم نقل مي كنند يا نه؟ آيا 18 ذيحجه، يك شنبه، دوشنبه يا سه شنبه است؟

* * * * * * *

سوال مجري برنامه

پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) در طول ججة الوداع، خطبه ها و سخنراني هايي را ايراد فرمودند. در مورد مكان اين خطبه ها و مسائل مطرح شده را توضيحي مختصر بفرمائيد.

استاد حسيني قزويني

نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) در اين سفر، تصميم گرفته بود يك همايش بزرگ و گسترده اي به نام همايش غدير تشكيل دهد و در آنجا، ناگفته هاي 23 ساله را براي مردم بازگو كند و حقائق بياننشده را براي مردم بيان كند. براي اين كه اين همايش، با شكوه تر برگزار شود، نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) تمهيداتي را از بدو حركت از مدينه منوره تا روز 18 ذيحجه ديدند. خطبه هاي متعددي را بيان كردند تا بستر مناسبي فراهم شود براي باشكوه تر شدن همايش غدير. سخناني بيان كردند تا اذهان عمومي آمادگي داشته باشد براي فراگيري سخنان نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) در همايش غدير. در اين خطبه ها، مطالبي را براي مردم بيان كردند كه اگر در ميان أمت اسلامي آثاري از رسوم جاهليت هست، تمام شان برداشته شود و رنگ واقعي اسلامي بگيرد، نه رنگ اسلامي آميخته با رنگ هاي نادرست جاهليت. لذا، وقتي پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) به مكه رسيدند، پس از انجام مراسم حج، طواف، سعي و تقصير، در كنار كوه مروه، خطبه مفصلي را بيان كردند.

اين خطبه را بزرگان اهل سنت مانند احمد بن حنبل ـ رئيس حنابله ـ در مسند احمد و هم چنين در صحيح بخاري و صحيح مسلم به صورت اشاره و كنايه آمده است. هم چنين شافعي ـ رئيس شافعي ها ـ در كتاب الأم آورده است. در اين زمان كوتاه، فرصت موشكافي عميقانه و نكات و پيام هاي اين خطبه ها وحود ندارد.

خطبه اول

نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) در اولين خطبه اش، يكي از رسوم جاهليت را كه بحث احرام براي حج بود را بيان فرمودند. عرب، به مجرد ورود به مكه، ولو اين كه چند ماه قبل از حج بود، مُحْرِماً وارد مي شد و خروج از احرام را گناه نابخشودني مي دانستند و به همان حال إحرام تا يوم التروية، روز 8 ذيحجه مي ماندند و لبيك گيان در صحراي عرفات و سپس در مشعر الحرام و منا و روز 12 ذيحجه به طواف و سعي بين صفا و مروه مي آمدند و براي آخرين بار از احرام بيرون مي آمدند. نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) خواست اين رسم جاهلي را در همين خطبه اول بشكند كه مشهور شد به متعة الحج. حضرت فرمود:

اي مردم! هر كس قرباني به همراه ندارد، بايد پس از طواف و سعي، تقصير كند و از احرام بيرون بيايد و تمام محرمات احرام براي او حلال مي شود، حتي نزديكي با زنان و بايد اين حج را عمره قرار دهد.

صحيح مسلم، ج4، ص40 ـ مسند احمد بن حنبل، ج3، ص320

اين خطبه، مسائلي را در ميان صحابه ايجاد كرد كه إن شاء ا... به آن خواهيم پرداخت.

خطبه دوم

خطبه بعدي در روز 7 يا 8 ذيحجه بود كه كاروان يمن به رهبري امير المومنين (عليه السلام) فرامي رسند. جيش يمن با امير المومنين (عليه السلام) گفت وگو و درگيري هاي لفظي داشتند. نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) هم در اين روز:

فقام فينا خطيبا فسمعته يقول أيها النسا! لا تشكوا عليا، فوالله إنه لأخشن في ذات الله و في سبيل الله.

مسند احمد بن حنبل، ج3، ص86 ـ المستدرك الصحيحين للحاكم النيشابوري، ج3، ص134 ـ تاريخ الطبري، ج2، ص402

سپاهيان يمن كه در اثر سخت گيري امير المومنين (عليه السلام) در تصرف بيت المال ناراحت شده بودند و به اموالي كه متعلق به عموم مسلمانان بود، تصرف كرده بودند و لباس ها را پوشيده و سوار بر شتران شده بودند، اين قضيه بر حضرت علي (عليه السلام) گران آمد كه اين تصرف، عدواني است و اين اموال، تعلق به همه مسلمانان دارد، نه به سپاه يمن. دستور داد همه لباس ها را از تن درآوردند و از شترها پياده شوند. اين كار امير المومنين (عليه السلام)، براي صحابه ـ با آن صفت و خويي كه قبلا داشتند ـ گران آمد. آنها هم از امير المومنين (عليه السلام) به پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) گلايه كردند. پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) هم فرمودند:

حق با علي است و شما حق تصرف در اموال عمومي را نداشتيد. علي به خاطر خدا و به خاطر رعايت شريعت إلهي، اين سخت گيري را با شما انجام داده است.

كساني هم كه از حضرت علي (عليه السلام) گلايه داشتند، رضايت شان را اعلام كردند.

ثم مضي رسول الله صلي الله عليه و علي آله و سلم علي حجه، فأري الناس مناسكهم و أعلمهم سنن حجهم.

سپس پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) عازم حج ـ صحراي عرفات و مشعر و مِنا ـ گرديد و مناسك حج را به مردم آموزش داد.

تاريخ الطبري، ج2، ص402 ـ سيرة النبي لإبن هشام، ج4، ص1022

خطبه سوم

نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) در ميان انبوهي از جمعيت كه از گوشه كنار كشور اسلامي به حج آمده بودند و در روز عرفه حضور داشتند، خطبه مفصلي را مطرح كرد و در آن، در مورد امنيت عمومي و امنيت اقتصادي و در رابطه با رعايت حقوق زنان، سفارش هاي قوي محكم به مسلمانان ارائه دادند.

يكي از ويژگي هاي خطبه عرفه، توصيه نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) به كتاب خدا بود. ما بر اين باوريم هر وقت نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) به كتاب خدا توصيه كرده، در كنارش هم به اهل بيت (عليهم السلام) توصيه كرده است. به تعبير آقاي ابن حجر هيثمي:

نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) بيش از 4 يا 5 بار حديث ثقلين و توصيه به كتاب إلهي و عترت را براي مردم گوش زد كرد.

الصواعق المحرقة لإبن حجر الشافعي، ص124، ط المحمدية بمصر و ص 75 ط الميمنية

در اين خطبه اي كه ما در منابع اهل سنت مي بينيم، فقط توصيه به كتاب خداست. شايد براي اين باشد كه مردم، مسائل مربوط به كتاب خدا توجه كنند و اهميت اين كتاب براي شان كاملا روشن شود و زمينه سازي و بسترسازي خوبي باشد براي روز عيد غدير كه مي خواهد كتاب خدا و عترت خود را براي مردم گوش زد كند.

اين خطبه در صحيح مسلم آمده است.

صحيح مسلم، ج4، ص41، ح2839، كتاب الحج، باب حجة النبي (صلي الله عليه و سلم)

خطبه چهارم

مردم از عرفات به مشعر و از آنجا به منا آمده اند و در اولين لحظات ورود به منا، قرباني كردند براي اين كه نمادي باشد براي كشتن هواي نفس تا آخر عمر. آمده اند در عقبه ها، رمي جمره كرده اند و شيطان خود و شيطان نفس را با زدن سنگ، از خود دور كرده اند و با رمي جمرات، إعلان بيزاري و برائت از وساوس شيطاني را به ثبت رساندند. در نزديكي رمي جمرات، مسجد خيف قرار دارد كه نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) در آنجا، فرصت را غنيمت شمرده و مردم را جمع كرده و خطبه قرّائي مي خواند و در آن خطبه، مسائل متعددي را بيان مي كند. از جمله آنها اين است:

ثُمَّ قالَ: لا تَرجِعُوا بَعْدِي كُفّاراً مُضِلِّين يَمْلِكُ بَعْضُكُمْ رِقابَ بَعْض، إنِّي قَدْ خَلَّفْتُ فِيكُم ما إنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِ لَنْ تَضِلُّوا كِتابَ اللّهِ وَ عِتْرَتِي أهْلِ بَيْتِي.

من كه 23 سال براي شما زحمت كشيدم و شما با آغوش باز، از اسلام استقبال كرديد و براي جهاني شدن آئين اسلامي از جان و مال و كاشانه خود صرف نظر كرديد، مبادا بعد از رفتن من از ميان شما، دوباره به دوران جاهليت و كفر برگرديد و همديگر را گمراه كنيد و به بهانه هاي واهي، خون همديگر را بر خود حلال كنيد و با برادركشي و مسلمان كشي، رخنه و اختلاف عميقي در ميان خود ايجاد كنيد. براي اين كه به دوران كفر و جاهليت برنگرديد، در ميان شما، دو چيز مهم مي گذارم: كتاب خدا و عترت من. اگر به اين دو تمسك كنيد، براي هميشه از گمراهي بيمه خواهيد شد.

يعني تنها چيزي كه مانع برادركشي و مسلمان كشي و ايجاد صفا و صميميت در ميان شما مي شود و بغض و كينه و عداوت از ميان شما برچيده مي شود، فقط عمل به رهنمود كتاب إلهي و اهل بيت (عليهم السلام) است:

إن تمسكتم بهما لن تضلوا بعدي أبدا.

اگر به رهنمود قرآن و اهل بيت عمل كنيد، هيچ گاه گمراه نخواهيد شد.

كلمه لَن در ادبيات عرب به معناي نفي أبد است؛ يعني اگر چنانچه به اين دو چيز عمل شود، براي هميشه از گمراهي بيمه هستند و هدايت آنها تا أبد تضمين شده است. كتاب الله و عترتي أهل بيتي، عطف بيان هست و بيان مي كند كه مراد از عترت، همان اهل بيت است؛ يعني همان كساني كه در آيه شريفه تطهير، آيه مباركه مباهله بيان شده و همان كساني هستند كه بعد از نزول آيه تطهير، پيامبر آنها را در كساء خود قرار داد و آنها را اهل بيت خود ناميد و وقتي أم سلمه مي خواست وارد كساء شود، ممانعت كرد، همان هايي كه پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) 8 ماه درب خانه آنها مي ايستاد و مي فرمود:

السلام عليكم يا أهل بيت النبوة.

اين خطبه هايي كه بنده اشاره كردم، از منابع برادران اهل سنت و شيعه بود كه پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) پيش درآمدي بود بر خطبه غدير تا اذهان عمومي و بستر و زمينه را آماده خطبه روز 18 ذيحجه نمايد و سخنان اساسي و پيام هاي جاودانه و مطالبي كه شايد در طول آن 23 سال فرصت براي گفتن نبود، براي مردم بيان كند.

* * * * * * *

سوال مجري برنامه

مسائل و مطالبي بين حضرت و صحابه در حجة الوداع رخ داد كه با حضرت مخالفت كردند و تعابير تندي را بيان كردند. آيا اينها همان صحابه اي نيستند كه اهل سنت، تمام آنها را عادل مي دانند؟ پيرامون اين وقايع بياناتي را بفرمائيد.

استاد حسيني قزويني

در اين سفر، نبي مكرم (صلي الله عليه و آله)، هم از نظر سيره و هم از نظر گفتار، آينده جامعه اسلامي را براي مسلمانان ترسيم كردند و آنچه را كه در آينده موجب گمراهي و كج فكري ها و انحرافات اجتهادي شود، تذكر دادند. در اين سفر، دو مسأله اساسي رخ داده كه از عزيزان شيعه و سني كه در اينجا حضور دارند، تقاضا مي كنم اين دو مسأله اساسي را با نظر عميق و بي طرفانه و بدون هرگونه گرايش شيعي و سني، تصور كنيد و كتاب ها را باز كنيد و از برنامه هاي نرم افزاري مانند مكتبة اهل البيت ـ كه بهترين نرم افزاري است كه شيعه ارائه داده است ـ و مكتبة الشاملة يا جامع الكبير ـ كه عزيزان اهل سنت ارائه داده اند ـ استفاده كنيد و حقائقي كه در لابلاي تاريخ بوده و چه بسا به گوش شما نرسيده و عالمان و انديشمندان و روحانيون شما، صلاح نديده اند كه وارد آن بحث شوند يا احساس كردند كه اگر آن موضوع، بحث شود، موجباتي دارد كه به صلاح آنها و شما نبوده است. ولي من مي خواهم در اين ايام غدير و فرصت طلائي كه در اختيار شماست، اين دو مسئله را عميق بررسي كنيد و خودتان برويد تاريخ را ورق بزنيد، نه از قول من شيعي يا عالم سني و مفتي وهابي. خودتان برويد در تاريخ و لابلاي كتاب ها، با بررسي سندي و متني، ببنيد اين حادثه ها چه بوده است و چه پيام هايي داشته است؟ چه نكته هايي را نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) در اين دو برخورد به آينده أمت اسلامي داده است؟

واقعه اول

برخورد اول، برخورد أم المؤمنين عايشه است. ما منكر اين نيستيم كه تمام زنان پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله)، أمهات المؤمنين هستند. اين فضيلتي كه شايد تصورش براي برخي، سنگين باشد. ولي اين فضيلتي است كه قرآن به آنها داده است:

النَّبِيُّ أَوْلَي بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ

ازواج پيامبر، مادران شما هستند.

سوره أحزاب/آيه6

علاوه بر اين، أمهات المؤمنين، جزء صحابيه نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) هستند. اگر ما پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) يا امام (عليه السلام) را در خواب مي بينيم، مدت ها به خود مي باليم و افتخار مي كنيم كه پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) را در خواب ديده ايم. در حالي كه صحابيه يك عمر در معيت و همراه پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) بودند. فضايل اينها قابل انكار نيست و اگر چنين شود، در حقيقت ناديده گرفتن واقعيات است. ولي بايد اين فكر را هم از ذهن مان بيرون كنيم كه به مجرد أم المؤمنين يا صحابي پيامبر بودن، حصار آهنين و فولاديني در اطراف انسان درست مي شود كه ديگر هيچ گناه و معصيتي در پرونده او ثبت نمي شود تا در آينده او تأثير نگذارد! صحابه پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله)، هر چقدر هم كه با شرف و فضيلت باشند، از خود پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) أفضل نيستند. خداوند به نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) مي فرمايد:

لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ

اگر روزي شرك بورزي، تمام اعمال تو نابود خواهد شد.

سوره زمر/آيه65

وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنَا بَعْضَ الْأَقَاوِيلِ * لَأَخَذْنَا مِنْهُ بِالْيَمِين

اگر پيامبر يك جمله به غير از آنچه كه ما فرموديم، نقل كند، رگ گردن او را خواهيم زد.

سوره حاقه/آيه45-44

بحث عدالت يا عصمت كه بعضي از عزيزان اهل سنت بر اين باورند:

صحابي بودن، انسان را براي هميشه بيمه مي كند و هر گناه و معصيتي از او سر بزند، مانع ورود او به بهشت نخواهد شد.

ظاهرا با منطق قرآن تطابق ندارد.

شايد خيلي ها اين را براي اولين بار بشنوند. ولي من تقاضا دارم در اين مورد، تحقيق كامل داشته باشيد.

آقاي حلبي ـ از سيره نويسان اهل سنت و مورد وثوق تمام مذاهب اسلامي ـ مي نويسد:

أن في هذه الحجة كان جمل عائشة رضي الله عنها سريع المشي مع خفة حمل عائشة و كان جمل صفية بطيء المشي مع ثقل حِمْلِها، فصار يتأخر الركب بسبب ذلك، فأمر صلي الله عليه و سلم أن يجعل حِمْلُ صفية علي جمل عائشة و أن يجعل حِمْلُ عائشة جمل صفية.

در اين سفر، شتر عايشه هم تندرو بود و هم بارش سبك بود. ولي شتر صفيه ـ از ديگر زنان پيامبر (صلي الله عليه و سلم) ـ هم كُندرو بود و هم بارش سنگين بود و اين باعث مي شد شتر صفيه از كاروان عقب بمانند و كاروانيان به خاطر رعايت حال او، آهسته حركت كنند و آن منازلي كه بنا بود پيامبر (صلي الله عليه و سلم) در روزهاي معين طي كنند، نتوانند طي كنند. حضرت دستور داد شتر عايشه با شتر سفيه جا به جا شود.

السيرة الحلبية للحلبي، ج3، ص313

اين قضيه براي عايشه گران آمد. ما در اين مورد هيچ قضاوت و اظهار نظري نمي كنيم و خط قرمز است و فقط از منابع متعدد اهل سنت اين مسئله را بيان مي كنم و قضاوت و داوري را به شما واگذار مي كنم. اين قضيه در سيره حلبي آمده است، ولي سرچشمه اش از مسند ابويعلي ـ از علماي اهل سنت در قرن سوم هجري ـ است كه از قول خود عايشه نقل مي كند. عايشه مي گويد:

و كان متاعي فيه خِفٌّ و كان علي جمل ناج و كان متاع صفية فيه ثِقلٌ و كان علي جمل ثقال بطيء يتبطأ بالرَّكْب. فقال رسول الله صلي الله عليه و سلم: حَوِّلوا متاع عائشة علي جمل صفية و حولوا متاع صفية علي جمل عائشة حتي يمضي الرَكب. قالت عائشة: فلما رأيت ذلك، قلت: يا لعباد الله! غلبتنا هذه اليهودية علي رسول الله! قالت: فقال رسول الله صلي الله عليه و سلم: يا أم عبد الله! إن متاعك كان فيه خِفٌّ و كان متاع صفية فيه ثقل فأبطأ بالركب فحولنا متاعها علي بعيرك و حولنا متاعك علي بعيرها. قالت: فقلت: ألست تزعم أنك رسول الله؟! قالت: فتبسم، قال: أو فيَّ شكٌ أنت يا أم عبد الله؟ قالت: قلت: ألست تزعم أنك رسول الله؟ أفهلا عدلت؟! و سمعني أبو بكر و كان فيه غَرْبٌ أي حِدَّة فأقبل عليَّ فلطم وجهي. فقال رسول الله صلي الله عليه و سلم: مهلاً يا أبا بكر! فقال: يا رسول الله! أما سمعت ما قالت؟ فقال رسول الله صلي الله عليه و سلم: إن الغَيْريٰ لا تُبْصِر أسفلَ الوادي من أعلاه.

. . . سنگيني بار شتر صفيه و كندي حركت آن شتر، باعث كندي حركت شده و رسول الله (صلي الله عليه و سلم) فرمود: بارهاي شتر صفيه را با بارهاي شتر عايشه جا به جا كنيد تا كاروان به صورت طبيعي حركت كند. عايشه مي گويد: وقتي اين قضيه را ديدم، گفتم: اي واي! اين زن يهوديه ـ صفيه ـ نزد رسول الله (صلي الله عليه و سلم) از ما عزيزتر شده؟ عايشه مي گويد: به رسول الله (صلي الله عليه و سلم) گفتم: آيا تو همان كسي نيستي كه خيال مي كني پيامبر خدايي؟! عايشه مي گويد: رسول الله (صلي الله عليه و سلم) لبخندي زد و فرمود: مگر تو در من شكّ داري؟ عايشه مي گويد: گفتم: تو خيال مي كني كه پيامبر هستي؟ چرا عدالت را رعايت نكردي؟ باز خود عايشه مي گويد: پدرم وقتي اين را شنيد، با شدت عصبانيت به طرف من آمد و محكم با سيلي به صورت من زد. رسول الله (صلي الله عليه و سلم) با اعتراض به ابوبكر گفت: صبر كن، آهسته، اي ابوبكر! ابوبكر به رسول الله (صلي الله عليه و سلم) گفت: آيا نشنيدي كه عايشه چه گفت؟ رسول الله (صلي الله عليه و سلم) فرمود: وقتي غيرت زنان به جوش مي آيد، تَهِ درّه را از بالاي دره تشخيص نمي دهند.

مسند أبي يعلي، ج8، ص129، سال چاپ 1408هجري و 1988 ميلادي، چاپ دار المأمون للتراث ـ الأمثال في الحديث النبوي لأبي محمد عبد الله بن محمد بن جعفر بن حيان أبي الشيخ الأصبهاني، ج1، ص96، چاپ الدار السلفية، بومباي الهند 1408 هجري و 1987 ميلادي، چاپ دوم، تحقيق الدكتور عبد العلي عبد الحميد حامد ـ المطالب العالية بزوائد المسانيد الثمانية لإبن حجر العسقلاني، ج8، ص188، چاپ دار العاصمة دار الغيث السعودية 1419هـجري چاپ اول، تحقيق دكتر سعد بن ناصر بن عبد العزيز الشتري ـ سبل الهدي و الرشاد للصالحي الشامي، ج9، ص71

بزرگان اهل سنت گفته اند اين روايت صحيح است.

صالحي شامي مي گويد:

و روي أبو يعلي بسند لا بأس به و أبو الشيخ بن حيان بسند جيد قوي عن عائشة - رضي الله تعالي عنها ـ قالت: كان في متاعي خف ... و رواه الإمام أحمد بسند لا بأس به عن صفية - رضي الله تعالي عنها.

سبل الهدي و الرشاد لمحمد بن يوسف الصالحي الشامي، ج9، ص71، دار الكتب العلمية - بيروت 1414 هـجري، الطبعة الأولي، تحقيق عادل أحمد عبد الموجود وعلي محمد معوض

عاصمي مي گويد:

و روي أبو يعلي و أبو الشيخ إبن حيان و سنده حسن عن عائشة قالت: كان متاعي فيه خفة ...

سَمَطَ النجوم العوالي لعبد الملك بن حسين بن عبد الملك الشافعي العاصمي، ج1، ص451، دار الكتب العلمية - بيروت 1419 هجري و 1998 ميلادي، تحقيق عادل أحمد عبد الموجود- علي محمد معوض

اين، يكي از برخوردهاي نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) است براي اين كه آينده جامعه اسلامي را ترسيم و الگوها را مشخص كند.

من سوالي دارم از عزيزان و علماء و اهل سنت و استوانه هاي معاصر وهابيت:

عايشه، برخوردش با پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) اين چنين است، به طوري كه پدرش سيلي به صورت او مي زند. آيا اين فرد شايستگي دارد بگوييم: پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) فرموده است:

خذوا نصف دينكم عن حميراء

نصف دين تان را از عايشه بگيريد.

أضواء علي السنة المحمدية لمحمود أبو رية، ص127

آيا هم چنين فردي شايستگي دارد كه مرجعيت علمي و سياسي آينده اسلامي را به عهده بگيرد؟

إن شاء ا... اميدواريم عزيزان به سوالات ما پاسخ قانع كننده بدهند.

واقعه دوم

در مكه، وقتي نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) دستور داد از احرام بيرون بيائيد، صحابه مقاومت كردند. چون صحابه، خروج از احرام را قبل از انجام مناسك حج، از أفجر فجور و بدترين گناه تلقي مي كردند. خود شوكاني از ابن عباس نقل مي كند:

كانوا يرون أن العمرة في أشهر الحج من أفجر الفجور في الأرض.

از ديدگاه عرب، فاجرترين فاجرها در روي زمين اين بود كه در ماه ذيحجه، به جاي حج تمتع، حج عمره انجام شود.

صحيح البخاري، ج2، ص152 ـ صحيح مسلم، ج4، ص56 ـ مسند احمد بن حنبل، ج1، ص252

پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) هم صبح روز 4 ذيحجه وقتي به مكه رسيد، فرمود:

فأمرهم أن يجعلوها عمرة.

هر كس احرام حج بسته، بايد از احرام خارج شود و عمره قرار دهد و روز هشتم، دوباره محرم مي شويم به حج تمتع براي انجام مناسك.

فتعاظم ذلك عندهم، فقالوا: يا رسول الله! أي الحل؟ قال: حل كله.

اين قضيه براي صحابه گران آمد و گفتند: يا رسول الله! چه چيزي حلال شده است؟ حضرت فرمود: تمام محرمات احرام.

صحيح البخاري، ج2، ص152 ـ صحيح مسلم، ج4، ص56 ـ مسند احمد بن حنبل، ج1، ص252

در روايت ديگري از ابن عباس آمده كه از ديدگاه پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله)، إحرام بستن تا آخر حج، از نشانه هاي شرك بوده و پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) دستور خروج از إحرام داد كه عمره را از تمتع جدا كنند تا آثار شرك از ميان شما برداشته شود.

سنن أبي داود، ج1، ص442

دوستان و سروران و فرزندانم! برخوردي كه صحابه با نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) داشتند، ببينيم چه برخوردي است؟ اگر يك شاگرد مغازه با صاحب مغازه اين چنين برخوردي كند، شما چه قضاوتي مي كنيد؟ اگر يك مأموم با امام جماعت اهل سنت اين برخورد را داشته باشد، شما چه مي كنيد؟ اگر شاگردي با استاد خود در دانشگاه يا حوزه، اين برخورد را داشته باشد، چه قضاوتي مي كنيد؟

از ابن عباس نقل مي كنند:

قَدِمَ النَّبِيُّ صلي الله عليه و سلم صُبْحَ رَابِعَةٍ مِنْ ذِي الْحَجَّةِ مُهِلِّينَ بِالْحَجِّ، لاَ يَخْلِطُهُمْ شَيْ ءٌ، فَلَمَّا قَدِمْنَا أَمَرَنَا فَجَعَلْنَاهَا عُمْرَةً وَ أَنْ نَحِلَّ إِلَي نِسَائِنَا، فَفَشَتْ فِي ذَلِكَ الْقَالَةُ. قَالَ عَطَاءٌ: فَقَالَ جَابِرٌ: فَيَرُوحُ أَحَدُنَا إِلَي مِنًي وَ ذَكَرُهُ يَقْطُرُ مَنِيًّا. فَقَالَ جَابِرٌ بِكَفِّهِ.

وقتي رسول الله (صلي الله عليه و سلم) فرمود از احرام خارج شويد و عمره قرار دهيد و دوباره براي تمتع، إجرام ببنديد، گفت وگوها و اعتراض هاي صحابه به رسول الله (صلي الله عليه و سلم) بلند شد. جابر گفت: صحابه گفتند: آيا از آلات تناسلي ما مني سرازير شود و به مِنا برويم؟! جابر مي گويد: آنها با دست خودشان اشاره و مسخره مي كردند.

صحيح البخاري، ج3، ص114

چه تعبير وقيح و زشتي!!!

در روايت ديگري آمده است:

فَقَالُوا: نَنْطَلِقُ إِلَي مِنًي وَ ذَكَرُ أَحَدِنَا يَقْطُرُ.

صحابه گفتند: به عرفه برويم در حالي كه مني ما سرازير مي شود؟!

صحيح البخاري، ج2، ص171و200 و ج8، ص129

مي توانستند بگويند:

آيا ما با زنان مان همبستر شويم و با آن حال به منا برويم؟!

تعبير زشت و وقيحي است! حتي شما اين تعبير را از يك شاگرد چوپان هم نمي پذيريد و او را مستحق كيفر مي دانيد. چه رسد به نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) كه 23 سال با تلاش شبانه روزي خود، صحابه را از بت پرستي و شرك و آدم كشي و سوسمار خوري و كثافات ديگر نجات داده و از توحش به انسانيت رسانده است. اينها هم براي اوائل بعثت نبيت، بلكه براي سال آخر عمر پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) است. يعني پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) 22 سال در ميان مردم بود و اين برخورد را داشتند.

هم چنين در صحيح مسلم اين تعبير آمده است:

فَقُلْنَا لَمَّا لَمْ يَكُنْ بَيْنَنَا وَ بَيْنَ عَرَفَةَ إِلاَّ خَمْسٌ أَمَرَنَا أَنْ نُفْضِيَ إِلَي نِسَائِنَا، فَنَأْتِيَ عَرَفَةَ تَقْطُرُ مَذَاكِيرُنَا الْمَنِيَّ. قَالَ: يَقُولُ جَابِرٌ بِيَدِهِ، كَأَنِّي أَنْظُرُ إِلَي قَوْلِهِ بِيَدِهِ يُحَرِّكُهَا.

ما صحابه گفتيم: امر مي كند كه به طرف زنان مان برويم و سپس به عرفه برويم، در حالي كه مني از آلات ما سرازير مي شود. جابر با دستش اشاره كرد كه آنها با دست شان هم اشاره مي كردند.

صحيح مسلم، ج4، ص37

اينها نشان گر اين است كه اين صحابه، شايستگي اين را ندارند كه در آينده، مصدر شريعت و مرجع علمي أمت اسلامي باشند. لذا، نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) نمي فرمايد:

إني تارك فيكم الثقلين: كتاب الله و أصحابي

و مي فرمايد:

إني تارك فيكم الثقلين: كتاب الله و عترتي

اگر به جاي عترتي، سنتي آمده، عرض خواهيم كرد عترت پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله)، جز سنت پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله)، چيزي را به رسميت نمي شناسد. از خليفه دوم در آخرين لحظات عمرش سوال مي كنند:

چه كسي را مي خواهي خليفه كني؟ مي گويد: اگر طلحه باشد فلان اشكال را دارد و اگر زبير باشد ... ، اگر علي را خليفه كنيد:

ليحملنكم إلي سنة رسول الله.

شما را به سنت رسول الله (صلي الله عليه و سلم) وادار مي كند.

اين برخورد صحابه، نادرست بود و نتيجه وخيمي داشت.

در صحيح مسلم از عايشه نقل شده است:

قَدِمَ رَسُولُ اللَّهِ صلي الله عليه و سلم لأَرْبَعٍ مَضَيْنَ مِنْ ذِي الْحِجَّةِ أَوْ خَمْسٍ فَدَخَلَ عَلَيَّ وَ هُوَ غَضْبَانُ، فَقُلْتُ: مَنْ أَغْضَبَكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ؟ أَدْخَلَهُ اللَّهُ النَّارَ!

بعد از ابن برخورد، رسول الله (صلي الله عليه و سلم) به حجره من آمد، در حالي كه ناراحت و غضبناك بود. سوال كردم: چه كسي تو را به غضب آورده است؟ خداوند او را وارد آتش جهنم كند.

صحيح مسلم، ج4، ص34

آيا عزيزان اهل سنت حاضرند به دعاي و نفرين عايشه، آمين بگويند؟ يا تعصب، مانع مي شود؟

در قرآن آمده است:

إِنَّ الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِي الدُّنْيَا وَ الْآَخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُهِينًا

سوره أحزاب/آيه57

اين روايت در كتاب صحيح مسلم آمده كه عزيزان اهل سنت بر اين باور هستند كه اين كتاب، تالي تلو قرآن است. احاديث صحيح مسلم، تمام مشكلات رجالي و سندي را پشت سر گذاشته است.

در مسند احمد آمده است:

فردوا عليه القول، فغضب، ثم إنطلق حتي دخل علي عائشة غضبان، فرأت الغضب في وجهه، فقالت: من أغضبك؟ أغضبه الله! قال: و ما لي لا أغضب؟ و أنا آمر بالأمر فلا أتبع؟

حرف رسول اكرم (صلي الله عليه و آله) را به خودش برگرداندند و ردّ كردند و حضرت هم غضبناك شد و به حجره عايشه رفت در حالي كه غضبناك بود. عايشه هم با ديدن اين حالت حضرت گفت: چه كسي شما را غضبناك كرده؟ خداوند غضبناك شود! فرمود: چرا غضبناك نباشم؟ به صحابه ام دستور مي دهم، اما از دستورات من اطاعت نمي كنند و سرپيچي مي كنند!

مسند احمد بن حنبل، ج4، ص286 ـ مسند أبي يعلي، ج3، ص234 ـ السنن الكبري للنسائي، ج6، ص56 ـ سنن ابن ماجة، ج2، ص993 ـ سير أعلام النبلاء للذهبي، ج8، ص498 ـ نيل الأوطار للشوكاني، ج5، ص62 ـ كنز العمال للمتقي الهندي، ج5، ص275 ـ ذكر أخبار إصبهان لأبو نُعِيْم الأصبهاني، ج2، ص162 ـ تذكرة الحفاظ للذهبي، ج1، ص116 ـ مجمع الزوائد للهيثمي، ج3، ص233

آقاي ذهبي و هيثمي هم مي گويند اين روايت صحيح است.

* * * * * * *

سوال مجري برنامه

حديث ثقلين در كدام يك از منابع اهل سنت نقل شده است؟ رسول اكرم (صلي الله عليه و آله) در چند موضع اين حديث را بيان فرمودند؟ آيا اين حديث در نزد اهل سنت صحيح است؟ در مورد رواياتي كه با كلمه عترتي يا سنتي آمده است را هم توضيح بفرمائيد.

استاد حسيني قزويني

اين حديث در صحيح مسلم آمده و راهي براي انكار اين حديث وجود ندارد و اگر كسي اين حديث را انكار كند، اصلي از اصول اهل سنت را انكار كرده است و آن هم صحت تمام روايات صحيح مسلم است.

جناب مسلم از زيد بن أرقم نقل مي كند:

رسول الله (صلي الله عليه و سلم) در غدير خم، مطالبي را بيان كرد و از جمله اين بود كه فرمود:

و أنا تارك فيكم ثقلين: أولهما كتاب الله فيه الهدي و النور، فخذوا بكتاب الله و استمسكوا به، فحث علي كتاب الله و رغب فيه، ثم قال: و أهل بيتي، أذكركم الله في أهل بيتي، أذكركم الله في أهل بيتي، أذكركم الله في أهل بيتي، فقال له حصين: و من أهل بيته يا زيد؟ أ ليس نساؤه من أهل بيته؟ قال: نساؤه من أهل بيته و لكن أهل بيته من حرم الصدقة بعده، قال: و من هم؟ قال: هم آل علي و آل عقيل و آل جعفر و آل عباس. قال: كل هؤلاء حرم الصدقة؟ قال: نعم.

من در ميان شما، دو چيز گران بهاء مي گذارم: اول: كتاب خدا و قرآن است كه هدايت و نور در آن است. آن را بگيريد و به آن چنگ بزنيد. دوم: اهل بيت من است. سه مرتبه فرمود: شما را نسبت به اهل بيتم تذكر مي دهم كه به آنها بي إعتناء نباشيد.

صحيح مسلم، ج7، ص123، باب فضائل علي بن أبي طالب (رضي الله عنه)

همان طور كه قرآن، بدون بيان پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله)، براي مردم كافي نيست، قرآن بدون تببين و تفسير پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله)، مشكل گشاي جامعه اسلامي نيست، بدون اهل بيت (عليهم السلام) هم همين گونه است. نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) در عصر خودش، مفسّر و مبيّن قرآن بود و براي مردم توضيح مي داد. بعد از پيامبر اكرم (صلي الله عليه و آله) هم اين مسئوليت تبيين قرآن به عهده حضرت علي (عليه السلام) و فرزندان اوست. نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) در روايات متعدد فرمود:

أنت تبين لأمتي ما اختلفوا فيه بعدي.

بعد از من، موارد اختلافي ميان أمت را تو براي مردم بيان مي كني.

المستدرك الصحيحين للحاكم النيشابوري، ج3، ص122 ـ تاريخ مدينة دمشق لإبن عساكر، ج42، ص387 ـ المناقب للخوارزمي، ص329 ـ شرح نهج البلاغه لإبن أبي الحديد، ج9، ص169 ـ كنز العمال للمتقي الهندي، ج11، ص615

أنا مدينة العلم و علي بابها.

اگر من شهر علم هستم، علي درب آن است.

المستدرك الصحيحين للحاكم النيشابوري، ج3، ص126 ـ المعجم الكبير للطبراني، ج11، ص55 ـ الإستيعاب لإبن عبد البر، ج3، ص1102 ـ شرح نهج البلاغه لإبن أبي الحديد، ج7، ص219 ـ الجامع الصغير للسيوطي، ج1، ص415 ـ كنز العمال للمتقي الهندي ، ج13، ص148 ـ شواهد التنزيل للحاكم الحسكاني، ج1، ص105 ـ تهذيب الكمال للمزي، ج18، ص77

لذا نبي مكرم (صلي الله عليه و آله) مي فرمايد:

قرآن را توصيه كردم، ولي مراقب اهل بيت (عليهم السلام) باشيد. قرآن بدون اهل بيت (عليهم السلام)، قرآن نيست.

اين روايت در صحيح مسلم آمده و نيازي به بررسي سندي نداريم.

روايتي را كه آقاي ترمذي در صحيح خود آورده، اين تعبير را دارد:

إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمْ مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِ لَنْ تَضِلُّوا بَعْدِي: أَحَدُهُمَا أَعْظَمُ مِنْ الْآخَرِ كِتَابُ اللَّهِ حَبْلٌ مَمْدُودٌ مِنْ السَّمَاءِ إِلَي الْأَرْضِ وَ عِتْرَتِي أَهْلُ بَيْتِي وَ لَنْ يَتَفَرَّقَا حَتَّي يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْضَ، فَانْظُرُوا كَيْفَ تَخْلُفُونِي فِيهِمَا.

هَذَا حَدِيثٌ حَسَنٌ غَرِيبٌ.

سنن الترمذي، ج5، ص329 ـ مسند احمد بن حنبل، ج5، ص182 ـ المستدرك الصحيحين للحاكم النيشابوري، ج3، ص109 ـ فضائل الصحابة للنسائي، ص15 ـ السنن الكبري للنسائي، ج5، ص45 ـ المعجم الكبير للطبراني، ج3، ص66 ـ الدر المنثور للسيوطي، ج6، ص7 ـ تفسير الآلوسي، ج6، ص194

همه بزرگان اهل سنت گفته اند اين روايت صحيح است.

السيرة النبوية لإبن كثير، ج4، ص416 ـ تفسير ابن كثير، ج4، ص123 ـ مصابيح السنة للبغوي، ج2، ص205 ـ سلسلة الأحاديث الصحيحة للأبانية ج1، ص176

آقاي ابن حجر هيثمي در كتاب الصواعق المحرقة مي گويد:

قد تكرّرت الوصيّة بالكتاب و العترة من طرق كثيرة نقلت عن نيف و عشرين صحابيّاً في عدّة مواطن، كحجّة الوداع بعرفة و بالمدينة في مرضه و قد امتلأت الحجرة بأصحابه و بغدير خم و بعد إنصرافه من الطائف.

رسول الله (صلي الله عليه و سلم) حديث ثقلين را در چندين جا مطرح فرمودند: در حجة الوداع، در غدير خم، در آخرين روزهاي حياتش در مدينه كه مريض بود و مردم براي عيادتش آمده بودند و در برگشت از طائف.

الصواعق المحرقة لإبن حجر هيثمي، ص124، طبع المحمدية بمصر و ص75 طبع الميمنية

* * * * * * *

* * * * * * *

* * * * * * *

««« و السلام عليكم و رحمة الله و بركاته »»»