سؤال كننده : يداله تبرائي
پاسخ :
در مورد اين ازدواج پاسخ هاي فراوان داده شده است :
پاسخ نقضي و اجمالي :
در ابتدا مي توان پاسخي نقضي داد كه :
رسول خدا طبق نظر اهل سنت علم غيب ندارد :
طبق نظر اهل سنت پيغمبر علم غيب ندارد و ازدواج و يا دوستي وي با كسي نمي تواند دليل بر صحت عقايد و رفتار وي باشد .
علت همان علت ازدواج حضرت نوح و لوط با همسرانشان بوده است :
حتي اگر بگويند رسول خدا وي را مي شناخته و با وي ازدواج كرده است ، علت ازدواج را همان علت ازدواج حضرت نوح و حضرت لوط با همسرانشان مي دانيم . با اينكه در قرآن كريم آمده است كه همسر ِ حضرت نوح و نيز همسر حضرت لوط ، همراه و همنظر با دشمنان ايشان بوده اند .
پاسخ تفصيلي :
علت امتحان رسول خدا صلي الله عليه وآله و مردم بوده است :
در شعر زيباي حافظ مي خوانيم :
من كه ملول گشتمي از نفس فرشتگان قيل ومقال عالمي مي كشم از براي تو
رسول گرامي اسلام در نهايت توجه به عالم بالا و مقام اقدس الهي بوده اند ؛ و حتي به قول شاعر نفس فرشتگان و هم صحبتي با ايشان براي رسول گرامي اسلام سخت بوده است ؛ زيرا نوعي اشتغال به غير خداست .
اما خداوند هر كسي را به نوبه خود آزمايش مي كند و براي آزمايش رسول خدا از ايشان خواست كه با عايشه ازدواج كند و با اين دستور ، در خانه وي كسي را قرار داد كه مي توانست مايه آزمايش ايشان باشد ؛ زيرا امتحان مردان بزرگ بايد به بزرگي خود ايشان باشد .
اما چون اين آزمايش مي توانست سبب اشتباه برخي ، در مورد شخصيت واقعي همسران رسول گرامي اسلام باشد ، خداوند هم در قرآن با بيان برخي اشكالات و اشتباهات همسران رسول خدا و همسران پيغمبران گذشته ، راه هدايت را براي مردم باز گذاشته است .
به عنوان مثال در سوره تحريم آيه ده همسر حضرت نوح و همسر حضرت لوط را به عنوان دو نمونه براي كفار معرفي مي نمايد كه با وجود حضور در خانه پيغمبران الهي ، باز گمراه شدند .
و در همين سوره در آيه 4 در مورد دو تن از همسران رسول خدا مي فرمايد :
إِنْ تَتُوبَا إِلَي اللَّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُكُمَا وَإِنْ تَظَاهَرَا عَلَيْهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِيلُ وَصَالِحُ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمَلَائِكَةُ بَعْدَ ذَلِكَ ظَهِيرٌ
سوره تحريم آيه 4
اگر ( شما دو همسر رسول خدا) به درگاه خدا توبه كنيد ، دل هاي شما به سوي او ميل پيدا كرده است ، اما اگر عليه او بر يكديگر كمك كنيد در حقيقت خدا خود سرپرست اوست و جبرئيل و صالح مومنان (نيز ياور اويند) و گذشته از اين فرشتگان نيز پشتيبان او خواهند بود .
و نيز در مي بينيم كه رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم در در مورد ِ آينده ي برخي از همسران خويش سخناني فرموده اند كه مي تواند ملاك تشخيص حق از باطل در موارد نياز باشد . به عنوان نمونه مي توان به روايتي كه بخاري آن را نقل كرده است اشاره نمود كه گفته است :
رسول خدا به خانه عايشه اشاره فرمودند و سه بار گفتند : فتنه ( آزمايش ) در اينجاست ؛ فتنه در اينجاست ، فتنه در اينجاست .
2873 - حَدَّثَنَا مُوسَي بْنُ إِسْمَاعِيلَ حَدَّثَنَا جُوَيْرِيَةُ عَنْ نَافِعٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ قَامَ النَّبِيُّ صَلَّي اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ خَطِيبًا فَأَشَارَ نَحْوَ مَسْكَنِ عَائِشَةَ فَقَالَ هُنَا الْفِتْنَةُ ثَلَاثًا مِنْ حَيْثُ يَطْلُعُ قَرْنُ الشَّيْطَانِ
صحيح بخاري كتاب فرض الخمس باب ما جاء في بيوت ازواج النبي صلي الله عليه وسلم
رسول خدا به سخن ايستادند ، پس به سمت خانه عائشه اشاره كردند و سه بار فرمودند اينجاست فتنه ؛ همان جايي كه امت شيطان ظهور مي كنند .
علت ازدواج حضرت با ايشان سياسي بوده است :
يكي از اهداف ازدواجهاي پيامبر(صلي الله عليه وآله وسلم) جهت سياسي - تبليغي بود ؛ يعني با ازدواج موقعيتش در بين قبايل مستحكم گردد و بر نفوذ سياسي و اجتماعيش افزوده شود و از اين راه براي رشد و گسترش اسلام استفاده نمايد.
حضرت به خاطر دست يابي بر موقعيتهاي بهتر اجتماعي و سياسي ، در تبليغ دين خدا و استحكام آن و پيوند با قبايل بزرگ عرب و جلوگيري از كارشكني هاي آنان و حفظ سياست داخلي و ايجاد زمينه مساعد براي مسلمان شدن قبايل عرب ، به برخي ازدواج ها رو آورد .
در راستاي اين اهداف پيامبر (صلي الله عليه وآله وسلم) با زنان ذيل ازدواج كردند :
عايشه دختر ابوبكر از قبيله «تيم».
حفصه دختر عمر از قبيله بزرگ «عدي».
ام حبيبه دختر ابوسفيان از قبيله نامدار بني اميه.
ام سلمه از قبيله بني مخزوم .
سوده از قبيله بني اسد.
ميمونه از قبيله بني هلال.
صفيه از بني اسرائيل .
ازدواج مهمترين پيوند و ميثاق اجتماعي است، به ويژه در آن فرهنگ تأثير بسياري از خود به جا ميگذارد.
در آن محيطي كه جنگ و خونريزي و غارتگري رواج داشت، بلكه به تعبير "ابن خلدون" جنگ و خونريزي و غارتگري جزو خصلت ثانوي آنان شده بود، ( مقدمه ابن خلدون (ترجمه)، ج 1، ص 286) بهترين عامل بازدارنده از جنگها و عامل وحدت و اُلفت ، پيوند زناشويي بود.
از اين روي، پيامبر(صلي الله عليه وآله وسلم) با قبايل بزرگ قريش ، به ويژه با قبايلي كه بيش از ديگران با پيامبر (صلي الله عليه وآله وسلم) دشمن بودند ، مانند بني اميه و بني اسرائيل ، ازدواج نمود . اما با قبايل انصار كه از سوي آنان هيچ خطري احساس نميشد و آنان نسبت به پيامبر(ص) دشمني نداشتند، ازدواج نكرد.
گيورگيو ، نويسنده مسيحي مي نويسد:
محمد (صلي الله عليه وآله وسلم) ام حبيبه را به ازدواج خود درآورد تا بدين ترتيب داماد ابوسفيان شود و از دشمني قريش نسبت به خود بكاهد. در نتيجه پيامبر با خاندان بني اميه و هند زن ابوسفيان وساير دشمنان خونين خود خويشاوند شد و ام حبيبه عامل بسيار مؤثري براي تبليغ اسلام در خانواده هاي مكه شد.
محمد پيامبري كه از نو بايد شناخت، ص 207.
در بعضي از تواريخ مي خوانيم كه پيامبر با زنان متعددي ازدواج كرد و جز مراسم عقد انجام نشد، و هرگز آميزش با آنها نكرد، حتي در مواردي تنها به خواستگاري بعضي از زنان قبائل قناعت كرد.
و آنها به همينقدر خوشحال بودند و مباهات مي كردند كه زني از قبيله آنان به نام همسر پيامبر (صلي اللّه عليه و آله و سلّم ) ناميده شده ، و اين افتخار براي آنها حاصل گشته است ، و به اين ترتيب رابطه و پيوند اجتماعي آنها با پيامبر (صلي اللّه عليه و آله و سلّم ) محكمتر، و در دفاع از او مصممتر مي شدند.
ام سلمه از طايفه بني مخزوم - طايفه ابوجهل و خالد بن وليد - بود، وقتي كه رسول خدا (صلي الله عليه وآله وسلم) وي را به همسري خويش درآورد ، خالد بن وليد موضعگيري شديد خود را در برابر مسلمانان مورد تجديد نظر قرار داده و پس از مدتي نه چندان طولاني اسلام آورد.
پس از ازدواج رسول خدا (صلي الله عليه وآله وسلم) با جويريه و صفيه هيچگونه تحركي را از سوي بني نضير و بني مصطلق در برابر آنحضرت مشاهده نمي كنيم . از سوي ديگر، مشاهده مي كنيم كه جويريه از جهت بركت آفريني براي قوم و قبيله اش يك زن نمونه شناخته مي شود، و صحابه رسول خدا(صلي الله عليه وآله وسلم) يكصد خانوار از اسيران قوم و قبيله وي را بخاطر ازدواج پيامبر(صلي الله عليه وآله وسلم) با او آزاد مي كنند و مي گويند: اينان خويشاوندان رسول خدايند! و پرواضح است كه چنين منت گذاري بر يك طائفه و قبيله از سوي مسلمانان چه تاثير بسزايي در عمق جان آنان داشته است.
بنابراين ، ازدواج پيامبر با عايشه و حفصه ، نه به خاطر نبودن زني بهتر در آن جامعه و بلكه به خاطر مصالح مهمي بوده است كه جز با ازدواج پيامبر با آن دو تحقق نمي يافته است .
موفق باشيد
گروه پاسخ به شبهات
موسسه تحقيقاتي وليعصر عج الله تعالي فرجه الشريف
فقط حيــدر اميرالمومنين است وبس.