روز بيست و پنجم ذيقعده ، دحو الارض ( گسترده شدن زمين) است. بر اساس روايتي از امام هشتم (عليه الصلاةوالسلام) شب دحو الارض مصادف است با ميلاد خجسته حضرت ابراهيم و حضرت عيسي.ضمناً از اين روز به عنوان روز قيام امام حضرت ولي عصر(عجل الله فرجه الشريف) نام برده شده است. دحو الارض ، جزء روز هاي معروفي است كه روزه گرفتن در آن ، پاداش فراوان داشته و ثوابي معادل هفتاد سال روزه گرفتن دارد.

معناي دحو الارض

«دَحو» به معني گسترش و وسعت است و برخي آن را به معناي تكان دادن چيزي از محل اصلي اش گفته اند. گسترده شدن زمين يعني اين كه در ابتدا، تمام سطح زمين را آب هاي حاصل از باران هاي سيلابي نخستين فراگرفته بود. اين آب ها، به تدريج در گودال هاي زمين جا گرفته ، خشكي ها از زير آب سر برآورده و با مرور زمان گسترده شدند. در حقيقت ، زمين در آغاز به صورت پستي و بلندي و داراي شيب هاي تند بود. بعدها باران هاي سيلابي باريدن گرفت ، ارتفاعات زمين شسته و دره ها گسترده شدند. به تدريج زمين هاي مسطح و قابل استفاده براي حيات بشر و كشاورزي و زراعت تشكيل شد. به مجموعه اين رخدادها وگسترده شدن را «دَحو الارض» مي گويند.

ويژگي هاي دحو الارض

روز بيست و پنجم ذيقعده ، دحو الارض ( گسترده شدن زمين) است. بر اساس روايتي از امام هشتم (عليه الصلاةوالسلام) شب دحو الارض مصادف است با ميلاد خجسته حضرت ابراهيم و حضرت عيسي.ضمناً از اين روز به عنوان روز قيام امام حضرت ولي عصر(عجل الله فرجه الشريف) نام برده شده است. دحو الارض ، جزء روز هاي معروفي است كه روزه گرفتن در آن ، پاداش فراوان داشته و ثوابي معادل هفتاد سال روزه گرفتن دارد.

هم چنين دحو الارض را به گسترده شدن زمين از زير كعبه تفسير كرده اند. (1)

امام رضا(عليه السلام) دراين باره مي فرمايد: " روز بيست و پنجم ذيقعده (روز دحو الارض) روز ولادت ابراهيم خليل (عليه السلام) و عيسي مسيح (علي نبيناوآله وعليه السلام) است و روزي است كه زمين از زير كعبه گسترده شده است." (2)

و نيز گفته اند كه در چنين روزي حضرت آدم (علي نبيناوآله وعليه السلام) به زمين هبوط كرده است. (3)

آغاز گسترده شدن زمين از سرزمين مكه

يكي از نام هاي شهر مقدس مكه ، ام القري است و در دو آيه از قرآن مجيد به اين نام اشاره شده است.
" لتنذر ام القري و من حولها. " خطاب به پيامبر: تا انذار كني ام القري و كساني را كه در اطراف آن هستند. (4)

ام القري يعني مادر آباديها و اهميت مركزيّت و اصالت شهر مكه در مقايسه با ساير شهرها و آبادي هاي ديگررا نشان مي دهد.

حال اين سوال مطرح مي شودكه اين شهر از چه نوع ويژگي برخوردار است كه شايسته چنين نامي است ؟ از رواياتي كه در باره خلقت زمين و يا در تفسير آيه 196 از سوره آل عمران و يا در تفسير آيه شريفه
" والأرض بعد ذلك دحيها " (5 ) وارد شده است، اين طور استفاده مي شود كه در آغاز آفرينش آسمانها و زمين، روي زمين را آب و يا كف آب فراگرفته بود و نخستين محلي كه از زير آب بيرون آمد محل بيت الله الحرام بود و خشكي هاي زمين از آنجا گسترش پيدا كرد. نكته قابل ذكر اين كه در آن زمان ، سرزمين مكه بلندترين نقطه روي زمين بوده است و علاوه بر اين ، دلايل ديگري نيز بيان شده كه عبارتند از :

- كعبه ، قبله مسلمانان در مكه است و مردم شهرهاي ديگر رو به سوي آن نماز مي خوانند .

- مكه ، اهميت و تقدس خاصي در بين شهر هاي مهم روي زمين دارد.

- مكه ، حرم و مكان امني براي مردم است و در آن سرزمين اميدوار لطف و رحمت الهي هستند.

- از اسامي شهر مكه ، بلد الامين است كه نشانگر امنيت و آرامش مردم در اين مكان مقدس است.

اين نام در قرآن كريم مورد قسم و سوگند الهي واقع شده است : " والتين و الزيتون و طور سينين و هذالبلد الأمين. " سوگند به انجير و زيتون و سوگند به طور سينا و اين شهر امن . (6) منظور از بلدالامين در اين آيه، شهر مكه است ، زيرا سوره تين سوره اي مكي است.

در آيات ديگري از قرآن نيز ، امن بودن مكه و حرم به وضوح بيان گرديده است مانند :

" اولم نمكن لهم حرماً آمنا " آيا آنها را در حرمي كه محل ايمني است مكان نداديم؟ (7) " و من دخله كان آمنا" هر كس داخل آن (مكه) شود در امان خواهد بود. (8)

اينكه خداوند شهر مكه را سرزمين ايمن و محلي براي دستيابي به امنيت و آسايش قرار داده ، به دليل دعاي حضرت ابراهيم (عليه السلام) بنيانگذار كعبه است كه از خداوند چنين درخواست نموده است: " واذ قال ابراهيم رب اجعل هذا البلد آمنا " هنگامي كه ابراهيم گفت: خدايا! اين شهر را محل امن قرار بده (9) و خداوند مكه و حرم را محل امن و طيب خاطر براي همه قرار داد. هيچكس را نبايد در آنجا آزار و اذيت كرد اگر چه مرتكب جنايتي شده
باشد . در آن سرزمين امنيت همه ، حتي حيوانات نيز تضمين شده است.

اعمال شب و روز دحو الارض
روزه :
يكي از آن چهار روز است كه در تمام سال بفضيلت روزه ممتاز است .

و در روايتي روزه اش مثل روزه هفتاد سال است و در روايت ديگر كفاره هفتاد سال است و هر كه اين روز را روزه بدارد و شبش را به عبادت بسر آورد از براي او عبادت صد سال نوشته شود و از براي روزه دار اين روز هر چه در ميان آسمان و زمين است استغفار كند و اين روزي است كه رحمت خدا در آن منتشر گرديده و از براي عبادت و اجتماع به ذكر خدا در اين روز اجر بسياري است و از براي اين روز به غير از روزه و عبادت و ذكر خدا و غسل دو عمل وارد است .

نماز :
نمازي كه در كتب شيعه قميين روايت شده .
و آن دو ركعت است در وقت چاشت در هر ركعت بعد از حمد پنج مرتبه سوره و الشمس بخواند و بعد از سلام نماز بخواند لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ پس دعا كند و بخواند يَا مُقِيلَ الْعَثَرَاتِ أَقِلْنِي عَثْرَتِي يَا مُجِيبَ الدَّعَوَاتِ أَجِبْ دَعْوَتِي يَا سَامِعَ الْأَصْوَاتِ اسْمَعْ صَوْتِي وَ ارْحَمْنِي وَ تَجَاوَزْ عَنْ سَيِّئَاتِي وَ مَا عِنْدِي يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرَامِ .

دعا :
خواندن اين دعا است كه شيخ در مصباح فرموده مستحب است خواندن آن

اللَّهُمَّ دَاحِيَ الْكَعْبَةِ وَ فَالِقَ الْحَبَّةِ وَ صَارِفَ اللَّزْبَةِ وَ كَاشِفَ كُلِّ كُرْبَةٍ أَسْأَلُكَ فِي هَذَا الْيَوْمِ مِنْ أَيَّامِكَ الَّتِي أَعْظَمْتَ حَقَّهَا وَ أَقْدَمْتَ سَبْقَهَا وَ جَعَلْتَهَا عِنْدَ الْمُؤْمِنِينَ وَدِيعَةً وَ إِلَيْكَ ذَرِيعَةً وَ بِرَحْمَتِكَ الْوَسِيعَةِ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَي مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ الْمُنْتَجَبِ فِي الْمِيثَاقِ الْقَرِيبِ يَوْمَ التَّلاقِ فَاتِقِ كُلِّ رَتْقٍ وَ دَاعٍ إِلَي كُلِّ حَقٍّ وَ عَلَي أَهْلِ بَيْتِهِ الْأَطْهَارِ الْهُدَاةِ الْمَنَارِ دَعَائِمِ الْجَبَّارِ وَ وُلاةِ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ وَ أَعْطِنَا فِي يَوْمِنَا هَذَا مِنْ عَطَائِكَ الْمَخْزُونِ غَيْرَ مَقْطُوعٍ وَ لا مَمْنُوعٍ [مَمْنُونٍ ] تَجْمَعُ لَنَا بِهِ التَّوْبَةَ وَ حُسْنَ الْأَوْبَةِ يَا خَيْرَ مَدْعُوٍّ وَ أَكْرَمَ مَرْجُوٍّ يَا كَفِيُّ يَا وَفِيُّ يَا مَنْ لُطْفُهُ خَفِيٌّ الْطُفْ لِي بِلُطْفِكَ وَ أَسْعِدْنِي بِعَفْوِكَ وَ أَيِّدْنِي بِنَصْرِكَ وَ لا تُنْسِنِي كَرِيمَ ذِكْرِكَ بِوُلاةِ أَمْرِكَ وَ حَفَظَةِ سِرِّكَ وَ احْفَظْنِي مِنْ شَوَائِبِ الدَّهْرِ إِلَي يَوْمِ الْحَشْرِ وَ النَّشْرِ وَ أَشْهِدْنِي أَوْلِيَاءَكَ عِنْدَ خُرُوجِ نَفْسِي وَ حُلُولِ رَمْسِي وَ انْقِطَاعِ عَمَلِي وَ انْقِضَاءِ أَجَلِي اللَّهُمَّ وَ اذْكُرْنِي عَلَي طُولِ الْبِلَي إِذَا حَلَلْتُ بَيْنَ أَطْبَاقِ الثَّرَي وَ نَسِيَنِيَ النَّاسُونَ مِنَ الْوَرَي وَ أَحْلِلْنِي دَارَ الْمُقَامَةِ وَ بَوِّئْنِي مَنْزِلَ الْكَرَامَةِ وَ اجْعَلْنِي مِنْ مُرَافِقِي أَوْلِيَائِكَ وَ أَهْلِ اجْتِبَائِكَ وَ اصْطِفَائِكَ وَ بَارِكْ لِي فِي لِقَائِكَ وَ ارْزُقْنِي حُسْنَ الْعَمَلِ قَبْلَ حُلُولِ الْأَجَلِ بَرِيئا مِنَ الزَّلَلِ وَ سُوءِ الْخَطَلِ اللَّهُمَّ وَ أَوْرِدْنِي حَوْضَ نَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ صَلَّي اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ اسْقِنِي مِنْهُ مَشْرَبا رَوِيّا سَائِغا هَنِيئا لا أَظْمَأُ بَعْدَهُ وَ لا أُحَلَّأُ وِرْدَهُ وَ لا عَنْهُ أُذَادُ وَ اجْعَلْهُ لِي خَيْرَ زَادٍ وَ أَوْفَي مِيعَادٍ يَوْمَ يَقُومُ الْأَشْهَادُ اللَّهُمَّ وَ الْعَنْ جَبَابِرَةَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ وَ بِحُقُوقِ [لِحُقُوقِ ] أَوْلِيَائِكَ الْمُسْتَأْثِرِينَ اللَّهُمَّ وَ اقْصِمْ دَعَائِمَهُمْ وَ أَهْلِكْ أَشْيَاعَهُمْ وَ عَامِلَهُمْ وَ عَجِّلْ مَهَالِكَهُمْ وَ اسْلُبْهُمْ مَمَالِكَهُمْ وَ ضَيِّقْ عَلَيْهِمْ مَسَالِكَهُمْ وَ الْعَنْ مُسَاهِمَهُمْ وَ مُشَارِكَهُمْ اللَّهُمَّ وَ عَجِّلْ فَرَجَ أَوْلِيَائِكَ وَ ارْدُدْ عَلَيْهِمْ مَظَالِمَهُمْ وَ أَظْهِرْ بِالْحَقِّ قَائِمَهُمْ وَ اجْعَلْهُ لِدِينِكَ مُنْتَصِرا وَ بِأَمْرِكَ فِي أَعْدَائِكَ مُؤْتَمِرا اللَّهُمَّ احْفُفْهُ بِمَلائِكَةِ النَّصْرِ وَ بِمَا أَلْقَيْتَ إِلَيْهِ مِنَ الْأَمْرِ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ مُنْتَقِما لَكَ حَتَّي تَرْضَي وَ يَعُودَ دِينُكَ بِهِ وَ عَلَي يَدَيْهِ جَدِيدا غَضّا وَ يَمْحَضَ الْحَقَّ مَحْضا وَ يَرْفِضَ الْبَاطِلَ رَفْضا اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَيْهِ وَ عَلَي جَمِيعِ آبَائِهِ وَ اجْعَلْنَا مِنْ صَحْبِهِ وَ أُسْرَتِهِ وَ ابْعَثْنَا فِي كَرَّتِهِ حَتَّي نَكُونَ فِي زَمَانِهِ مِنْ أَعْوَانِهِ اللَّهُمَّ أَدْرِكْ بِنَا قِيَامَهُ وَ أَشْهِدْنَا أَيَّامَهُ وَ صَلِّ عَلَيْهِ [عَلَي مُحَمَّدٍ] وَ ارْدُدْ إِلَيْنَا سَلامَهُ وَ السَّلامُ عَلَيْهِ [عَلَيْهِمْ ] وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ


پاورقي:
1. سيدمصطفي حسين دشتي، معارف و معاريف، ج 3، ص 257

2. محمد باقر مجلسي، بحارالانوار، ج 97، ص 122.

3. ميرزا جواد ملكي تبريزي ، مراقبات ، ج 2، ص 186

4. قرآن كريم ، سوره مباركه شوري ، آيه 7

5. قرآن كريم ، سوره مباركه نازعات ، آيه 30

6. قرآن كريم ، سوره مباركه تين ، آيه 3-1

7. قرآن كريم ، سوره مباركه قصص ، آيه 57

8. قرآن كريم ، سوره مباركه آل عمران ، آيه 97

9. قرآن كريم ، سوره مباركه بقره ، آيه 126